Þjóðmál - 01.03.2013, Side 85

84 Þjóðmál voR 2013
markaðsverði við lánveitingu . Hinar háu
færslur í afskriftarreikning útlána hjá Íbúða-
lánasjóði á árunum 2008 og 2009 eru aug-
ljóslega afleiðing af „eignabólu“ .
Lagagrundvöllur
Íbúðalánasjóður starfar á grundvelli laga um húsnæðismál nr . 44/1998 eins og fyrr
segir . Í tilvitnuðum lögum eru ákvæði um
áhættustýringu og að setja skuli reglugerð
um áhættustýringu Íbúðalánasjóðs, en
það er í fullu samræmi við ákvæði laga um
fjármálafyrirtæki nr . 161/2002 þar sem
orðið áhætta kemur fyrir um 50 sinnum
í einhverju sambandi . Í raun má segja að
Íbúðalánasjóður hafi þær grunnskyldur að
sjá til þess að í landinu verði ávallt starfandi
stofnun til að lána til fasteignakaupa
einstaklinga . Á Íbúðalánasjóði hvíla skyldur
um ráðdeild í meðferð fjármuna án þess að á
sjóðnum hvíli sú skylda að hámarka hagnað
af starfsemi sinni . Því er það mjög frjáls-
leg túlkun að Íbúðalánasjóði sé heimilt að
lána samkeppnisstofnunum á sama tíma og
þær eiga í grimmri innbyrðis samkeppni og
ekki síður í samkeppni við sjóðinn sjálfan,
sér í lagi þegar stjórnvöldum er ekki ljóst
hvernig samkeppnisaðilar fjármagna sam-
keppni sína .
Íbúðalánasjóður leitaði til Árna Páls
Árnasonar hdl . og óskaði eftir áliti lög-
mannsins á því hvort lánaviðskipti Íbúða-
lánasjóðs við banka og sparisjóði stæðust lög
og reglugerðir um sjóðinn . Lögmaðurinn
var á þessum tíma lögfræðilegur ráðgjafi
Íbúða lánasjóðs . Í álitsgerð lögmannsins
víkur hann að skyldu sjóðsins til að ávaxta
fé sitt (Íbúðalánasjóður, 2005b):
Samkvæmt 4 . gr . laga nr . 44/1998 um
húsnæðismál, sbr . lög nr . 57/2004, skal
Íbúða lánasjóður annast stjórn og framkvæmd
húsnæðismála samkvæmt lögunum . Skv .
1 . tölul . 9 . gr . laganna skal Íbúðalánasjóður
annast lánveitingar og sinna viðskiptum með
skulda bréf sem sjóðurinn gefur út í samræmi
við ákvæði laganna . Þá skal sjóðurinn skv . 1 .
mgr . 11 . gr . laga nr . 44/1998 „varðveita og
ávaxta það fé sem hann hefur umsjón með“
og að gæta þess að sjóðurinn „hafi jafnan
nægilegt laust fé til að standa við skuld-
bindingar sínar“ . Sjóður inn skal skv . 3 . mgr .
11 . gr . „halda jafnvægi milli inn- og út-
greiðslna sjóðsins og gera áætlanir þar um“ .
Um lánveitingar sjóðsins er fjallað í V . og
VI . kafla laganna . Ljóst er af framansögðu
að Íbúðalánasjóður getur einungis lánað fé
sem hann aflar með útgáfu skuldabréfa skv .
10 . gr . með lánveitingum til húsnæðismála í
samræmi við ákvæði V . og VI . kafla laganna .
Á hinn bóginn hvílir á sjóðnum skýr laga-
skylda til að varðveita og ávaxta það fé sem
hann hefur umsjón með og að halda jafnvægi
milli inn- og útgreiðslna sjóðsins . Þegar
lántakendur greiða upp lán fyrir gjalddaga
skap ast ójafn vægi milli inn- og útgreiðslna
sjóðsins . Æskilegt er að nýta slíkar upp-
greiðslur til endur greiðslna eldri lána og nýrra
útlána, ef kostur er . Í því sambandi þarf þó að
hafa í huga að sjóðnum ber skv . 1 . tölul . 9 . gr .
laganna að sinna viðskiptum með skuldabréf
sem sjóð urinn gefur út . Sjóðurinn þarf því
líka að gæta þess að framboð íbúðabréfa sé
nægjan legt til að tryggja eðlilega verðmyndun
með bréfin á markaði . Ef uppgreiðslur eru
meiri en svo að sjóðurinn geti ráðstafað þeim
til afborgana eldri lána eða nýrra útlána hlýtur
sjóður inn í samræmi við lagaskyldur sínar skv .
11 . gr . laganna að þurfa að leita eins góð rar
ávöxtunar og kostur er fyrir það fé og leitast
við að forðast misvægi milli líftíma eigna
og skulda, í samræmi við almenn viðmið
um áhættustýringu, enda beinlínis gert
ráð fyrir að sjóðurinn beiti hefðbundnum
áhættustýringaraðferðum í frumvarpi því sem
varð að lögum nr . 57/2004 og í reglugerð
nr . 544/2004 um fjárhag og áhættu stýr ingu
Íbúðalánasjóðs . Að öðrum kosti eru stjórn-
endur sjóðsins ekki að sinna þeirri laga skyldu
sem á þeim hvílir með skýrum hætti skv . 11 .
gr . laganna .“ (Bls . 18 .)