Þjóðmál - 01.03.2013, Side 88

Þjóðmál voR 2013 87
veiti lán til íbúðarkaupa fyrir milligöngu
fjármála fyrirtækja sem fela í sér meiri
áhættu en almenn lán sjóðsins til
íbúðarkaupa . Fjárhæðir íbúðalána, sem
liggja að baki lánasamningum við fjár-
mála fyrirtæki, eru að auki hærri en
heimildir sjóðsins til almennra íbúða-
lána . Með lánveitingunum er því farið
með ólög mæt um hætti í kringum laga-
heimildir sjóðsins til íbúðalána .
Endurlán ríkisstofnunar til tiltekinna •
fjár málafyrirtækja á fjármunum sem hún
hefur aflað í skjóli ríkisábyrgðar á skuld-
bindingum er ólögmætur ríkisstyrkur
sem fer í bága við skuld bindingar
íslenska ríkisins skv . EES-samningnum .
Engin rök, hvorki félagsleg né önnur,
styðja slíkar lánveitingar til tiltekinna
fjármálafyrirtækja á samkeppnismarkaði .
Ekki er unnt að fallast á þá skoðun að
líta beri á uppgreiðslufé íbúðalána með
öðrum hætti en upphaflegar lántökur
sjóðsins . Uppruni fjárins er sá sami og
þess aflað af Íbúða lánasjóði á grundvelli
ríkisábyrgðarinnar . Viðkoma peninganna
hjá lántökum breytir því ekki að þeirra er
aflað á betri kjörum en aðrir aðilar eiga
almennt kost á . Endur lán Íbúðalánasjóðs
til fjármálafyrirtækja á fé sem aflað er með
ríkisábyrgð felur í sér samkeppnislega
hindrun fyrir önnur fjármálafyrirtæki og
lánastofnanir sem ekki er unnt að réttlæta
með tilvísun til almennra hagsmuna .
Hindrun af þessum toga brýtur því í
bága við skyldur Íslands samkvæmt
EES-samningnum um staðfesturétt,
þjónustufrelsi og frjálst flæði fjármagns .
(Íbúðalánasjóður, 2005b .)
Niðurstöður
Ígrein þessari er farið yfir ferli sem hefst þegar bankar og sparisjóðir
hefja samkeppni á fjármálamarkaði um
fasteignalán vegna íbúðakaupa ein staklinga .
Íbúða lánasjóður, sem hafði verið nánast
ein ráður á þessum markaði, stóð frammi
fyrir miklum vanda vegna uppgreiðslu
lána án þess að geta greitt af eigin lánum .
Niðurstaðan er sú að stjórnendur sjóðsins
ofmáttu mátt og áhrif áhættustýringar þar
sem öll skynsemi virðist hafa horfið .
Í ferlinu virðist sem stjórnendur sjóðs-
ins telji að hlutverk sitt hafi verið að ætla
sjóðnum nýtt hlutverk og til þess er notuð
„áhættustýring“ með ofuráherslu og rörsýn
á vaxtaáhættuna, sem sjóðurinn stóð
frammi fyrir, en litið algerlega fram hjá
greiðslu fallsáhættu (default risk) á tímum
„eignabólu“, þar sem fasteignaverð hafði
hækkað um 60% og átti eftir að hækka um
önnur 60% . Þessar upplýsingar lágu fyrir
og voru öllum aðgengilegar, og grundvöllur
að mati á greiðslufallsáhættu í fasteigna-
lánaviðskiptum .
Það að kalla fjárbindingu til 40 ára með
„einskiptisaðgerð“, sem lána samningar við
banka og sparisjóðir voru kallaðir er af-
bökun á lausa fjár stýringu, sem eðli máls ins
samkvæmt getur aðeins miðast við skamman
binditíma . Lausafjárstýring hlýtur því að
miðast við að laust fé sé aðeins bundið
til 1 árs, og þá aðeins í auðseljanlegum
verðbréfum, ellegar á reikningum hjá
Seðlabanka, sér í lagi þegar í hlut á stofnun
sem að lögum hefur mjög afmarkað hlutverk
eins og Íbúðalána sjóður .

Heimildir
EFTA . (2004) . EFTA surveillance authority decision
nr. 213/04/COL . Sótt þann 18 . ágúst 2010 af www.
eftasurv.int/?1=1&showLinkID=7678&1=1.
EFTA Court . (2006) . Judgement of the court 7 april
2006 in case E-9/04 . Sótt þann 19 . ágúst 2010 af
http://www .eftacourt .int/images/uploads/E-9-04_
Judgment .pdf .
Félags- og tryggingamálaráðuneytið . (2005) .
Hámarkslán Íbúðarlánasjóðs hækkar . Sótt þann 8 .
september 2010 af http://www .felagsmalaraduneyti .
is/frettir/frettatilkynningar/2005/04/12/nr/1876 .
Íbúðalánasjóður . (2004) . Árshlutauppgjör
Íbúðalánasjóðs 30. júní 2004 . Sótt þann 18 .