Morgunblaðið - 14.03.1984, Blaðsíða 44

Morgunblaðið - 14.03.1984, Blaðsíða 44
44 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. MARZ 1984 Flugkappinn og ríka konan sem um er getið í grein. Svaðilför til Kína Leikföng Richards túlípanabónda Kvikmyndir Ólafur M. Jóhannesson SVAÐILFÖR TIL KÍNA Handrit: Sandra Weintraub Roland. Kvikmyndun: Ronnie Taylor. Tónlist: John Barry. Leikstjóri: Brian G. Hutton. Sýnd í Regnboganum. Það er eiginlega allt of lítið um hreinræktaðar ævintýra- myndir í bíó þessa dagana. Myndir í þessum gamla góða ha- sarrómantíska anda þegar hetj- ur voru hetjur og illmenni ill- menni og ekkert annað. Mér er sagt að svona myndir séu einna helst framleiddar í Kínaveldi á vorum dögum, enda er ekki búið að fylla þar hvern ferkílómetra af æðandi bílum, verksmiðjum og annarri tæknióáran sem drepur gleðina yfir því að fá að lifa á þessari stórkostlegu jarðarkringlu. í Regnboganum getum við þessa dagana reyndar komist í æyintýralega svaðilför til Kína. För þessi er farin á bernskudögum flugsins á tveim- ur rellum sem forrík stúlka hef- ur leigt af hetjuflugmanni nokkrum er stýrir að sjálfsögðu leiðangrinum. Er ekki að orð- lengja, að forríka stúlkan og hetjuflugmaðurinn kyssast und- ir lok myndarinnar, eftir að hafa lokið svaðilför í þeim tilgangi að frelsa föður stúlkunnar úr hönd- um Kínverja. Slíkur endir var kallaður í gamla daga: „Happy end“ og stóðu menn umsvifa- laust upp þegar munnar sögu- hetjanna mættust og hlupu út úr bíó. Slíkt þótti öruggt merki þess að myndin væri búin, enda voru þá flest illmennin úr sögunni og gátu menn lagst á koddann er heim var komið glaðir í bragði. Mér hefur eiginlega aldrei fundist ég fara á almennilegt „bíó“ síðan dagar „happy end“ myndanna liðu. Jú, maður hefur stundum farið heim með berg- mannskan höfuðverk en sjaldan þennan lyfting í sálinni sem fylgdi „happy end“ myndunum. Þannig get ég ekki sagt að ég hafi labbað sérlega léttstígur út- af Svaðilför til Kína. Mér fannst nefnilega alltof mikið kjass í myndinni og ekki nóg slagsmál. En ekki vantaði húmorinn og það er stórkostlegt að svífa í opinni tvíþekju yfir fjallgarða Afganistan — þar sem myndin átti sögusvið að stórum hluta. Þar sem ég sveif þarna yfir varð mér hugsað til þess hve heimskir mennirnir eru sem byggja vora fögru jörð. í stað þess að njóta kvöldsvalans í skjóli hinna miklu fjalla, hlýða á mál þagn- arinnar og spegla sig í dimm- bláum fjallavötnum eru þarna þúsundir manna í fullri vinnu við að senda málmkúlur hver í annars skrokk. Og heimurinn þegir þunnu hljóði enda veður hann uppí axlir blóðsvelginn. Kannski ekki nema von að mað- ur trúi ekki lengur á „happy end“ eins og í gamla daga. Nafn á frummáli: Richard’s Things. Handrit: Frederic Raphael, byggt á samnefndri sögu handritshöfundar. Tónlist: Georges Delerue. Leikstjóri: Anthony Harvey. Það er orðið býsna langt síðan hin „aldna kempa" Bergman- skólans, Liv Ullman, hefur sést hér á hvíta tjaldinu. Nú eru breytt viðhorf í henni veröld og þykir ekki lengur fínt að filma angistarfullar efrimiðstéttar- konur með svo flókið sálarlíf að enginn botnar upp né niður í neinu nema þá helst sálfræðing- ur af skóla Freud. Enn finnast samt bjartsýnir menn sem vilja opinbera heiminum taugaflækj- ur efri miðstétta. Anthony Har- vey er einn slíkur og getur nú að líta í Regnboganum afrakstur samstarfs hans við Liv Ullmans. Nefnist myndin Richard’s Things eða Kvennamál Richards. Svo er mál með vexti að Richard nokkur, allvel stæður túlipana- bóndi, fær hjartaslag uppi í rúmi hjá viðhaldinu. Ullman leikur náttúrulega eiginkonuna sem kemst að þessu framhjáhlaupi, þegar hún stendur við banabeð eiginmannsins. Þessi óvænta vitneskja verður til þess að heimsmynd eiginkonunnar hrynur, svo ekki stendur steinn yfir steini. Tekur hún upp ástar- samband við viðhaldið og reynir á allan hátt að nálgast þann Richard sem opinberaðist henni á banabeðinum. Ekki svo vitlaus mynd, en mynd þessi er byggð á sam- nefndri bók Frederic Raphael sem líka samdi handrit. Hins vegar er leikstjórn Anthony Harvey svolítið ómarkviss og ber nokkuð á því að leikararnir stilli sér upp og mæli fram textann líkt og þeir standi á leiksviði með handritið fyrir framan sig. Ullman er þannig ögn ólík sjálfri sér í myndinni, en þegar henni tekst best upp fara samleikar- arnir að gráta hver í kapp við annan. Ekki svo að skilja að hér sé um hreinræktaða vasaklúta- mynd að ræða, þvert á móti er hér gerð næsta glögg grein fyrir þeim áhrifum sem skyndilegur ástvinamissir hefur á fólk. Þannig sjáum við hversu kaldranalegur sá heimur er, sem blasir við ekkju á besta aldri. Eru upphafsatriði myndinnar sérlega áhrifarík, en þar fylgj- umst við með viðbrögðum starfs- fólks gjörgæslunnar þegar eig- inkonan birtist að vitja fársjúks eiginmannsins. Fólkið snýr hreinlega við henni baki því eng- inn vill upplýsa hin raunveruleg atvik. Þannig virðast tilfinn- ingar eiginkonunnar skipta minna máli en óskráð siðalög- mál hins borgaralega samfélags. Jarðarförin fer síðan fram með hefðbundnum hætti enda hér um að ræða virðulegan borgara. Þó setur blómvöndur frá viðhaldinu smástrik í reikninginn. En hvað gerist svo þegar greftrunarsið- um hefir verið fullnægt, erfi- drykkjan er afstaðin og hver heldur til síns heima. Auðvitað stendur sá sem þyngstu sorgina ber einn eftir í kotinu — slíkt er hluskipti manns. Og ekki nóg með að eiginkonan beri sorg í brjósti, hún er líka ólgandi af hatri í garð þess manns, sem hafði sagst elska hana og virða umfram aðrar verur. Og segiði svo að Bergmanstímabilið sé lið- ið? Verst að meistarinn skuli ekki hafa staðið hér á bak við myndavélina. Kjörið handrit fyrir kappann og hans fyrrum einkakvinnu, Liv Ullman. SöguþræÖir Eriendar bækur lllugi Jökulsson Mario Vargas I.losa: Aunt Julia and the Scriptwriter Faber & Faber 1983 Perúmaðurinn Mario Vargas Llosa (f. 1936) er oft nefndur í sömu andrá og Gabriel García Márquez, enda hafa þeir átt ýmis- legt saman að sælda og Vargas Llosa meira að segja skrifað heila bók um þann síðarnefnda. Þeir fé- lagar eru báðir í fremstu víglínu þeirra suðuramerísku rithöfunda sem farið hafa sigurför um heim- inn á síðustu árum og áratugum, og ferill þeirra hefur að mörgu leyti verið svipaður. Báðir sóttu til Frakklands í æsku og ásamt Fu- entes, Cortázar og fleirum hafa þeir endurnýjað suðuramerísku skáldsöguna, fært henni þvílíkan lífsþrótt að gamlar raddir um dauða skáldsögunnar þykja hlægi- legar í latnesku Ameríku. Hróp- legt ranglætið hvarvetna í þjóðfé- Iögum álfunnar sneri þeim líka báðum til fylgis við mismunandi róttæka vinstri menn en á þeim vettvangi slettist raunar upp á vinskapinn fyrir fáeinum árum. (Vargas Llosa gagnrýndi þá García Márquez fyrir stuðning hans við Fidel Castro og kommún- ista austantjalds. Eitthvað er Kól- umbíumaðurinn reyndar farinn að linast í trúnni á síðustu misserum, eða síðan hann fékk Nóbelinn og peningar fóru að rúlla inn í kass- ann fyrir alvöru.) Það mun einmitt hafa verið löngun þeirra beggja til að lýsa ófögrum raunveruleikanum heima fyrir sem leiddi þá burt frá hefð- bundnu evrópsku raunsæi, þó að líkindum séu báðir umfram allt miklir sögumenn. íslendingar þekkja orðið allvel töfraheim García Márquez, en Vargas Llosa tók til við róttæka tilraunastarf- semi með tímann, rúmið og sjálfa vitund einstaklingsins. Þessa til- raunastarfsemi stundaði hann einkum og sér í lagi í þremur þekktustu skáldsögum sínum, en þær eru: Borgin og hundarnir (1963), Græna húsið (1966) og Samtal í dómkirkjunni (1969). Þessi skáldsaga hér ber merki þess að Vargas Llosa sé óðum að snúa við blaðinu. Júlía frænka og handritshöf- undurinn kom fyrst út í Barcelona árið 1977 en hér er gengið svo langt að fjalla um hana í enskri þýðingu frá 1982. Uppistaðan er ástarsaga átján ára pilts og rúm- lega þrítugrar konu, sem er að vísu ekki raunveruleg frænka hans en tengist fjölskyldunni gegnum hjónaband systur sinnar. Pilturinn stundar vinnu við heldur óhrjálega útvarpsstöð í Lima en dreymir um að verða rithöfundur og komast til Frakklands. Ekki riðlast Mario Vargas Llosa verður betur séð en höfundur kalli hann Mario Vargas Llosa, en þess má geta — þó það komi málinu í raun og veru ekkert við — að hinn áþreifanlegi Mario Vargas Llosa mun einmitt hafa unnið við heldur óhrjálega útvarpsstöð í Lima með- an hann dreymdi um að verða rit- höfundur og komast til Frakk- lands. Ekkert veit ég um ástalíf Perúmannsins, sem betur fer, en bókin er alltjent tileinkuð ein- hverri Júlíu Urquidi Illanes. Sam- band þeirra tveggja verður að fara leynt því fjölskyldan ætti erfitt með að taka því þegjandi og hljóðalaust — aldursmunurinn er svo mikill, Mario hefur ekki lokið námi en mikils er vænst af hon- um, Júlía frænka er fráskilin! Að lokum fer þó auðvitað allt í hund og kött og Mario og Júlía verða að grípa til sinna ráða. Þessi hluti sögunnar er næsta hefðbundin frásögn af svona samdrætti en um leið er frásögnin bráðskemmtileg; svo fjörug og litrík að unun er að lesa. En ekki er nema hálf sagan sögð. Við útvarpsstöðina fyrr- nefndu starfar einnig handrits- höfundur að nafni Pedro Camacho sem hefur það hlutverk að skrifa sápuóperur af því tagi sem við þekkjum nú helst í sjónvarpi. Camacho er sérkennilegur fugl — þröngsýnn, fordómafullur og al- veg laus við kímnigáfu — en hann rækir starf sitt af mikilli sam- viskusemi, lítur á sig sem lista- mann með köllun og hugmyndir skortir hann ekki. Brennandi ást og ólgandi hatur, ofbeldi, undir- ferli, göfuglyndi, græðgi, losti, sifjaspell, morðfýsn og geðveiki — allt er þetta að finna í framhalds- leikritum Pedro Camacho, og hann lifir sig svo inn í sköpunina að iðulega verður hann að bregða sér í gervi þeirra persóna sem hann er að skrifa um þá og þá stundina. En að lokum verður vinnuálagið honum um megn. Hann þarf að semja og stjórna flutningi á mörgum sápuóperum á hverjum degi og tekur sér aldrei frí. Brátt fara söguþræðir leikrita hans að riðlast; persónur skipta allt í einu um nöfn eða skjóta upp kollinum í leikriti þar sem þær eiga alls ekki heima; löngu dauðar persónur reynast vera lifandi en aðrar skipta um karakter eins og sokkaplögg. Annar hver kafli bók- arinnar er eins konar útdráttur úr hinum ýmsu framhaldsleikritum Pedro Camacho og þar má fylgjast með þessum breytingum, uns handritshöfundurinn fer gersam- lega yfir um og byrjar að hreinsa til með því að fremja fjöldamorð á þessum óstýrilátu persónum sín- um. Jafnvel það dugir ekki til. Þessir kaflar eru dásamlega fynd- in lesing, oft og tíðum, og greini- legt að Mario Vargas Llosa skortir ekki hugmyndaflug fremur en Pedro Camacho. Og hvað? Er Mario Vargas Llosa að hæðast að vinnubrögðum sem kennd hafa verið við tilraunir eða módernisma, og sem Pedro Camacho stundaði óafvitandi en hann sjálfur markvisst og ákveð- ið? Væri lesandi til dæmis ein- hverju bættari ef Dr. Alberto Quinteros — ein aðalpersóna Camacho — birtist skyndilega í miðri frásögninni af Júlíu frænku og Marito? Mér sýnist svar Vargas Llosa vera nei, og nýjasta skáld- saga hans — La guerre del findel mondo eða stríðið á heimsenda, sem út kom 1981 — er sögð rekja flókna, sögulega atburðarás á óvenju „opinn" eða „raunsæjan" hátt af þessum höfundi að vera. Einmitt þannig er helmingur Júlíu frænku og handritshöfund- arins; það er vandlega sneitt hjá öllum freistingum til þess að bregða á leik með söguþráð, tíma og persónur. „Hinn sanni lista- maður“, Pedro Camacho, sér um slíkt ...

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.