Vikan - 11.01.1990, Qupperneq 34

DULFRÆÐI
ÞÝÐING: BJARNI ÁRNASON
Hér segir Margit Sand-
emo, höfundur bóka-
flokksins um ísfólkið,
frá því er hún tvisvar
stóð við dauðans dyr.
Hún segir suma upp-
lifa algjört tóm eða
myrkur eins og djúpan
svefn eða meðvitund-
arleysi. Aðrir upplifi
eitthvað alveg
einstakt og hún sé
sjálf ein af þeim.
réBvar25ára
Hvemig er
að deyja?
Tf il er fjöldinn allur af frásögnum
fólks sem eitt augnablik hefur
kynnst dauðanum af eigin raun.
Þessar sögur eru flestar ótrúlega
líkar og það er fyrst og fremst tvenns kon-
ar reynsla sem þetta fólk hefúr orðið fyrir.
Sumir hafa bara upplifað algert tóm eða
myrkur eins og djúpan svefn eða meðvit-
undarleysi. Við verðum bara að sætta okk-
ur við það án þess að skilja af hverju það
stafar. Hinir hafa upplifað eitthvað alveg
einstakt og ég er ein af þeim og þá sögu
ætla ég nú að segja ykkur.
Enginn sem hefur fengið reynslu af því
að deyja hefúr nokkru sinni sagt nokkuð
um helvíti, djöfla eða illa tilveru þannig að
mér finnst að við ættum að leggja til hliðar
allar hugmyndir um slíkt. Djöfúlinn var
þægilegt að hafa á miðöldum til þess að
hræða fáffóða alþýðu manna frá ósiðlegu
líferni, þjófnaði, morðum og öðrum ill-
verkum. En hvaða staður er það sem í
Biblíunni kallast Gehenna? Þetta er óhugn-
anlegur dalur, kaldur og sem eyðimörk
yfir að líta og er staðsettur suðaustur frá
Jerúsalem. í þessum dal fórnuðu menn
börnum sínum á altari hjáguðsins Moloks
og seinna voru lík afbrotamanna og hræ
sjálfdauðra dýra brennd á þessum stað.
Þannig varð Gehenna hvílustaður for-
dæmdra eftir dauðann eða með öðrum
orðum helvíti. Þjóðsagan um tilvist helvít-
is er í raun ekki stærri eða merkilegri en
þetta. Ég held að það gangi ekki lengur að
hræða fólk með svona sögum vegna þess
að enginn sem farið hefúr yfir landamærin
milli lífs og dauða hefúr haft nokkurn
áhuga á að koma aftur til jarðlífsins. Það er
ekki fyrr en eftir á, þegar fólk hefúr fengið
tíma til að hugsa sig um aftur, að það segir:
,Jú, ég vil gjarna deyja, það var dásamleg
tilfmning. En ég er ekki tilbúin ennþá því
ég hef svo margt að gera hér á jörðinni
sem ég þarf að ljúka og ég þarf að nota
tíma minn vel.“ Það var eitthvað þessu líkt
sem ég hugsaði með mér þau tvö skipti
sem ég hef kynnst dauðanum af eigin raun.
Fyrra skiptið var árið 1949 þegar ég var
25 ára gömul. Ég var stödd í litlu fæðingar-
herbergi til að eignast mitt annað barn. Því
miður var ég mjög blóðlítil og við fæðing-
una missti ég hátt í tvo lítra af blóði. Lækn-
ir var kallaður á staðinn en það var ekkert
hægt að gera því tæki til blóðgjafar voru
ekki til.
Mér leið vel og ég var í einhvers konar
móki. Ég heyrði lækninn og ljósmóðurina
tala saman og nýfædd dóttir mín grét í lít-
illi vöggu í herberginu. Læknirinn lyfti
öðru augnlokinu á mér og ég sá að hann
var mjög áhyggjufúllur. Ég færðist alltaf
lengra og lengra burtu frá raunveruleikan-
um og mér leið mjög vel. Það síðasta sem
ég tók eftir var að læknirinn þreifaði eftir
hjartslætti og sagði: „Nei, hér er enginn
lífsneisti eftir. Hér er ekkert meira hægt að
gera.“ Heyrnin er það síðasta sem deyjandi
manneskja missir. En þrátt fyrir þetta var
mér alveg sama. Síðan lyftist ég upp og
sveif í lausu lofti hátt yflr rúminu og horfði
niður. Ég sá sjálfa mig liggja í rúminu og ég
sá að ég var náföl, eins hvít og rúmfötin.
Læknirinn beygði sig yflr mig og ljósmóð-
irin stóð hinum megin við rúmið og ég sá
að hún var mjög taugaóstyrk. Litla dóttir
mín grét hástöfúm í vöggunni og það flaut
blóð um allt herbergið.
Síðan fannst mér eins og ég þrýstist inn
í dimm göng. Þau voru mjög löng en allt
þetta gekk mjög fljótt fyrir sig og brátt sá
ég ljós fyrir endanum á göngunum, langt í
fjarska. Ljósið varð sífellt greinilegra og
skyndilega var ég komin á áfangastað. Allt
var fullkomlega kyrrt og þarna ríkti ólýs-
anlegur ffiður. Mjúku skýhnoðrarnir, sem
liðu hægt allt um kring, skiptu litum og
voru ýmist hvítir, ljósbláir, bleikir eða
gulir. Þetta var allt mjög fallegt og líktist
engu hér á jörðinni. Síðan heyrði ég hljóð
sem ég get ekki kallað tónlist því þessir
tónar voru miklu fegurri en nokkur jarð-
nesk tónlist.
Margir sem orðið hafa fyrir sömu
reynslu og ég segja þessa sömu sögu. En
að einu leyti er mín saga mjög frábrugðin
sögum annarra. Flestir segja frá því að látn-
ir náskyldir ættingjar hafi tekið á móti
þeim hinum megin en sá sem tók á móti
mér var aðstoðarmaður minn, þessi með
fallegu augun sem geisluðu af ást og um-
hyggju og ég hef þegar sagt ykkur frá í
einni af fyrri greinum mínum hér í Vik-
unni. Ég var alveg óhrædd og var glöð yfir
því að vera með honum á þessum stað.
Allt var gott. Hann breiddi út faðminn á
móti mér og við gengum hvort á móti
öðru og ég vissi að ég var komin heim. Ég
hafði aldrei fyrr upplifað aðra eins sælu á
ævinni.
En skyndilega varð allt dimmt aftur og
ég var aftur komin í sömu göngin og ég
hafði verið í áður. Mér var þrýst til baka og
var allt í einu aftur komin í sjúkrarúmið.
Þá skyndilega heyrði ég í lækninum sem
sagði: „Guð minn góður, hún er lifandi!"
Fyrst varð ég fyrir miklum vonbrigðum.
Ég hafði verið „heima“ og skyndilega hafði
Frh. á bls. 35
34 VIKAN l.TBL.1990