Tíminn - 24.12.1956, Blaðsíða 39

Tíminn - 24.12.1956, Blaðsíða 39
* lJÓLABLAÐ: TÍMANS 1956 * 39 Forsjónin * Sacja ePtir Cjii^miind (lclóríáon Það var komið fram í miðja veizlu og ég horfði lystarlaus á allt brauðið á vínlausu borðinu. Þeir voru margir búnir að flytja heiðursmanninum ræður og fleiri voru að taka sig saman. Ég þekkti alla ræðumennina er : sátu þarna inni, umhverfis löng og hvítdúkuð borðin og ég hafði oft heyrt þá tala við svipuð tækifæri, '• — það mundi teygjast úr þeim lopa. Mér hraus hugur við svo miklum ræðum og svo langri samfelldri setu, er þarna virtist fyrirbúin. Og mér fannst komið mál, að gefa vini mínum merki um að ganga með mér út, til að drekka með mér úr flöskunni sem við áttum óupptekna | úti í bílnum. í Ég hugleiddi þetta nánar með í hliðsjón af allmennri háttvísi og f nógu lengi til þess, að þegar á átti f að herða brast mig kjark til að rísa f á fætur og láta fólkið ætla mér er- índið. ■ Ég vissi líka um marga menn þarna í samkvæminu, sem ekki slóu hendinni á móti leka, og fyrir bænir þeirra yrðu ekki góðar til að ; sitja undir við skál og engir mundu : kveða upp harðari dóma né láta ill- | vígari orð ríða á bök okkar vinanna. Ræðurnar stóðu nú yfir í algleym- ingi. Og mér dvaldtst um stund við í að horfa á þá, hverníg þeir snertu • teskeiðar sinar méð'tltrandi hönd- ' um og hvernig þélr slógu þeim í undirskálarnar, sumír ekki nema l eitt högg, ög-það var stundum ekki 5 greint hvort þeir voru að kveðja sér l hljóðs eða hræra sykurinn upp í bollunum, því næst stóðu þeir upp, mjög varlega til áð brjóta ekki neitt, studdu höndunum fram á borðið og hófu mál sitt. 1 Það var fátt sámeiginlegt með þessum mönnum nema ókvalráð leit þeirra að snilldinni og sú eftir- grenslan hafði kannski í sumum tilfellum verið háð vikum saman fyrir þetta tilefni, án þess að ná tökum á henni. p Margan daginn haíði iöjusömum r mönnum fallið verk.úr hendi; þeir höfðu kreppt luiefana í buxnavös- i unum í vanmegna hejft og bitið á jaxlinn -og bölvað í, hljóði undir sænginni á kvöldin , við að berja ? þetta saman, svo andlegur burður þeirra þennan dag yrði ekki aftur- fótafæðing. Einn ræðumanninn vantaði kannske örfaar setningar í byrjun máls síns til að koma fólk- inu í gott skaþ og fá það til að hlæja, þegar annan skorti hjart- | næm orð í lokin, eltthvað sem heið- r ursmaðurinn og'fölklð táraðist und- ir og stæði íipp úr blíu hinu og yrði i munað. % Heiðursmaðurtan 'feat fyrir enda f eins borðsins sveittur og annars f hugar með gegnvotan vasaklút I r hendinni af því -svitinn vax nrög Guðmundur Halldórsson þrálátur og ágerðist heldur við hverja ræðu. Samkvæmið var að renna út í sönglausa jarðarför og ekkert sér- stakt við það, nema Forsjónin, — gamli maðurinn, sem gekk yfir fjallið að votta heiðursmannin- um þakklæti sitt fyrir allt gott sér til handa. Þegar leið á samkvæmið og ræðu- mennirnir héldu samt áfram að tala, ókyrrðist hann í sætinu, neðri vörin tók að bærast hratt upp og niður eins og hann væri að flytja flaumósa reiðilestur yfir manni, er brugðist hefði trausti hans og mik- il örlagaþrungin óhöpp stafað af. Svo reis hann á fætur og gekk um gólfið milli borðanna drykklanga stund, hægt, með höfuðið niður í bringu, eins og maður sem leggur upp í langa ferð um óbyggðir. Ég sá gestina gefa honum auga og brosa hver til annars vorkunn- látu og skilningsríku brosi, og þessum manni yröi allt fyrirgefið, — nema sögurnar. Þegar hér var komið, sá ég mér fært aö gefa vini mínum umtalað merki og við gengum báðir út. Er við höföum komið okkur þægilega fyrir úti í bílnum, tekið tappann úr flöskunni og fengið okkur sína tvo stóra, sagði vinur minn. — Var þér ekki tekið að súrna í augum þarna uppi, félagi? — Og það var nú helvíti. — Vildurðu kannske eiga eftir að lifa slikt upp aftur? — Nei, sagði ég af sannfæringu. — Viltu nokkuð verzla? Hesta- kaup? — Þú átt ekki neitt til að gefa mér í milli. Fáðu þér heldur einn úr flöskunni. Vín á aldrei að geyma, af því göar.ul vín .svíía á mann. — Alveg rétt, sagði vinur minn. — Vín á aldrei að geyma. Við vorum búnir að drekka nið- ur í miðja flösku og ginið farið að stíga okkur til höfuðs, þegar vinur minn rak í mig olnbogann og sagði: — Þarna er þá blessuð Forsjónin á tröppunum að gá til veðurs, þú mátt reiða þig á — hann finnur af okkur lyktina og kemur. — Hver andskotinn. Áður en ég sleppti blótsyrðinu hafði ég stungið flöskunni á bak við sætið, breytt teppið yfir hana og litið út um gluggann er vissi að húsinu, þar sem samkvæmið stóð, og séð Forsjónina nálgast bílinn, hægúm, útskeifum skrefum, pír- andi vatnsþrungnum augum á okkur. Þau höfðu oft á langri ævi horft á móti meiri raun. Vinur minn hló. — Þetta er vonlaust verk. Mér vitanlega hefur engum tekizt að fela fyrir honum vín. Við höfum heldur ekki brjóst í okkur til þess. Ég svaraði þessu ekki strax, en horfði þegjandi á Forsjónina fær- ast nær bílnum. Hann stanzaði og var hikandi og á báðum áttum, hvort hann ætti aö halda áfram eða snúa við. Ég vissi hvað haml- aði för hans. Ég vissi að hikið var orðið honum eðlilegt. Og ég vissi að það stafaði af hans innri þörf að segja Ijótar sögur um samferða- fólkið, sem enduðu svo til alltaf illa. Og þessar sögur voru haföar eftir honum þangað til þær bár- ust persónunum sjálfum til eyrna, og þar létu sér stundum sjást yfir listrænt gildi sagnanna og brugð- ust illa við höfundinum næst þeg- ar fundum bar saman. Þess vegna gekk hann með nokkrum geig i hjarta á fund þeirra manna, er hann sá ekki með vissu hverjir voru. — Kannske, sagði ég íhugandi — kannske er það synd að fela fyrir honum vínið. — Hann er gamall, sagði vinur minn. — Og lifir fyrir þetta. Nú var Forsjónin kominn svo nálægt bílnum að hann greindi andlitsfall okkar. Neðri vörin byrj- aði að titra og mynda setningar, augnvatnið hrundi niður hrukk- óttar kinnarnar, hikið og óttinn máðist út og andlitiö ljómaði í birtu gamalla endurminninga um heiðar og réttir og vín og söng. Hann var nú kominn fast að bílnum, lyfti grárri og visinni hönd sinni upp á handfangið á hurð- inni, opnaði hana og steig upp á fótbrettið. — Sælir, góðir drengir, sagði hann — Þakka ykkur báðum fyr- ir síðast og allt gott ævinlega mér til handa. Hann kyssti okkur báða mjög innilega. — Má gamall maður tylla sér hjá ykkur stundarkorn. Stundar- korn. Við báðum hann að setjast og hvílast. Svo hélt hann áfram að tala íhugandi og þreytulega. — Ég átti ekkert erindi, ekkert er- indi, blessaðir mínir, bara hvíla mig eilítið .... svo er ég farinn. Ég fór að hugleiða þessi orð af því mér þótti þau merkileg. Þau voru töluð, — næstum óafvitandi — og þannig var um margt- er hann sagði. Ég hafði ekki áður heyrt ævisögu sagða í færri orð- Bara hvíla mig eilítið, svo er ég farinn. Þetta var stefið 1 miklu og flöktandi og eirðarlausu ferða- lagi í þjónustu hins ríka, með stuttum og friðvana hvíldum. Forsjónin talaði þindarlaust. Hann sagði okkur sögur, « um landeigendur er svikust um að smala lönd sín haust eftir haust, og um bændur, sem drukku sig fulla í smalamennskum og hross og fé, sem urðu eftir af þeim sök- um, og hann mundi mörkin reip- rennandi. Og sögur um hvernig hann gekk á afréttina til að bjarga þessurn skepnum, og hann var á- valt með svolitla hýru á vasapel- anum; einn með guði sínum. Að íokinni hverri sögu birtist hikið í svip hans og látæði; hræðslan við að hafa sagt of mik- ið, kannske um einhvern nákom- inn ættingja okkar vinanna, er við mundum taka upp þykkjuna fyrir og hann flýtti sér að bæta því við sögurnar, aö þær væru ekki sagð- ar um okkur eða neitt af því fólki. Hann gaf hreyfingum okkar nánar gætur meðan hann sagði frá, — einkum höndunum, hvort þær beindust að nokkrum ákveðn- um punkti. En við gerðum okkur ekki líklega að hreyfa vínið. Hann byrjaði samt á nýrri sögu. En þaö var einhver lítill hoppandi fjandi hlaupinn í rödd hans og svipbrigði. Ég gat látið mér detta í Hug, aö næst er hann segði sög- ur um drukkna bændur í smala- mennskunni, yrði hann búinn aó' snúa þeim öllum upp á okkur. Og brátt sýndi hann á sér farar- snið, er ekki var hægt að misskilja. Hann var úrkula vonar um lek- ann, sem hann renndi grun í aö’ við sæltum yfir. Ég áeildist því eftir flöskunni og rétti hana v 1 hans. •— Súptu á þessari lögg. ÞíLía er kveðja til þín frá heiðinni þinni og öllum þeim þúsundum málleys- ingja, er þú hefur bjargað cg komið heim. Hann tók þegjandi vi'ð flöskunni og ég sá að hún titraöi í visinni hönd hans. Djúp ró og full- nægjukennd stafaði til okkar írá andliti hans. Hann starðj fram fyrir sig í fjar- rænni auðmýkt, inn á fjallheima minninganna, einsemd þeirra cg þögn. Þar glóði vín á margrl flösku. — Hver er ég, sagði hann lágS og óskýrt eins og hann væri aö rakna af löngum svefni meö draum hans í augnaráðinu. — Hver er ég, sagði hann aftur, hærra en áður, eins og hann ætl- aði að hefja langt mál, kannskð um þakklæti sitt til okkar, kann- ske um blessaða heiðina sína, % a við heyrðum ekki nema þessi þrj fi orð, þá brást röddin og varo sv'e’ lágu hvískri, og orðin hurfu ckk- ur i hásan klökkva. Tárin fikruðu sig niður eftir hvörmum hans, eitt og eitt cs námu staðar i fellingunum á vöng- um hans. Svo lyfti hann flöskunni að vör- unum og saup á henni, langan cg mikinn teig. Þetta rann ljúflega niður kverkarnar og hann fébk sér brátt annan og stuttu síðar þann þriðja, alla mjög stóra. Sv© rétti hann mér flöskuna og sagöi: — Hafðu sæll gera það, mamma

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.