Tíminn - 24.12.1956, Blaðsíða 25

HiSfn og uppi;íii«?a Grim»eyinga á Santívii.
Magnús hreppújári tcíih' vifí ungais tíríniseying á marglitu marmara-
taflharSi. sem W. Fiske gaf til eyjar.innar.
Eyjarnar við íslandsströncl búa
margar yfir fágœtum töfrum. Sér-
stœð náttúrufegurð og fuglaklið-
ur í þungbúnum björgum bland-
ast þar saman við daglegt líf fölks
með litrika sögu að baki.
Langt í norðri frá ströndum
landsins liggur Grímsey, í faðmi
ishafsins. Þar rís hún úr ha ri með
brött björg og stuðlabergssillur.
Norður við heimskautsbau?. bar
sem 40 kílometrar eru til næstu
strandar á íslandi, búa nvrz.tu
ar landsins, ein íslenzkra byggða í
heimskautalandi.
Grímsey heíir um aidaraðir ver-
ið eins konar höfuðbói eyiarrr ’dð
íslandsströnd, í hugum ??nds-
manna, og þjóðinni keer. L'rr'-'
þess sögulegar ástæður o? iró'*!-
legur metnaður, aldagamaU,
nær til hinnar fjarlægu og sér-
kennilegu íslandsbyggöar noröur í
heimskauti.
Enginn kann nú lengur frá hví
að segja, hversu byggð fyrs': fert-
ist í Grímsey. Munnmæli herma
að útlagar hafi eyna fyrst byggða.
Víst er um það, að ákjósanlegri
dvaiarstað hefir vart verið að
finna, fyrir þá sem fara bur^tu
huldu höfði í hinu forna þiófélagi,
meðan enn var fárra kosta völ um
samgöngur.
Grímsey kemur snemma við
sögu. Eyjarinnar er getíð þegar á
söguöld. Talið er að sá hafi Grímur
heitið, sem fyrstur byggði sér þar
bú og hof á bjargbrúninni, bar sem
nú heitir Kirkjuhóll. Úthafsstorm-
urinn næðir napur og sterkur stund
um um Grímseyjarbjörg, og því er
sagt, að verndarmáttur Þórs og Óð-
ins hafi ekki nægt hofi Gríms til
grunnfestu og það því fokið, en
máttarviðirnir rekið að landi á
öðrum stað við eyna. Segir sagan
að hofið hafi Grímur síðan látið
endurreisa að Miðgörðum, þar sem
Grímseyingar hafa tignað sina guði
og tilbeðið síðan. Þegar eyjar-
skeggjar tóku kristni, var kirkjan
reist þar á sama stað. Er það nyrzti
kirkjustaöur á íslandi og stendur
kirkjan sjálf rétt norðan við heim-
skautsbauginn, en prestshúsið aft-
ur á móti sunnan við bauginn, og
er þó skammt milli kirkju og bú-
staðar prests. Kirkjan að Miðgörð-
um og öll byggð eyjarinnar þar fyr-
ir norðan stendur því innan landa-
mæra Norðurpólsins, ef svo má að
orði komast.
Grímseyj arprestar þurfa því að
fara norður fyrir heimskautsbaug
til að stíga í stólinn, enda búa flest
sóknarbörnin þeim meginn landa-

í(®I8
• , •
;V'V N ,4 -o
■

mæranna. Þar er höf-o.in. kauptím-
ið, flugvöllurinn, verzhmán, póst-
húsið og ioftskeytastöðin. En vlt-
inn og hreppstiórinn fyrir sunnnn
baug, ásamt nokkrum fleiri, sem
efcfei teliast tii íbúa heimskauta-
landanna.
Árið 1024 kemur Grímsey við
sögu á Alþingi fslendinga. hinu
forna við Öxará. Rikir menn og
konunghollir vildu þá gefa eyna
Ólafi Noregskonungi Haraldssyni.
Þjóðhollir menn komu þá í veg
fyrir það cg bentu á þá staðreynd,
að GrSmsey er hið býggilrgasta
land og auðvelt þar til matfánya
úr björgum og sjó. Tölclu þeir þióð-
hollu, að bar væri því hægt að hafa
þá svo 'favið að þröngt yrði fyrir
dyrum hiá þeim, sem á strönd
meginlan'd 'ns búa, er erlendur her
færi úr Gr.msey með yfirgangi til

Grein og myndir
Guðni Þórðarson

her manns við góð kjör. og gæti
lancis. Sigraði hinn íslenaki mál-
staður á Alþingi þá, og enn um
sinn.
Fyrr á öldum var Grímsey lengi
í e.igu klaustrabna frævu í Eyia-
firðl., áo Möðruvöilum og Munka-
þverá; Má vera að síðan sé'sú hefð
runnin að Grúney heyrir undir
íðgsögú Eyjafjarö.ar; enda þótt
eyjan sé nánasf vndan ströndum
Þíngeyinga og leiöír Cfrmseyinga
leng.it og oftast legio þangað til
IDIKaS.
Gr msey er r.okkuð stór, tæpir
tæpir sex kíiómetrar að lengd og
tveir k'lóraetrar, bar sem hún er
breiðust. Eyjan rr aflöng og mjókk-
ar tii begg; a 'enda.. Einkum gengur
miór og 3angur tangi til hafs í
norðvestur. Er bessi tangl víða
ekki nemn 50—C0 metra breíður og
snarbre.tiur í sió niður af háum
biargavúnum. Eyjan liggur' nokk-
Til vinstri sézt eitf hið sér-
kennilegasta, af inörgum fögr-
um stuðlabergum í í irímsey.—
Á mynilinni til hægri má sjá
íákn um tvenna tíma í Grímsey.
Flugvélin stendur þar á brautar
enda skammt frá gamla torf-
bænum.
, ■’.• r.
«8»§f

i II IJlig
wmjw
urnveginn frá suðaustri til norð-
vesturs. Aö austan er bjargbrúnin
alls staðar mjög há, víða um og
100 metrar. Suður úr eynni gengur
annar tangi, styttri og breiðari, en
eyjarfóturinn aö norðan og björg-
in eru bar miklu lægri. Að vestan
er eyjan vogskornari og dálitlir
vogar bar á stöku staö með fjöru,
en auðvelt að komast niður að
flæðarmálinu. Þar eru helztu lend-
ingarstaðirnir og beztur þeirra er
Sandvíkin, þar sem nú eru rism
nokkur hafnarmánnvirki. Upp af
víklnni er byggðin þéttust og þar
er bátalega og uppsátur eyjabúa.
Enda. þðtt búvð sé að byggia
bryggjustúf og sjóvamargarð gegn
vestanáttinni er bátalægi hvergi
öruggt- á víkinni og geta Grímsey-
ingar bví ekki haft báta sfna stærri
en svo að auðveJt sé að k.oma þeim
á land í sátur undan brimrótinu.
Þegar vetrarveðrin eru hörðust og
úthaísaldan skellur með ógnar-
þunga sínum á eynni, skjálfa
björgin og særokið fyllir loftið
söltu löðri.
Þá er hoilara að hafa litlu bát-
ana 1 naustum, en á miðum úti,
enda verða menn mjög að sæta
gæftum við sjósókn frá Grímsey.
Það er þó hjálp, að yfirleitt er stutt
á tiltölulega fengsæl fiskimið frá
eynni. Gengur fiskur oft á grunn-
ið, sem nær skammt frá eynni og
er á milli eyiar og lands, Gríms-
eyjargrunn, hefir oft verið fiski-
sælt, þar er vfðast um og yfir 60
metra aýpi.
Vorið, sumarið og haustið er
helzti tími til sjósóknar og veröur
að segia að siósóknin sé helzti at-
vinnuvegur Grímseyinga. Renna
þó margar stoðir undir bjargræð-
isvegi eyja’oúa.
Það er svo með Grímsey, sem
fleiri eyjar íslenzkar, að íbúarnir
lifa sjálfstæðu lífi og eru um margt
sjálfum sér nógir. Þurfa lítið að
sækja til a.nnarra. Siófang er meira
en nóg, og til þess að gera, auð-
fengið á nálægum miðum, þa,nn
tíma árs, sem tíðarfarið leyfir.
Gott er einnig til landbúnaðar og
eyjabúar sjálfum sér nógir í því
efni, þó ræktun sé lítil, miðað við
það sem verða mætti. Túnin eru
upp af ströndinni, vestan á eynni,
og ná þau saman meðfram strand-
lengjunni, þar sem byggðin er þétt-
ust, sunnan frá suðurtanga eyjar-
innar á Flesjum og norður í Sand-
vík. Bæir í Grímsey eru 10 talsins
frá fornu fari, en fjölskyldur eru
þar nú miklu fleiri og margbýlt á
mörgum hinna fornu Grímseyjar-
jarða. Enda eru um 80 íbúar í
Grímsey.
Eyjan er að heita má öll grasi
gróin og grasið kiarngott fóður.
Uppi á eynni gengur búsmalinn á
sumrum og fuglinn sér vel fyrir
binum árlega áburði handa jörð-
inni. Með stórvirkum vélum mætti
rækta víðáttumikil tún og heiti-
lönd upp á eynni, en erfitt er að
koma þungum vélum til eyjarinnar
og þar á land.
Þó búið sé að telja sjósókn og
fiskveiðar og landbúnað til bjarg-
ræðisvega Grímseyinga, er sá ótal-
inn, sem margur Grímseyingur
myndi sakna, en það er eggja og
fuglatekja úr björgunum.
Á liverju vori fyllast björgin
íuglí. Meðan heimskautanóttin
stendur eru björgin þögul og dimm,
en seint í maí kemur bjargfuglinn.
Framli. á nœstu síðu.
Þaff glampar á hvít stofaþil og dúnpokana, sem viðiast ut í goíanni.
■ \,,,...... -.n í! jt-.>>,n j.i nats.
Björgin, hafið og eyjan hefir verið hans
heimur á langri lífsleið.
ítckaviöuv á Grímseyjarströiid. Ur rekuvsð hata tíritiiseyingto iöngum
fengið flesta viði í byggingar sínar.