Tíminn - 24.12.1956, Blaðsíða 37

* JÓLABLAÐ TÍMANS 19 56 ★
37
Selma Lagerlöf og iérsalafararnir
Framh. af bls. 12
á siónarsviðið. — — Vorið 1897
sendi Heidenstam frá sér meistara-
verk sitt í Karolínarnir. Við lestur
bókarinnar hlaut ég að finna, hve
langt hún bar af því verki, sem
ég hafði á prjónunum og hve miklu
fastari tökum hún greip hug og
hjarta. Bara að Svíarnir tækju sér
fyrir hendur eitthvert stórvirki, og
ég fengi að skrifa um það, and-
varpaði ég eftir lesturinn. Ég á það
bók Heidenstams að þakka, að mér
varð ljóst, hvers vegna mér gekk
verkið svo erfiðlega: Ég var ekki
fædd til þess að skrifa um Suður-
landabúa. Þeir voru mér framandi,
ekki blóð af mínu blóði og hold af
mínu holdi. Það var ekki á mínu
valdi að gæða þá lífi.“ Sumarið
eftir var S. L. í Visby með skáld-
konunni Soffíu Elken, vinkonu
sinni og ferðafélagi. Þá bar svo vio
einn dag, að henni barst í hendur
eitt eintak af „Gotlands Alle-
handa“, þar sem sagt er frá þvl.
að Dalafólkið, sem flutt hafi til
Jerúsalem, óski eftir að fá plóga
senda þangað frá Svíþjóð. „Ég
flutti mig frá pappírshrúgunni á
skrifborði mínu og rýndi lengi í
blaðið,“ segir S. L. í grein sinni,
„svo sneri ég mér að Soffíu Elken
og sagði: Það verður hægt að nota
þetta efni í skáldsgöu.“
Voriö 1899 fór S. Lagerlöf til
Austurlanda. Til Jerúsalem kom
hún í marzbyrjun, er hin heilaga
borg ljómaði í kvöldsólarskini. —
Morguninn eftir fór hún til ný-
lendunnar. „Guð hefur sent þig til
okkar“, var það fyrsta, sem hún
heyrði sagt og á Dalamáli. Hún var
fyrsti Svíinn, sem heimsótti Dala-
fólkið. Það átti við ýmis konar erf-
iðleika og misskilning að etja og
þurfti talsmann. Það opnaði hjarta
sitt fyrir S. L. og hún, sem alltaf
trúði á stjórn Guðs að baki tilver-
unni, fór að spyrja sjálfa sig, hvort
það væri ekki Guð, sem hafi sent
sig til þessa staðar. Þegar Selma
Lagerlöf fór frá Jerúsalem og sá
allt nýlendufólkið standa við borg-
arhliðið í kveðjuskini og hefja
sönginn: „Vi skall mötas en gáng“,
gat hún ekki tára bundist. Hún
fékk ást á nýlenduíólkinu, bæði
því sænska og ameríska, en því
verður ekki neitað að í skáldsög-
unni lýsir hún kjröum þess helzt
til ömurlega, enda vakti bókin í
fyrstu, bæði af þeim og öðrum
ástæðum, sára gremju þar suður
frá. Til Nás kom S. L. með tvö
koffort full af bréfum og böggl-
um sunnan að. Þar var hún tvo
daga og er afhending bréfanna og
pinklanna fyrirmynd þess kafla í
sögunni, ’;«gar Geirþrúður kemur
sunnan að, og gjafir og utanáskrift
var lík því, sem þar segir.
íg hefi nú reynt að draga fram
þá atburði í sögunni, sem eiga sér
stoð í veruleikanum og þær per-
sótiur, sem eru raunverulegar.
Meðan Selma Lagerlöf átti heima
í Falun í Dölum safnaði hún ýms-
um heimildum um hina sérkenni-
iegu jórs&laför Násbúa. Einnig
safaaði hún ýmsum gömlum sögu-
sögnum þar um slóðir og uppistað-
an í mörgum hinum stórfengleg-
ustu köflum í bókinni eru að sögn
í aðalatriðum veruleiki, þótt ívaf
þessa glæsta daíavefnaðar sé skáid-
skapur. Ásareiðin á t. d. einu sinni
að hafa farið yfir Vinbergssel í
Dölum og sagt er, að tveir menn
hafi einu sinni í Lindinesi séð
himnana opnast yfir höfði sér.
Annar þeirra hét Hallvarður sterki
og er hann bersýnilega fyrirmynd
Ingimars sterka í sögunni. Sama er
löf of tíjúpvitur skáltíkona til þess
að neita reynslu liðinna alda.
í sögunni er átthagaást teflt
gegn trúarhrifningu, og tvær
aðalpersónur þessarar skáldsögu
Ingimar og Geirþrúður eru ekki
sögulegar persónur.
Skáldkonan slær miklum töfrum
þann kafla söunnar, þegar Geir-
þrúður stingur í draumnum augað
úr spegilmynd Ingimars, hræðist
sínar illu hugsanir, sér Krist í
skóginum, sturlun hennar breytist
'•í
i í
Frá Jerúsalem. Séð inn eftir H, nomsdal. „Davíðsturn í baksýn“. —
að segja um ýmsa aðra atburði,
suma hversdagslega, að skáldkon-
an slær á þá töfrasprota sínum og
gefur þeim nýtt líf og bókmennta-
legt gilai.
í íslenzku þýðíngunni byrjar síð-
ari hluti bókarinnar á samtali milli
klettsins helga og grafarinnar
helgu. Kaflinn er stórfenglegur og
táknrænn, en fellur illa inn í heild-
arbyggingu sögunnar. Þann kafla
samdi Selma Lagerlöf að untíirlagi
Soffíu Elken, en 1999 sleppti hún
kaflanum úr bökinni og felldi inn
í stað hans kafla um Gordonsinna.
Fleiri róttækar breytingar gjörði
hún þá á sögunni, máði t. d, Búa
Magnússon algerlega búrtu þaðan.
Okkar þýðing á bókirihi er því orð-
in talsvert úrelt.
Ingimararnir verða ógleyman-
legir eftir lestur bókarinnar og
gagnrýnendur Norðmanna hafa
litið svo á, að Selma Lagerlöf hafi
aldrei rýnt svo djúpt í norræna
þjóðarsál eins og einmitt í Jerúsal-
em og óvíst sé, hvort nokkurn tíma
fyrr eða eða síðar hafi verið skrif-
uð stórfenglegri bændasaga.
Bókin er skrifuð um síðustu
aldamót, þegar ^fnishyggj an í sinni
fornu mynd var í algleymingi, en
mikil dulræna g^egist þar þó fram
hvarvetna, enda var Selma Lager-
í eldhita trúarinnar og hún fær
Ingimar hinn horfna fjársjóð hans,
sem hún hefir fundið innan í
koddanum. Ýmsir hafa haldið því
fram, að í Ingimar vilji Selma
Lagerlöf sýna á vissan hátt sína
eigin skapgerð og í afstöðu hans
til safnaðarins í Jerúsalem leynir
sér ekki viðhorf hennar sjálfar.
Jafnvel hefir hún látið þau orð
falla að svo sé. Hún metur að
verðleikum fórnfýsi þessa fólks og
og kærleiksverk, en ofstæki í trú-
málum og meinlætalifnaði öllum,
sem stríðir móti mannlegu eðli,
hefur hún ímugust á. Sorg Ingi-
mars yfir að láta ættaróðal sitt er
einnig sorg hennar sjálfrar yfir að
láta Márbacka. Ingimar gekk aldrei
í trúarflokk Gordonsinna, en hann
hefur trú á köllun þessa fólks og
bíður þess fullur eftirvæntingar að
sjá, hvernig hinn mikli stjórnandi
að baki tilverunnar muni nota þá
til að efla fyrirætlanir sínar. En
einmitt þetta gjörir Selma Lager-
löf líka. Nú er það vitanlegt, að
þúsundum ferðamanna og píla-
gríma frá ýmsum löndum veraldar
hefur þetta fólk meir en hálfa öld
ekki aðeins veitt gistingu heldur
og skapað þeim heimili meðan á
dvöl þeirra hefur staðið í borginni,
og allir geyma þeir í hjarta sínu
minningar um hina góðhjarta og
fórnfúsu Násbúa. Meðal Araba hafa
þeir unnið geysimikið líknarstarf
og meðari á fyrri heimstyrjöldinni
stóð, leystu þeir af hendi frá-
bært mannúðarverk. — Gjörðir
þeirra hafa aldrei verið básúnaðar
út á heimsins vísu, en hann, sem
sér í leynum, veit um þær.
Signe Ekblad segir á þessa leið:
„Fundu þeir það, sem þeir leituðu
að og þráðu Násbúarniir, sem yfir-
gáfu heimili sitt og föðurland, til
þess að leita hinnar heilögu borg-
ar? Ef það er satt, að vér breyt-
umst í það, sem vér elskum, þá er
það einnig kærleikurinn til hinnar
heilögu borgar og þess frelsara,
sem þar lifði og dó, sem hefir mót-
að og orkað gjörbreytingar á Nás-
búunum, svo að þeim hefir reynst
kleyft að standast allt mótlæti og
misreikninga, allar sorgir og á-
hyggjur í hljóðri undirgefni og
með gleði — og þá munu þeir
einnig einhverntíma ná hinni
heilögu borg, hinni himnesku
Jerúsalem“.
Einar M. Jónsson.
::
::
♦♦
♦♦
::
§
♦♦
♦♦
::
♦♦
♦♦
♦♦
::
♦♦
♦♦
H
H
::
::
♦♦
8
♦♦
♦♦
1
::
::
§
1
::
♦♦
H
♦♦
♦♦
♦♦
::
Kaupfélag Önfirðinga
Flateyri.
Seljum allar algengar nauösynjavörur.
SELJUM:
Kol, salt og olíur. —
Umboðsmenn fyrir Samvinnutryggingar.
Onfirðingar. Látið Innlánsdeild kaupfélagsins ávaxta
sparifé yðar. ^
Um leið og við óslcum gleðilegra jóla og góðs far-
sœls komandi árs, þökkum við viðskiptin á árinu.
::
♦♦
♦♦
♦♦
H
H
H
::
♦♦
H
♦♦
♦♦
♦♦
1