Tíminn - 03.07.1964, Blaðsíða 7

Fyrir 35 árum var gerður út leiðangur til Grænlands til þess að flytja hingað til lands nokkur lifandi sauðnaut. Leiðang-
urinn heppnaðist þrátt fyrir örðugleika, en vegna mistaka drápust dýrin hér á landi. í eftirfarandi grein ræðir Guð-
mundur Þorláksson um innflutning á sauðnautum og segir: „íslenzk náttúra yrði góðum mun auðugri ef sauðnautum yrði
bætt við fábreytt dýralíf óbyggðanna." Vestfirzkar slóðir erU líkastar landkostum og í heimahögum dýranna á Austur-
Grænlandi og .
0 0 0 *
Vestfirðingar ættu að fá
sauðnaut í sitt
Margir þeir sem komnir eru
yfir miðjan aldur, muna enn
þegar sauðnautin voru flutt
hingað til lands og hver af-
drif þeirra urðu.
Ársæll Ámason bóksali
gekkst þá fyrir Gottu-leiðangr
inum svo nefnda, sem frægur
varð á sinní tíð. Tilgangur leið
angursins var að ná nokkrum
lifandi sauðnautum og flytja
þau hingað til lands. Þetta
tókst þrátt fyrir ýmsa örðug-
leiga og erfiðar aðstæður, en
árangurinn varð annar en ætl-
að var. Dýrin komust öll lif-
andi hingað, en drápust síðan
á skömmum tíma og var ýmsu
um kennt. Eftir á urðu orsakir
þess Öllum auðsæjar, en ekki
þýddi um að sakast. — Vill
svo stundum fara um ýmsar
nýjungar, að smá mistök geta
valdið afdrifaríkum afleiðing-
um, og jafnvel haft úrslitaþýð-
ingu. Og svo fór hér. —
Um eitt skeið var eitthvað
reynt til að koma öðrum leíð-
angri af stað í þeirri von að
betur mætti takast um árangur
fan, með því að láta hin fyrri
vfti sér til vamaðar verða. En
sú tilraun tókst ekki, því
dkieift reyndist að afla nægi-
Iegs fjár tíl þeirrar farar.
Siðan þetta gerðist eru liðin
35 ár og jafnlengi hefur málið
grafizt niður í gleymsku tím-
ans, — því að ekki er vitan-
legt að neinn hafi tekið upp
hið fallna merki Ársæls, með
því að reyna að gera hug-
sjón hans að veruleika.
Hér er þó um svo merki-
legt mál að ræða að full á-
stæða er til að það sé tekið upp
að nýju. Og það þvi fremur
sem nú er auðveldara að
koma 1 veg fyrir þau misferli
sem urðu við hina fyrstu til-
raun. Um margt er svo ólíku
saman að jafna nú og 1929, að
það sem þá var torleyst og
miklum vandkvæðum bundið,
er nú auðvelt í framkvæmd ef
ekki vantar viljann til úrlausn-
ar.
— „Vilji er allt sem þarf“
stendur þar.-------
í þessu tilefni er líka nær-
tæk reynsla fyrir hendi, sem
við getum fært okkur í nyt.
Sumarið 1961 gerðu Danir út
leiðangur til Austur-Grænlands
til öflunar nokkurra sauð-
nautakálfa, sem flytja átti til
Vestur-Grænlands eftir vetrar
dvöl í dýragarðinum í Kaup-
mannahöfn. Þetta tókst allt
eíns og ætlað var, nema um
hlutfallið milli kynja. Þeir
náðu í 13 kálfa, en af þeim
voru aðeins 4 kvígur. Þau
voru í dýragarðinum um vetur
inn og döfnuðu vel, en sumar
ið eftir voru þau flutt til
Syðri-Straumfjarðar á Vestur-
Grænlandi og sleppt þar laus-
um. Nú í vor er von á fyrstu
kálfunum og eru það fyrstu
sauðnautin sem fæðast á Vest
ur-Grænlandi, því hingað til
hefir heimkynni grænlenzkm
sauðnautanna aðeins verið á
Grænlandi austanverðu.
Nú í sumar ætla Danir að
gera út annan leiðangur til
Austur-Grænlands og ná í 10—
15 kvígukálfa sem síðar verð
ur bætt við stofninn á vest-
urströndinni. Þátttakendur í
gera nokkurs staðar hérlendis.
Það virðist t. d. alveg tilvalið
að koma upp sauðnautastofni
á víðlendum Vestfjarðakjálk-
ans norðan ísafjarðardjúps,
sem nú eru til lítilla eða engra
nytja. Víðs vegar annars stað-
ar hér á landi ættu sauðnaut
að geta lifað góðu lífi, öllum
að meinalausu, svo sem á Flat
eyjardal og fleiri stöðum norð
austanlands. — Þetta gæti orð
ið góð tílbreytni í hinu fáskrúð
uga dýralífi lands vors og auk
Grænlands er harðbýlt og and
hreint svo kynlægir eða smit-
andi sjúkdómar eru þar víst
næstum alveg óþekkt fyrir-
bæri. Hitt mun vera hættu-
meira að þessi hraustu og
harðgeru heimskautabúar séu
mjög móttækilegir fyrir þá
búfjársjúkdóma, sem hér eru
landlægir svo sem bráðapest,
garnaveiki og jafnvel fleiri.
Munu þeir hafa valdið mestu
um örlög sauðnautanna, er Ár-
sæll náði í en nú ætti að vera
Grænlandsfararnir 1929.
leiðangrinum verða 5—6 menn
undir forustu Chr. Vibe dýra-
fræðings.
Gert er ráð fyrir að leiðang-
urinn fari frá Kaupmannahöfn
10. júlí og verði kominn þang-
að aftur í byrjun september.
Þessi leiðangur er að nokkru
kostaður af Grænlandsmála-
deild dönsku ríkisstjómarinnar
(10.000 d. kr.) en að mestu
leyti af einstökum manni, sem
ekki vill láta nafns síns getið.
Sami maður kostaði einnig að
mestu fyrri sauðnautaleiðang-
urinn til Grænlands, þegar
þeim dýrum var náð, sem nú
eru komin til Vestur-Græn-
lands. Framlag hans þá var
90 þús. kr. danskar. „Hver
hann er og hvar hann býr er
varðveitt sem mikið leyndar-
mál,“ segir í dönsku blaði —
Gaman væri að eiga slíkan
huldumann hérlendis, sem
væri fús til að kosta íslenzkan
leiðangur' í þessum tilgangi.
Vafalaust eru hérlerdis mun
betri lífsskilyrði fyrir sauð-
naut en á norðausturslóðum
Grænlands. Sauðnautahjarðirn
ar sem þar eru lifa við miklu
krappari kjör, en þau myndu
þess til nokkurra nytja er tím
ar líða fram, því sauðnauta-
kjöt þykir mikið lostæti.
Innflutningur sauðnauta er
hvorki fjarstæða né torleyst
vandamál. Með flugferðum til
Grænlands og ferðalögum nokk
urra íslendinga þar um slóðir
höfum við kynnzt grænlenzk-
um staðháttum á stórum svæð
um og sums staðar allvel.
Einnig vitum við nú miklu
meira um helztu dvalarstaði
dýranna og alla háttsemi
þeirra, en við vissum 1929, og
ætti það að auðvelda góðan
árangur af nýjum leiðangri.
— Nú ættu einhverjir fram
takssamir menn að taka hönd
um saman og hrinda þessu
máli í framkvæmd — strax í
sumar!
Fyrst er að afla nauðsyn-
legra leyfa fyrir innflutningi
dýranna og ættu þau að vera
auðfengin. Telja má víst að
engin sýkingarhætta fyrir bú-
fénaðinn stafi af innflutningi
sauðnauta og er þar ólíku sam
an að jafna og um innflutn-
ing búfjártegunda, (sem allir
mögulegir kvillar geta leynzt
með). í Jötunheimum Norður-
mögulegt að varast þau víti.
Ef við flytjum inn nokkur
sauðnaut skulum við ekki
sleppa þeim á Austurvöll. né
annað ræktað land eða á órækt
aða bithaga innan byggðarlaga.
Þess er heldur engin þörf. Svo
vill til að nyrzti hluti Vest-
fjarða er algjörlega ónýttur og
hefir svo verið síðan byggð
lagðist niður á þeim lands-
hluta. Má því gera ráð fyrir
að þar sé svo hreint land af
öllum sóttkveilcjum sem fram
ast má verða. Þær ættum við
að láta sauðnautin nema land
og leggja undir sig kjarnlend-
ur hinna yfirgefnu manna-
byggða. Gæti svo farið að það
landnám yrði upphaf merki-
legrar sögu í „Fánu“ íslands.
Á þessum vestfirzku slóð-
um munu vera líkastir lands-
kostir um gróðurfar og ein-
angrun og er í heimahögum
dýranna á Austur-Grænlandi.
Eru því miklar líkur til að
einmitt þarna yrðu þau fljót
lega aðhæfð hinum nýju heim
kynnum svo fjölgun þeirra yrði
örugg að eðlilegum hætti.
Ekki er ólíklegt að við gæt
um notið aðstoðar danska leið
angursins um ýmsa fyrir-
greiðslu og áreiðanlega getum
við fært okkur í nyt þá
reynslu sem Danir hafa feng-
ið í þessari „dýrarækt“. Mag-
ister Vibe er mikill áhugamað
ur um þessi mál og manna
fróðastur um lifnaðarhætti
og alla meðferð sauðnautanna
og annarra „háfjallabúa“ svo
sem Yaknautanna tíbetísku o.
fl. og gæti því aðstoð hans
orðið okkur mikils virði.
Fjárhagshlið málsins yrði
okkur sennilega erfiðust við-
fangs, því varla má gera ráð
fyrir að okkur hlotnist að ni í
peninga til þessa fyrirtækis á
jafn auðveldan hátt og Dönum
hefur tekizt. Þó skal ekki ef-
ast um, að óreyndu, að takast
megi að afla nægilegs fjár til
framkvæmdanna ef vel er að
unnið. Sem betur fer hafa nú
margir mikil fjárráð og ólíkt
því sem áður var. Menn eyða
nú miklum fjármunum I margt
það sem ekki getur talizt til
beinna nauðsynja, svo ekki sé
minnzt á ýmsa óhófseyðslu sem
lítið gefur í aðra hönd.
Ekki má búast við að þetta
geti orðið neinn gróðavegur
fyrir þá sem kæmu þessari hug
mynd í framkvæmd, en von-
andi hefur auðshyggjan ekki
tröllriðið svo allri umhugsun
okkar, að enginn tími að sjá
af nokkru fé til þess að láta
„hugsjónir rætast“, þótt jafn-
framt sé vitað að framkvæmd
þeirra sé ekkert gróðafyrirtæki
á almennan mælikvarða.
íslenzk náttúra yrði góðum
mun auðugri ef sauðnautum
yrði bætt við fábreytt dýra-
líf óbyggðanna. Væri það öll
um að meinalausu en gæti orð
ið til skemmtilegrar tilbreytni
og nokkurs gagns er tímar líða
fram. Austfirðingar hafa hrein
dýrin en Vestfirðingar ættu
að fá sauðnautin í sitt umdæmi.
Innflutningur sauðnauta ætti
að verða okkur tiltölulega auð-
veldur og í engu ofraun. Sam-
tök nokkurra áhugamanna og
skelegg forusta ætti að geta
hrint málinu í framkvæmd.
Hverjir vilja fyrstir ríða á
vaðið?
G.Þ.
Jf

T í B I N N, föstudagimi 3. júli 1964
l