Tíminn - 03.07.1964, Blaðsíða 18

Hermóöur Guðmundsson: ,
Svar tíl Lárusar Ao. Gíslasonar
í MorgonbL 21. í.m. sendir Lár-
us Ág. Gíslason mér kveðju sína
í tilefni af greinum mínum um
landbúnaðarmál, sem ég hefi skrif
að í Tfmann, eftir að Morgunbl.
vísaði mér á dyr eftir 10
ára fréttaþjónustustarf, af því að
það þoldi ekki að heyra sannleik-
ann mn versnandí aðstöðu bænda
undir stjóm núverandi landbún-
aðarróðherra. Þessi grein Lámsar
á svo einnlg að vera svar við
grein minni til hans frá 5. marz sl.
Enda þótt þessi grein L.Ág.G. gefi
líttð tilefni til andsvara, tel ég
rétt að taka eftirfarandi fram:
Efling sauðfjárræktarinnar. Ég
fagna yfirlýsingu L.Ág.G. að rétt
hafi verið og nauðsynlegt að leið
rétta hag sauðfjárræktarinnar
með verðtilfærslu milli búgreina
eins og gert var í haust, til þess
að reyna að bjarga fyrirsjáanlegri
landauðn í heflum byggðarlögum
og til þess að koma í veg fyrir
óeðlilega ofþenslu i mjólkur-
framleiðslimni, bæði landbúnaðin
um og allri þjóðinni til tjóns. Hítt
get ég ekki fallizt á að frekari
leiðréttingar sé ekki þörf, þar
sem einróma tillögur síðasta aðal-
fundar Stéttarsambands bænda
vora ekki að fullu teknar
til greína vegna þvingunaraðgerða
núverandi rikisstjómar. Þetta vil
ég átelja og því fremur, sem hér
virðist þjónað vissri stjóraar-
stefnu, en ekki hagsmunabaráttu
bændasamtakanna sjálfra.
Verðlagsráð og kjaradómar.
Lárus Ág. Gíslason virðist álíta,
að störf Sexmannanefndar og
yfirdóms í verðlagsmálum land-
búnaðarins, sé óháð afskiptum rík
isvaldsins. Þessa skoðun hefur Lár
us eflaust myndað sér, vegna þess
mikla áróðurs, sem rekinn hefur
verið tfl þess að telja þjóðinni trú
um að allar kjaradeilur sé auðvelt
að lqyga með hagfræðilegum út-
reflcnfngum, af þar til gerðum
kjaradómum, eða verðlagsráðum.
Þvi miður hefur kenning þessi
reynzt haldlaus með öllu, eins og
dæmin sanna, og kjaradómarnir
notaðir sem eins konar skálka-
skjól fyrír þá stefnu er ríkisvaldið
vill móta. Landbúnaðurinn hefur
ekki farið varhluta af þessari
stefnu. Þetta sýnir verðlagsþróun-
in hjá bændum alla leið frá árinu
1943, að fyrsta tilraunin var gerð,
að byggja upp verðlagsgrundvöll
landbúnaðarafurða á hagfræðileg-
an hátt af eins konar kjararáði.
Vfl ég benda L. Ág. G. á, að lesa
grein, sem ég ritaði í Tímann 12.
maí, 1963 um þetta efni, en þar
leitaðist ég við að sýna fram á
það, að bændur hefðu fengið
bezta verðið fyrir afurðir sína ár-
ið 1943 undir stjórn Guðmundar
á Hvanneyri, en þá voru búreikn-
ingarair notaðir sem grundvöllur
fyrir verðlagningunni. Þetta ár
virtist mér þó, að mundi hafa
vantað allt að 19% á fyllsta fram-
leiðslukostnaðarverð landbúnaðar
afurða, en síðan hallar stöðugt
undan fæti um verðlagningu af-
urðanna, þótt mest sé lækkunin á
viðreisnarárunum, þegar lækkun
er komin niður í um 58% árið
1963, miðað við grundvallarverð,
reiknað á sama hátt. Hugsi L.Ág.
G. um þessi mál á hlutlausan hátt
efast ég ekki um að hann átti
sig á því að bændastéttin hefur
verið hlunnfarin helzt til um of í
kjarabaráttunni án þess að hún
hafi gert sér nægilega ljósa grein
fyrir því. Bændastéttinni hefur
farið líkt og Indriði G. Þorsteins-
son skáld orðar það, á sínu lík-
ingamáli í viðtali við Fálkann í
marz s.1. þegar hann líkir ísj.
bændum við visunda — hina deyj
andi hjörð, sem leyniskyttur sitja
hvarvetna um vegna þeirrar rót-
grónu þjóðarábyrgðar, er bænd-
umir skírskoti stöðugt til í öllum
kjaramálum sínum. í þessu við-
tali segir skáldið m.a.: „Ábyrgðar
tilfínningin er að sliga þá (þe.a.s.
bændur). Þeir haga sér eins og
forðum þegar þetta var bænda-
þjóðfélag. Og þeir eru plataðir af
stjórnarvöldunum. Það er hægt að
fá þá til að sitja og standa með
því einu að höfða til þjóðarábyrgð
ar. Þeir láta þjóðarhag sitja í
fyrirrúmí, í stað þess að fara í
verkfall eins og kröfustéttir þjóð-
félagsins.
Og hvað er svo þessi þjóðar-
hagur? Og hvernig er þeim svo
umbunað fyrir, þennan göfug-
lynda hugsunarhátt? Þeim er
skammtað úr hnefa, afurðaverðið
leyfir þeim ekki nema vinnukonu
kaup. — Það vill enginn vinna
starf, sem ekkert gefur í aðra
hönd. — Það er tómt mál að tala
um, landið verður að fylgjast að.
Það stoðar ekki að hækka stand-
ardinn í kanpstöðunum og láta
sveitimar dragast aftur úr. Það
stoðar ekki fyrir annan helming
þjóðfélagsins að segja við hinn:
við ætlum að lifa svona, þið verð-
ið að lifa hinsegin".
Þessar ábendingar skáldsins I.
G.Þ. og fleiri í sama dúr er fram
koma í viðtali ættu bændur að
hugleiða og festa sér í minni.
Útflutningsuppbætumar. Lár-
us Ág. Gíslason segist hafa veitt
því athygli, að ég sé andvígur út-
flutningsuppbótum. Þetta er
rangt. Ég hefi aðeins sagt, að út-
flutningsuppbætumar gætu verið
vafasamur ávinningur fyrir bænd-
ur. Mun Lárusi efíaust vera kunn-
ugt um, að þessi útflutnings-
trygging er aðeins bundin við
vissa hámarksupphæð, sem þegar
er að verða fullnýtt.
Með vaxandi framleiðslu get ég
því ekki séð, að þetta fyrirkomu-
Iag geti tryggt bændum betri
hlut, en sú heimild er áður gilti
í Framleiðsluráðslögunum um það
að hækka innanlandsverðið svo
að fullt grundvallarverð næðist til
bænda hvað mikið sem flytja
þyrfti út. Til að ná þessu marki
samkvæmt eldri lögunum, hefði
verð landbúnaðarvara ekki þurft
að vera nema c.a. 7—8% hærra
en það er nú á ínnlendum mark-
aði og verður að telja ólíklegt að
þessi hækkun hefði leitt til minnk
andi sölu, enda væri nákvæmlega
sama fyrir ríkissjóð hvort þessi
fjárhæð er greidd í formi útflutn-
ingsuppbóta, eða sem aukin nið-
urgreiðsla á vöruverði innanlands.
Útflutningsuppbætumar hafa
því ekki fært bændum neina sér-
staka kjarabót eða verðtryggingu
umfram það, sem eldri lögin fólu
í sér, hefði þeim verið beitt á
réttan hátt. Staðhæfíngar um hið
gagnstæða hafa ekki við rök að
styðjast.
Stofnlánasjóðsgjaldið. Lárus Á.
Gíslason telur, að óhjákvæmlegt
hafi verið að leggja sérskatt á
bændur, vegna þess að vinstri-
stjórnin hafi skilið við Búnaðar-
bankann gjaldþrota. Hér virðist
mér hallað réttu máli, svo um
munar, því ég veit ekki betur en
reikningar Byggingarsjóðs og
Ræktunarsjóðs beri það með sér,
að sjóðimir hafi átt milljónir kr.
skuldlausa eign, þegar núverandi
ríkisstjórn tók við. Hafi Búnaðar
bankinn verið orðinn gjaldþrota.
þegar nýju Stofnlánalögin voru
lögfest hefur það verið núverandi
en ekki fyrrverandi vinstristjóra,
sem hefur gert lánasjóði landbún
aðarins gjaldþrota. Þessar röngu
sakargiftir eru svo notaðar til
þess að réttlæta skattlagninguna
á bændum. Var þannig brugðizt
við þeim vanda, sem gengisfell-
ingin 1961 leiddi af sér, en ríkis-
valdinu bar skylda til að bæta
Búnaðarbankanum á allt annan
hátt en gert var ráð fyrir í hinni
nýju Stofnlánalöggjöf. En smiðs-
höggið á lagasetninguna var síð-
an rekið í fullri andstöðu við
Stéttarsambandið og Búnaðarþing
sem hefur verið ráðgefandi stofn
un í öllum meiri háttar málum
landbúnaðarins gagnvart Alþingi
frá upphafi. Mér finnst það til
Hermóður Guðmundsson
minnkunar fyrir Lárus í Miðhús-
um að mæla þessari ofbeldis
i kenndu eignaránslöggjöf bót. Hér
var ekki á ferð neitt þjóðfé
lagsvandamál, sem þjóðarheild-
inni var um megn að leysa, þegar
Htið er á hin stuttu og tryggu
stofnlán og háu vexti er bændum
er ætlað að greiða samkvæmt
nýju stofnlánalöggjöfinni. Eða
finnst L.Ág.G. það e.t.v. meðmæli
með núverandi ríkisstjórn og
stjómarstefnu að henni hefði ekki
tekizt það, sem öllum öðrum ríkis-
stjórnum á íslandi hefur tek-
izt síðan lögin um Búnaðarbank-
ann voru sett, að sjá landbúnað-
inum fyrir stofnfé án sérstakra
sérfórna bændastéttarinnar, þrátt
fyrir miklu lægri vexti, lengri
lánstíma og margfalt lægri þjóð-
artekjur.
Ég fyrir mitt leyti verð að játa,
að ég ber það traust til núverandi
stjórnar, að henni hefði átt að
geta tekizt þetta auðveldlega án
þess að fá svo til alla bændastétt
ina upp á móti sér. Er það sann-
færing mín, að viðreisnarstjórn-
in kunni Lárusi litlar þakkir fyr-
ir þetta vantraust.
Sú tilgáta L.Ág.G., að ég hafi höfð
að mál út af Stofnlánadeildarskatt
inum vegna þess eins, að ég hafi
ekki búizt við að vinna það er
tæplega svara verð. Ber sjálfsagt
að skilja svo að þetta eigi að
verða eins konar sport fyrir mig
eins og t.d. rjúpnaskytterí og lax
veiðar?
Eða getur það verið að Látusi á
Miðhúsum sé það ekki Ijóst, að
réttur hans og annarra bænda er
skertur umfram aðra þjóðfélags-
þegna með löggjöf þessari. Þessu
varð að mótmæla og krefjast þess
af ríkisvaldinu, að það skilaði
bændum aftur þeirra eigin eign-
um, sem stjórnarskránni er ætlað
að varðveita. Mér var því
vel ljóst, að ég var að vinna fyrir
gott málefni, þegar ég að yfirveg-
uðu ráði tók mér fyrir hendur að
höfða þetta mál gegn ríkisvald-
inu. En hver, sem niðurstaðan
kann að verða, er ekki ósennilegt
að úrslitanna verði beðið með
nokkurrí eftirvæntingu.
Rekstraraðstaða landbúnaðar-
ins 1958 og 1963.
L.Ág.G. gerir veika tilraun til
að sanna það, að rekstraraðstaða
landbúnaðarins sé sízt verri 1963
en hún var 1958. Þessu til sönn-
unar kemur Lárus með hinar fáu
en margslitnu tölur landbúnaðar
ráðherra um dilksverðið og mjólk
urverðið borið saman víð fóður-
mjöl og áburð, eins og þessir 2
liðir, sem eru aðeins 1/3 af heild
arrekstrarkostnaði gefi fullnægj-
andi upplýsingar um afkomu bú-
skaparins. Vélakostnað, vexti og
vinnulaun þurfti hins vegar ekki
að telja lengur til útgjalda, frek-
ar en aukin þjóðarframleiðsla,
sem bændur eiga ekki að njóta
nema að takmörkuðu leyti.
Þessar niðurstöður Lárusar í
Miðhúsum prentar svo Morgun-
blaðið upp eftir honum daginn
eftir sigri hrósandi til þess að
reyna að sanna ágæti viðreisnar
stefnunnar fyrir landbúnaðinn.
Þarna sé bóndi, sem kunni að
nota tölur sem gefi rétta niður-
stöðu, þótt allan grundvöllinn
vanti fyrir uppsetningunni.
Um aðstöðu landbúnaðar og
sjávarútvegs á þessu umrædda
tímabili vill L.Ág.G. sem minnst
tala, enda veit hann það, að fisk-
verð hækkaði tvöfalt meira á
þessu tímabili en landbúnaðarvör-
ur. En samt segir Lárus, að hann
álíti aðstöðuna svipaða hjá þessum
atvinnuvegum miðað við umrædd
ár!
Talnafalsanir og tekjuskerðing.
Lárus Ág. Gíslason viðurkenn-
ir að sjálfsögðu, að engum bónda
muni þykja það gott hlutskipti að
vera í tekjulægstu stétt þjóðfélags
ins samkvæmt opinberum skýrsl-
um. Þannig hefur bændum verið
reiknað hvorki meira né minna en
27 þúsund krónum lægra kaup í
síðasta verðlagsgrundvelli, en til-
skilið er í lögum og mun þetta
jafngilda allt að 160 milljón
króna tekjumissi fyrir bændastétt
ina á yfirstandandi verðlagsári.
Þó eru þessar tölur sagðar nokkru
lægri en efni standa til sökum
þess að tekjur viðmiðunarstétt-
anna, sem bændum er ætlað að
taka laun eftir, virðast hafa ver-
ið færðar niður af Hagstofunni
með því að kasta frá tekjuhæstu
framtölunum, er launaúrtakið var
gert. Þessi talnahagræðing í sam-
bandi við uppbyggingu verðlags-
Érundvallarins gefur bændum
slæmar grunsemdir um að gagna-
söfnunin við verðlagsákvarðanir
landbúnaðarins sé ekki sem
áreiðanlegust, eins og raunar
kom fram í skýrslu Hagstofunn-
ar í vetur um kaup hinna ein-
stöku stétta þjóðfélagsins fyrir
árið 1962, sem var allt annað en
Hagstofan gaf upp í haust.
Flokksvaklið.
Það er gleðilegt að L.Ág.G.
skull ekki þekkja flokksvaldið. Ef
þetta er rétt, er næsta furðulegt,
að Lárus skuli rita elns og hann
gerir um landbúnaðarmál og
hann skuli sætta sig vlð lakari
aðstöðu bændum til handa eftir
5 góðæris- og velgengnisár þegar
þjóðarframleiðslan hefur vaxið
mjög.
Lárus í Miðhúsum slær því svo
föstu, af því að ég sætti mig
ekki við þetta undir stjórn Sjálf-
stæðisflokksins, „að ég sé undir
einhvers konar valdi hvað sem
eigi að kalla það“ og það sé ekki
hægt að líta á greinar mínar sem
ópólitískar greinar. En hvaða
pólitík er þá í þessum greinum?
Ekki getur L.Ág.G. kallað það
flokkspólitík, að skrifa um land-
búnaðarmál á eins hlutlausan háW
og mögulegt er frá stéttarlegu
sjónarmiði skoðað. Að líkja skrif
um mínum við nokkurs konar at-
vinnuróg, sem stuðli að landeyð
ingu sveitanna eru svo furðulega
grófar ásakanir, að mig furðar á,
að Lárus í Miðhúsum skuli hafa
smekk í sér til þess að lepja slík-
an áróðurssora upp úr stjómar-
blöðunum. En eins og L.Ág.G.
veit hefur þessum ósmekklegu og
furðulegu áróðursblekkingum
verið beitt óspart í blöðum beggja
stjómarflokkanna á undanförn-
um árum, að því er virðist í
tvennum tilgangi — annars vegar
ttl þess að afsaka ástandið, sem
kemur fram í þverrandi trú á
landbúnaðinn hins vegar til þess
að reyna að koma ábyrgðinni á
allt aðra en þá, sem sannir ettt
að sök. í þessu sambamH væri
fróðlegt að spyrja L.Ág. G jtli því
hvemig verðlags- og hagsmuna-
málum bænda væri nú komið, ef
bændur hefðu enga stéttabaráttu
háð, eða trúir hann því að allt
hefði flogið sjálfkrafa og fyrir-
hafnarlaust upp 1 hendurnar á
bændum, hefðu þeir aðeins sýnt
þá hæversku að bíða í auðmýkt og
lítillæti eftir því, sem þjóðfélag-
inu þóknast að rétta þeim hverju
sinni?
Batnandi gjaldeyrisstaða og
aukinn þjóðarhagur.
Lárus Ág. Gíslason gerir mikið
úr því hvað þjóðarhagurinn og þó
einkum gjaldeyrisstaðan út á við
hafi blómgazt á síðari árum, eft-
ir gengisbreytinguna 1960. f þessu
sambandi vil ég taka það fram,
að ég hefi aldrei gert lítið úr efl
ingu atvinnulífsins í heild í land-
inu, eða dregið í efa réttmæti
gengisfellingarinnar árið 1960,
þótt ég hafi hins vegar talið hana
óþarflega róttæka og þó einkum
síðari gengisfellinguna 1961, er
var með öllu ástæðulaus. En ein-
mitt vegna þess að þjóðarhagur-
inn hefur haldið áfram að blómg-
ast og batna vegna hins óvenju-
góða árferðis undanfarin ár, hef-
ur mér verið ómögulegt að skiija
hvers vegna hlutur landbúnaðar-
ins gæti ekki líka batnað á sama
hátt og þjóðarhagurinn. Eða
hvernig ber að skilja það, að
ekki sé hægt að hækka um eina
krónu rekstrarlánin til landbún-
aðarins síðan 1958, þótt innlán í
bönkum hafi hækkað um 100%
á sama tíma. Eða hvernig ber að
skilja þáð, að afurðalánin til land
búnaðarins þurfi að lækka stór-
lega á sama tíma og samvinnu-
félög bænda og aðrar lánastofn-
anir úti á landi eru skattlagðar
ucn milljónatugi til Seðlabankans
undir því yfirskini að auka þurfi
útlán til atvinnuveganna?
Eða hvernig má það ske, að ekki
sé hægt að auka stuðning þess
opinbera við framkvæmdir í sveit
um landsins samkvæmt jarðrækt-
18
T f M I N N. föstudaeiim 3. júU 1964 —