Tíminn - 03.07.1964, Blaðsíða 15

Sigurður Egilsson:
Orðið er frjálst
Nýlega var í fréttaauka lesinn
útdráttur úr ræSu menntamála-
ráðherra, er hann flutti í
sameinuðu Alþingi og fjallaði um
sjónvarp. Var það einkum kostn-
aðar- og framkvæmdaáætlun nefnd
ar, er kvödd hafði verið til að
vinna það verk. Eins og vænta
máttí, er þarna um milljóna tuga
kostnað að ræða við uppbygg-
ingu og rekstur sjónvarps fyrir
alla þjóðina. og raunar þó ekki
sé fyrst um sinn hugsað nema um
ca. 60 hundraðshluta hennar. Vera
má, að unnt sé að gera nokkuð
rétta kostnaðaráætlun í dag, ef
framkvæma skal á morgun, en þar
sem því er nú varla til að dreifa
í þessu máli, má af fenginni
reynslu álykta, að hver kostnaðar
áætlun standi ekki stundinni leng
ur og verður lítið vitað um loka
kostnaðinn, að allmörgum árum
liðnum.
Ekki var annað að heyra í
sambandi við áðurnefnda kostnað
aráætlun en að hér væri um frem
ur lítilfjörlegt fjárhagsatriði að
ræða og raunar glæsílegt fyrir-
tæki, sem ekki þyrfti á lánsfé að
halda til uppbyggingar og fram
kvæmda, það mundi sem sagt
bera sig prýðilega og borgast á
skðmmum tíma og byggist sú
ályktun á áætluðu afnotagjaldi not
enda. — Eitt allstórt atriði í þessu
máH vírtist mér ekki koma fram
(eða fór fram hjá mér), en það
var vitneskja um það, hvað sjón-
varpsmóttökutæki mundi kosta og
þá jafnframt hvað margir mundu
hafa efni á að kaupa þau, en
naumast mundi sá, sem ekki á
slfk tæki greiða afnotagjald. Og
þá var ekki heldur um það rætt,
hve margir væru færir um að
greiða árlega allhátt afnotagjald.
Nú stynja margir undan fremur
hóflegu útvarpsgjaldi og tregðast
við að greiða, þó enginn vilji án
útvarps vera og telji til nauð-
synja. Hvað yrði þá um tvisvar til
fjórum sinnum hærra sjónvarps-
gjald, sem í raun og veru getur
ekki talizt til nauðsynja á heim-
ili, sem hefir gott útvarp?
Helzt mátti svo skilja, að hér
væri um útrætt mál að gera og
' auðvelt viðfangs, enda sjálfsagt
að hafizt yrði handa um fram-
kvæmdir nú þegar.
Ég hygg samt, að mörgum firin
ist nokkrum mikilvægum spurn-
ingum ósvarað ennþá áður en rétt
sé að hefjast handa og gætu rétt
svo við einhverjum þeirra bent
til þess, að hyggilegt gæti verið að
doka við enn um sinn. — Skulu
hér bornar fram nokkrar spurn-
ingar af mörgum hugsanlegum til
athugunar þeim, er um þetta mál
vilja hugsa og sem fróðlegt gæti
verið að fá svarað öfgalaust.
í fyrsta lagi mætti spyrja um
það, hvað nú rekur svo brátt eftir
að knýja fram sjónvarpsrekstur í
strjálbýlu og fátæku landi sem
voru, sem vantar tilfinnanlega og
af eðlilegum ástæðum marga lífs
nauðsynlega hluti, eins og t. d.
sjúkrahús og læknisþjónustu, hafn
ir við sjó, vegi, brýr og margs
konar framleiðslutæki o. s. frv.,
en hefir allgott og vel rekið út-
varp á hverju heimili. Eftir því
sem mér virðist, er það ameríska
sjónvarpið á Keflavíkurflugvelli,
sem harðast rekur eftir, en þar
stæði nær að stemma á að ósi,
en að ráðast í dýra og vafasamar
mótaðgerðir. Sú aðferð minnir
mig helzt á neyðarúrræði, sem
ónefndur maður greip til fyrir
mörgum árum og var sem hér
segir: Hann lenti í því, að deila
herbergi með tveim félögum, sem
reyktu eins og „skorsteinar", og
höfðu að engu bann hans, enda
þótt hann ætti að ráða yfir her-
berginu og teldi reykinn sér ó-
þolandi. Tók hann loks það úr-
ræði að fara einnig að reykja, og
fannst þá sem hann þyldi skár
þetta þó eitraða andrúmsloft. Að
hefja íslenzkan sjónvarpsrekstur,
með það meginsjónarmið fyrir
augum, til að byrja með, að út-
rýma eða yfirgnæfa ameríska sjón
varpið, finnst mér helzt minna á
ofangreint úrræði, sem að sjálf-
sögðu reyndist hin argvítugasta
hrossalækning.
Næsta spurning gæti verið sú,
hvort nokkrar líkur, hvað þá vissa
sé fyrir því, að þjóðin rísi undir
kostnaðinum án þess að stórlega
verði að draga úr eða fresta ýms-
um lífsnauðsynlegum eða meira
aðkallandi framkvæmdum og þá
hvort afsakanlegt sé að ganga að
því vísvitandi með opnum augum.
Þriðja spurningin mætti vera
þessi: Hvernig myndi sjónvarp
verka á rekstur og not útvarpsins?
Á að bæta sjónvarpinu ofan á
þann langa (kannske of langa)
útvarpstíma sem nú gildir eða á
að stytta hann sem sjónvarpinu
nemur, svo að sami aðili geti not-
að hvort tveggja og hvað mundu
útvarpsnotendur segja um stytt-
ingu útvarpstímans, þeir er ekki
njóta þá sjónvarps? Hætt er við
að oft yrði vandi að velja og
hafna hjá þeim lánsömu, er hvort
tveggja hefðu, en bæði störfuðu
samtímis. Mundi ekki sjónvarp
draga mikið úr aðsókn í leikhús
og kvikmyndahús, sem almennt
eru talin til menningartækja og
væri það æskileg þróun? Mundi
það ekki draga úr hvers konar fé
lagsstarfsemi, til viðbótar því, að
t. d. útvarp, bílaakstursdella o.
m. fl. hefir nú þegar torveldað
hana mjög og nær lagt í rústir á
sumum sviðum, svo að mörg félög
eiga í harðri baráttu við að ná
saman löglegum aðalfundum, svo
að ekki sé þá talað um félags-
starfsemina sjálfa.
Ekki verður því neitað, að ým-
islegt nýstárlegt og skemmtilegt,
einkum við sérstök tækifæri, get-
ur sjónvarpið flutt manni, og sem
kennslutæki má nokkurs af því
vænta, en varla verður þvl neitað,
að íslenzka þjóðin býr nú við all-
sæmileg skemmtunarskilyrði og
merintunar, í gegnum öll sín
glæsilegu félagsheimili og ágætu
skóla (sem óhjákvæmilega verður
að auka við og umbæta eftir tím-
ans kröfum hverju sinni án tillits
til sjónvarpstilkomu) ásamt næg
um bílakosti til milli- og skemmti
ferða, auk flugvéla og skipa til
utanferða. Er því hvorki brýn
nauðsyn eða brátt aðkallandi fyr
ir hendi um tilkomu sjónvarps,
enda geta jafnvel góðir hlutir orð
ið of dýrkeyptir. Eitt sem vinn
ast mundi við nokkra bið, er tví
mælalaus framför í sjónvarps-
tækni á allra næstu tímum og einn
ig er líklegt að verðlag lækki hlut
fallslega, með aukinni kunnáttu,
samkeppni og fjöldaframleiðslu:
Um fleira má að sjálfsögðu
spyrja, þó að hér verði ekki gert,
öllu fremur en orðið er, en þó
loks um þetta: Mundi það ekki
geta nálgazt afglapahátt, að sitja
tímum saman með hendur í skauti
og glápa á myndaspjaldið, jafn-
vel þótt ýmislegt sjónarvert beri
fyrir augu, en eflaust margt lítils
vert einnig, með því að útilokuð
eru öll störf samtímis, þó hins veg
ar megi ýmislegt nytsamt með
útvarpi vinna og jafnvel njóta
þess þá betur, en með. því að
Píanótónleikar Fragers
Bandaríski píanóleikarinn Mal-
colm Frager, hélt píanótón-
leika í Háskólabíói á vegum
Skrifstofu skemmtikrafta, þ. 22.
júní.
Á efnisskránni voru þessi
verk: Sónata eftir Haydn nr.
38; sónata í g-moll op. 22 eftir
Schumann; valsar eftir Brahms
og sónata eftir Bartok. Frager
hefir, eins og áður hefir ver-
ið minnzt á hér í blaðinu, kom-
ið fram á tónleikum með VI.
Asjkenazi, en þetta voru fyrstu
einleikstónleikaV hans hér i
Rvík. Listamaðurinn náði sér
ekki fullkomlega á strik í són-
ötu Haydns, vantaði dálítið á
léttleikann, þrátt fyrir tæka
tækni, en strax í sónötu Schu-
manns kom í ljós hvílíkur af-
bragðspíanóleikari hr. Frager
er Sónatan var spiluð með yfir
burðum bæði frá músíkölsku
og tæknilegu sjónarmiði, svo
þetta gullfallega verk naut sin
til fulls. Valsarnir eftir Brahms
voru einnig ágætlega fluttir,
en hápunktur kvöldsins var þó
túlkun listamannsins á sónötu
Bartoks, en þar fór saman ó-
trúlegur kraftur, tækni og blæ-
brigði, sem seint mun gleym-
ast þeim sem hlýddu. Hrifning
var mikil hjá áheyrendum,
sem því miður voru alltof fáir.
Pétur Pétursson á miklar þakk-
ir skildar fyrir að hafa veitt
fslendingum kost á að heyra
þessa tvo afbragðslistamenn
þá VI. Asjkenazi og M. Frager.
Það er ávallt mikill tónlistar-
viðburður þegar slíkir menn
láta til sín heyra.
Rögmvaldur Sigurjónsson.

listahátíð
LISTAHATIÐ er að ljúka og
kom enginn stór viðburður frarn
á sviði myndlistar, eins og vænta
mátti. Lárviðarskáld okkar hélt
eina af sínum snjöllu ræðum, er
| kallast mætti hugvekja til þeirra
! listamanna og fræðinga, sem
belgja sig út af menntahroka og
telja sig hafna yfir alla gagnrýni,
en láta ekkert tækifæri ónotað til
ádeilna á unga sem aldna lista-
menn, sem ekki vilja dansa eftir
þeirra nótum.
í sambandi við hátíð þessa hafa
risið deilur meðal manna út af
vali málverka á sýningu þá, er hald
in var, og átti að sýna það bezta
í myridlist okkar síðustu fimm ár-
in!!! Eða síðan þessir sjálfbökuðu
i snillingar náðu algjörum undir-
' tökum á öllu því er við kemur
þessari listgrein. En menn þessir
i hafa komið ár sinni vel fyrir borð,
| og virðast allsráðandi i nefnd
: þeirri, er sér um kaup listaverka
fyrir ríkið, og þeir sjá einnig um
hvað sýna má erlendis, er slík
boð koma
. Nefnd þessi er, meðal gárunga,
kölluð „monopoly“ og er það eink
ar vel til fundið þar sem þeir
kaupa aðeins verk ef.tir sjálfa sig
og félaga sína. Af félögum JÆynd-
listarfélagsins hafa þeir ekki keypt
eina einusti’ mynd svo árum s'kipt
ir, enda sést ekki á þessari sýningu
mynd eftir neinn af þeim félögum.
Eru þó nokkrir í nefndu félagi
meðal okkar beztu og viður-
kenndustu listamanna og einn fé-
lagi þess er i hæsta flokki lista-
mannalauna. Allir sjá að þessi
framkoma er hreint einræðis-
brölt. Menningarkokkar þessir
telja sig eina umkomna að sjá um
þá andlegu fæðu, er við þörfn-
umst og okkur má að gagni verða
á þessu sviði.
Um alla þá mörgu, sem ekki eru
lystugir á skammt þeirra, segja
þeir, og sérfræðingar þeirra (en
það eru aðallega verka- og iðnað-
armenn. að sögn þeirra).
„Þið hafið misst af strætisvagn
inum og það svo iililega að bilið
á milli okkar fer að mælast í Ijós-
árum, og meðan þið biðuð, hefur
myndazt gjá ein svo ferleg að yf-
ir hana verður vart komizt nema
með miklu heljarstökki Hins veg
ar er ykkur bráður bani vís menn
ingarlega, nema þið reynið stökk
ið og komizt upp í hæðirnar til
okkar. Öðru vísi er málum háttað
þreytast við að sitja, eða sofna
kannske frá öllu saman. Væri nú
svo sem hér um spurt í fleiri eða
færri tilfellum, liggur þá svo mjög
á að flýta fyrir því?
Ljósi punkturinn í því efni, eins
og ýmsum öðrum, sem annmarkar
eru þó á, er sá, að þeir dvína,
er tímar líða og eiga sinn aldur,
eins og flest annað. Allur þorri
sjúkdóma t.d. gengur yfir og
sumir mynda varanlegt ónæmi.
Sama er að segja um tízkuna,
hvert fyrirbæri hennar á sinn ald
ur, þótt mörg þeirra endurtaki sig
að vísu, en oftast með nokkuð
löngu millibili. Og nú er svo kom
ið með útvarpið sjálft á fertugasta
aldursárinu, að sumir e'r ákafir
hlusendur voru og engu vildu þar
sleppa, hundsa það nú að veru-
legu leyti, svo að ekki sé talað
um þann alltíða hátt að loka því
sjaldan og hlusta raunverulega
enn sjaldnar,
Ef til vill má segja sem svo, að
bezt sé því aflokið sem fyrst, er
lakara getur talizt, en þó naum-
ast umflýjanlegt, eða þá hitt, að
sem flest af betra taginu eigi að
koma sem fyrst, svo að fleiri fái
notið þess, áður en vistaskiptin
miklu verða. Þó má því til svara,
að núlifandi kynslóð, einkum eldri
hluti hennar, er hefir lifað tvær
heimsstyrjaldir og því búin að sjá
og reyna góðan skerf af margs
konar andstreymi og þola ýmis-
legt misjafnt, ætti að mega vera
undanþegin því að taka á sig óþæg
indi vegna framtíðarinnar, ef þau
geta beðið, en á hinn bóginn eru
bæði yngri og eldri núlifendur bún
ir að lifa þær óhemju breytingar
á flestum sviðum og svo margar
þeirra til bóta, að ekkert réttlæti
mælir með því, að enn sé við auk
ið meira en góðu hófi gegnir og
fremur auðvelt má teljast. —
Gæta ber þess, að hver sú frain
kvæmd, er bindur framtíðinni
skuldabagga verður því aðeins rétt
lætt, að talizt geti þarfleg og
nauðsynleg, þegar í er ráðizt, eða
á einhvern hátt augljóslega að-
kallandi, og hvað sjónvarpið snert
ir, sjá áreiðanlega ekki allir brátt
aðkallandi þörf né geta treyst því
fyllilega, að reist verði að stofni.,
án verulegrar skuldabyrði.
Húsavík 8. maí 1964.
Sigurður Egilsson.
með hina svokölluðu betri borg-
ara. Þeir koma og skoða hina
frjóu listsköpun ykkar, dást og
hrífast af því, sem þeir sjá. Ann-
ars gæti farið illa fyrir þeirn, eins
og þjónum og ráðamönnum keis-
arans í hinu alkunna ævintýri H.
C. Andersen. Og hver vill opinber-
lega vera talinn heimskur og ó-
duglegur í sinni stöðu?
En er þetta nú rétt hjá þessum
sprenglærðu fræðimönnum? Er
það aðeins hinn svonefndi al-
menningur, sem ekki hefur fylgzt
með þeim? Ég er, þvi mlður,
hræddur um að svo sé ekki. Með-
al eftirlegukinda sýnist mér ég
sjá ýmsa okkar menntuðustu og
mikilhæfustu manna úr öllum stétt
um hér í borg, og ekki minnkar
fylkingin ef landsbyggðin er tek-
in með. Það er ég viss um. Því*
líkt ástand.
En nú stendur yfir allnýstárleg
| listaverkasýning hér í borginni.
Þar sýna tveir ungir menn. Þeir
\ kalla sýningu þessa „Mynd morg-
undagsins.“ Ég vil leyfa mér að
j benda háttvirtri innkaupanefnd
ríkisins á þessa sýningu. Þar er
margt ekki ósvipað því, sem
stundum hefur verið keypt. —
Þessir ungu listaimenn stilla verð-
inu mjög í hóf Okkur er sagt
að við eigum að spara!
Við skulum, kæru landar, láta
frelsið ríkja, eins í listum og á
öðrum sviðum í þjóðfélaginu. Þá
mun allt þróast’og þroskast í rétta
átt. Ef einhverjir hafa fengið sér-
stöðu og geta notað hana á kostnað
annarra, þurfum við að leiðrétta
það. Það er síður en svo skaði, að
margar stefnur séu á lofti, og ekki
er gott að við dönsum - allir á
sömu línunni, en þegar við berj-
umst um eitthvað á það að vera
á jafnréttisgrundvelli.
Okkur íslendingum þykir vænt
um okkar fagra land, og það voru
einmitt oklcar miklu meistarar f
myndlist og skáldskap, sem opn-
uðu augu okkar fyrir tign þess,
fegurð og margbreytileik. Þeir
munu alla tíð vera dáðir og elsk-
aðir af þjóð sinni hvað sem öllum
stefnum líður Sannur íslendingur
mun aldrei fyrirverðn sig þótt
hann sjái svipmót ckkar fögru
fósturjarðar í listcfcÖDun lista-
manna okkar. þó við h:«.' vc-gar
kunnum vel að rneta þnð bezta í
Framhaltí á bls. 23
T í M I N N, föstudaginu 3. júlí 1964 —
15