Vísir - 21.12.1957, Blaðsíða 4

t
JöLABLAB VISIS
KrísMieifstr F*&3'$t&is3tstia>2t • 1

I
£Eim
mn ®
rn—
SSwíll
sima
í bernsku minni voru þeii,
sem áttu heima í Hvítársíou,
nefndii* Síðumenn, nota ég þaö
nafn hér. Síðan var þá talin
mesta búsældarsveit þessa héi-
aðs. Sumir bændur, sem þar
bjuggu, voru kallaðir ríkir,
aðrir bjargálna, en engir fá-
tæklingar. Talað var um, að
konur ættu mikið undan sunni
og að gott væri undir bú, en
svo var það orðað, þegar mál-
nytupeningur, — einkum ær,
— gaf af sér feita mjólk og
kostgóða.
Krókmenn, — en í Krók
nefndust þær jarðir í Hvítár-
siðu, sem voru fyrir innan
Gilsbakka, — voru bæði skytt-
ur og veiðimenn. Veiddu þeir
þá, eins og enn tíðkast, silung
í net í vötnum á Arnarvatns-
heiði og stunduðu einnig að
vetrarlagi dorgarveiði þar á
ísum. Sumir Niður-Síðumenn
•áttu land að Kjarrará. Þar
stunduðu þeir laxveiði með á-
mikil gestrisni eins og hjá sum-
um NiðurSíðubændum. Þar var
matur borinn á borð fyrir gesii,
hvenær dagsins sem þá'bar að
garði, og hann svo góður og
mikill, að annars staðar þóttust
menn ekki sjá slíkt á þeim. á"-
um. Af sauðakjötinu voru þur
til birgðir allt árið bæði sölt-
uðu og reyktu og auk þess oft
lax á sumrin. Þegar svangir
fjdla flokk þeirra. Fór ég því
að reyna að hnoða saman stök-
um, en vantaði allt tii þess
nema viljann. Þó ríkti þá sú
skoðun, að skáldin væru ham-
ingjulaus og óvinsæl, en leir-
skáld ættu að hafa vit á að
halda sér saman, því að ósómi
væri hverjum sæmilega greind-
um manni að láta frá sér fara
Eyjólfur
Júhannesson
og
Helga
Guðmuntls-
dottir.
Meðal margs annars, sem kom
frá Eyjólfi, þegar ég var á
barnsaldri, voru stökur sem
illa kveðna vísu. — Þótt menn
menn sáu hlaðin borð af þess'hefðu einhverja hneigð til hann nefndi SPilavísur’ Voru
konar góðgæti, var ekki að Ijóðasmíða, hamlaði þessi andi Þær iý3111^®1' a hjónum, sem
undra, þótt það yrði minnilegt gegn því, að þeir létu slíkt uppi.
i voru þó ekki nafngreind. Sögðu
þeim, sem fyrir þess háttar
búrboðum urðu. Síðubænd-
ur þóttu undantekningarlítið
gestrisnir. Allir höfðu vín að
sumarlagi. Það var látið fylgja
öðrum veitingum.
Síðusauðir voru fágætir.
Þrír voru þó þeir bæir, sem
mest voru lofaðir fyrir þessa
miklu risnu. Það voru: Háa-
fell, Þorgautsstaðif og Fróða-
1 staðir. Haft var eftir Daníel
í mínu ungdæmi voru því fáir , kunnugir, að það væri grímu-
hér í Borgarfirði, sem vitað var klædd to*)*ríma um sveitunga
að gætu hnoðað saman galla- hans’ Norðdælinga. Stökur
lausri stöku, en hver sem það Þessar voru tölusettar og höfðu
gerði, mátti eiga það víst, að menn Það að leik að lfta kjfsa
hún flaug óðara mann frá
manni, því að fólk hafði þá svo
fátt að nema og' var sólgið í
öll andleg verðmæti og hirti
hvaðeina, þótt eigi væri það
mikil kostafæða.
Þekktasti hagyrðingúrinn.
visur eftir tölum.
fáeinar til sýnis:
Set ég hér
drætti. Jók það mjög á mat-
sældina. En afurðir hinna Liónda á Fróðastöðum, að það
mörvuðu sauða voru þó styrk-jværi ólánsmerki að fara þar
asta stoð búsældar Síðubænda fyril' neóan túnið, og fáir munu
og velmegunar þeirra á þess-ihafa Serf Það’ sem ekki þurftu |
um árum. Eftir sláturtíðina að fiýta sér. Þá var mönnum ,Hann orti ljóðabréf. bæjarímur, I
var það eitt af aðalumræðuefn- jmeiri nauðsyn á því en nú að i hestavísur og fj.ölda af .stökum l ,
um sauðabænda að bera sig ieita ser fræðslu með samtali , vig ýmis tækifæri. Hann var
saman um það, hvernig sauð-jvið skynsama og fróða menn. j bæði kátur og' fyndinn og
Sá hagyrðingur, sem mest
bar á í rnínu ungdæmi, var
Eyjólfur Jóliannesson þá bóndi
í Sveinatungu í Norðui'árdal.
1. Fleinalundur metinn mest
má um grundu sveima.
Konan stundar búið bezt
blíð og undi heima.
2. Konan sat með síðar brár,
saurinn fatið þekur.
Bóndinn latur, þver og'þrár,
þykir matarfrekur.
a sleppti ekki tækifæri að kasta j
fram eftir ævinni væri Eyjólfur •
ekki nema miðlungi vinsæll
fyrir gáska sinn og' glettur.
irnir reyndust til frálags það | Fiest tíðindi bárust þá
og það haustið. Þegar vænieiki seinagangi mann fra æanni. j fram stöku, þegar eitthvað
sauðanna bar af, var slíkt notaðúDaniei á Fróðastöðum var þáib^ogjegt var á seyci. — Fór
sem stórtíðindi í fréttaleysinu. jfalinn újúphyggna.sti bóndi í þa 0ft svo, að það, sem einum
Meðal annars var vitnað í það, Síðunni, en greindir voru þeir jVar tii gleði, varð öðrum til
hvað sauðarsíðurnar væru cinnig taldir: Árni í Hvammi, j skapraunar. Mátti því segja, að
þykkar, þegar búið væri að Njálmai á Kolsstöðum og
sjóða þær. Heyrði ég karl Bergþór á Þorvaldsstöðum.
vitna í það, er hann var að rifja | _ ® vandist ]dví í beinsku að
upp árgæzkusumar, að þá hefðd , snúast við kindui nálega allan
csauðarsíðan verið þriggja arshringinn. Varð eg því sam-
fingra á Sámsstöðum í Hvítár- Sróinn sauðfénu og íesti hug-
síðu og þá hefði verið slátrað ann við Þ301' En einkum V01U
:sauð með vættarfalli á Háa- Það fallegir sauðÍL, sem ég
felli. — Landgæði í Síðunni (unni mesf- Báru Þ° fprystm-
stuðluðu mjög að því, að fénað-, sauðil\ rnest af ölIu öðru, fé °S
ur bænda lifði þar betur, þegar unni eS peim sem aldavinum.
hallæri dundu yfir, en á létt-' Mér ’Pótti Þá Sóð skemmtun að
Ingsjörðum. Eftir Móðuharð- úeyra um þessa fágætu Siðu-
Beitir engi, treður tún
trassafenginn kauði.
Sofa. lengi hann og hún,
hirðir enginn sauði.
Kaffið henni kemur bszt,
kalt svo ennið hlýni.
Lapfaspennir langar mest
lifa’ á brennivíni.
5. Snotran tel ég snilldarmann,
snar, í þeli blíður.
indin, þegar fjöldi jarða lagðist sauði’ sem taldir voru há stærri
hér í eyði um langan eða °S feitari öllu borgfirzku fé.
skamman tíma, þá var aðeins En sauðabændur langaði mig þó
ekkert meira til að sjá en aðra
menn. Þeir, sem ég hafði þá
ein jörð, — Hallkelsstaðir,
:sem lagðist í eyði í bili,
'byggðist fljótt aftur.
en
séð, voru hvorki fríðari né
skemmtilegri en aðrir, en samt
voru þeir mikiis virtir, að lík-
indum vegna sauðanna.
_Allt var bezt í Síðunni.
Þegar ég var á barnsaldri og
heyrði gumað af þessari miklu' Allt vantaði ncma viljann.
matarsælu í Síðunni, hélt ég,J Þótt ég væri elskur að sauð-
að það væri alveg sérstök ham- fénu, hafði ég ekki allan hug-
ingja að búa þar. Bænur voru ann við það. Ég varð snemma'
þ'ar fastari í sessi en í öðrum á ævinni hugfanginn af fögrum
sveitum hér nærlendis, og á kvæðum og snjöllum vísum.j
sumum jörðum hafði sami ætt- Lærði ég mikið af því tagi. Öf-
leggur setið mann fram af undaði ég þá menn mjög, sevn j
manni. Þá var einnig haft orð höfðu hlotið slíka hæfileika í^
-á því, þegar skemmtiferðir bar^vöggugjöf að geta ort, þótt'
á góma, að hvergi væri eins góð ekki væri nema ferskeytlu. \
lieimreið á bæi og hvergi eins Þráði ég það mjög að mega
Sætan félagssæmdum ann,
saumar vel og sníður.
6. Sínum manni ei sinnir hún,
sambúð þannig skaðar.
Aftur hann við hringarún
heldur annars staðar.
Þetta er einungis lítið sýnis-
horn af Spilavísum Eyjólfs.
Þær flugu óðara sveit úr sveit
og urðu loks að algengum hús-
gangi og á hvers manns vörum.
Nú er það aðeins aldrað fólk,
sem kann þær. Ekki er mér
kunnugt um, að stökur þessar
kæmust á prent og svo var bað
með flest af kveðskap Evjólfs,
að megnið af honum voru dæg-
urflugur, sem lifðu þó á margca
vörum.
Eyjólfur var góðJyndur
og glaðvær.
Þegar ég var á barnsaldri,
var Eyjólfur stórskáld í mínum
augum. Þráði ég því mjög að
, fá að sjá þennan mann, er svo
! var létt um ljóðasmíði. — Á
uppvaxta'rárum sínum dvaldist
hann á Húsafelli hjá Kristínu
Guðmundsdóttur, ömmu minni.
Hafði hún á honum mikla da-
leika og hló dátt að skopi ha.ns.
Foreldrar mínir höfðu einnig
miklar mætur á Eyjólfi. Hann
var góðlyndur, glaðvær og
skemmtinn.
Siðumúli í Hvítársíðu. Þar bjó Eyjólfur um nokkurra ára skeið
áðjur en hann fluttist að Ilvammi. í Síðumúla bjó einnig
Runólfur frá Fiskilrek, sem kemur talsvert við sögu í þessari
grein.
Vorið 1843 giftust foreldrar
mínir. Ekki átti móðir mín þá
annað kvikfé en raucskjotta
hryssu þriggja vetra með rauð-
blesóttu hestfolaldi. Þegar Eyj-
óiíur var á Húsafelli, háfði
hann miklar mætur á Blesa lit’a
og spáði þ.ví, að hann yrði lista-
hestur. Sú spá rættist. Hét Eyj-
ólfur móður minni því að yrkja
um Blesa erfidrápu, er har.n
félli frá. Haustið 1868, þegar
Blesi var orðinn tuttugu og
fimm vetrar, lét móðir mín síá
hann af. Gerði hún þá orð Eyj-
ólíi fornkunningja sínum að
nú værl Blesi fallinn frá. Litlu
síc'ar rann upp sá dagur, ssm
varð meðal þeirra minnilegustu
frá þeim tímum. — Maðurinn,
sem ég hafði lengi þráð mjög
að sjá, var loks kominn. Og
ekki kom hann erindisleysu,
því að hann var búinn að yrkia
um Blesa, hestinn, sem ég haxði
sótzt mest eftir að ríða, þótt ég
dytti oftar af baki hans en öðr-
um hestum, þegar hann þreif
sprettinn, áður en mig varði.
Ég man, hversu í-< v*>-ð lcitlað-