Morgunblaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 1

Gísli Sveinsson, íorseti sameinaðs Alþingis:
©
JÓN SIGURÐSSON FORSETI
ÞJÓÐ
O © X
Jón Sigurðsson, forseíi.
A þessum degi, 17. júní 1944, þegar stjórnmálaskilnað-
ur við Danmörku fullkomnast og lýðveldi gengur i garð
á íslandi — sem að vissu leyti er endurreisn hins forna
ísienska þjóðveldis — ber fremst allra manna að minnast
Jóns Sigurðssonar. íslendingar hafa helgað afmælisdegi
hans þessa miklu viðburði, er standa munu meðal hinna
mestu í sögu þeirra um allan aldur. Er það gert til rjett-
mætrar minningar um æfistarf hans, sem var óslitið
brar tryðjandastarf fyrir frelsi landsins og sjálfstæði þjóð-
armnar, og hin sanna undirstaða þess, sem nú er að gerast.
ÚRVAL MANNA með þjóðun-
um fer engan veginn eftir stærð
þeirra einni saman. Fyr og síðar
eru þess mörg óg merkileg dæmi,
að með fámennum þjóðum hafa
alist afburðamenn fleiri en ætla
mætti fljótt á litið. Hefir þetta
verið kunnugt um allar aldir, þótt
öðru hvoru jási öldur stærilætis
hjer og þar um lönd fyrir sakir
fólksmergðar og auðmagns eða
herafla. Grikkir hinir fornu,
smáir þjóðflokkar — Spartverjar
Og Aþenumenn — hafa vegna
fjölmargra afreksmanna sinna
getið sjer ódauðlegan orðstír, sem
land og lýður nýtur góðs af í áliti
enn í dag. Er hjer óþarft að
greina fleira, sem veraldarsagan
þó getur oft og mörgum sinnum.
Eigi þurfum vjer íslendingar
að draga neina dul á það, að frái
upphafi bygðar lands vors hefirj
þjóðin átt marga ágætismenn í
sjón og reynd, sem mikilhæfir
hefðu þótt hvar um lönd sem var,
og eigi síður. mörg mannsefni að
hæfileikum, sem eigi fengu notið
sín sem skyldi hjer úti á hala ver-
aldar. En um slíkt ber nú eigi að
fást. Um hitt munu svo sem allir
íslendingar sammála nú (og er
það ef til vill einstakt fyrir-
brigði), að Jón Sigurðsson hafi á
ýmsa lund verið einn mestur
maður af þeirra bergi brotinn á
síðustu öldum, mentamaður frá-
bær, ötull til starfa og glöggur,
áhugamaður í þjóðmálum fram-
ar öllum samtíðarmönnum sín-'
um hjerlendum og frelsisunnanai
ættjarðarvinur frá því er hann
fyrst hóf afskifti af almennum
málum og til hinstu stundar. Og
það merkilegasta var: Hann lilaut
viðurkenning-u íanda sinna á
þessu í lifanaa lífi, þrátt fyrir alt.
Hvernig mátti það verða? Jeg
hygg, að tvent beri til þess aðal-
iega. Annað var það, að hann var
maður svo lærður í sögu þjóðar-
innar, kunni svo óræk skil á ein-
kennum hennar fyr og síðar, að
enginn gat talist honum jafnvíg-
ur á þau efni á hans tíma. Yfir-
burðir hans þar, er komu honum
og málsstað íslands að svo ómet-
anlegu gagni á stjórnmálasvið-
inu, \Tiru svo ótvíræðir, að eng-
inn gat í móti mælt, þótt ella
mætti þá eins og nú deila um
ýms og reyndar fjölmörg atriði,
sem vjer getum betur greint
sundur nú en samtíðarmenn
hans, er þá stóðu ,,í eldinum“ eins
og hann. Og íslendingar hafa
aldrei gleymt því að meta sögu-
fróðleik og þjóðsöguleg rök, og
þótt þeim hafi stundum missýnst
á þá hluti, kom það hjer rjett nið-
ur, að því er snerti Jón Sigurðs-
son. — Hitt, sem jeg tel, að gert
hafi þenna vissulega glæsilega
mann svo áhrifamikinn og vin-
sælan meðal svo að segja allrar
íslensku þjóðarinnar meðan hann
lifði, er það, að hann ól aldur sinn
með annari þjóð, en vann fyrir
þessa, — átti jafnvel heima hjá
þeirri, er íslendingar áttu í
höggi við. Hánn var búsettur í
Danmörku, sem reynslan sýnir,
að fyrrum gat haft öfug áhrif á
menn við það, sem nú virðist al-
gengast. Mætti styðja þetta með
fleirum dæmum, sem þó telst
þarflaust að fara inn á hjer. En
það er eins og vitað er ekki nærri
áltaf, að menn sjeu viðurkendir
,,spámenn“ í sínu eigin föður-
landi, þótt verðskuldað væri, ef
menn eru þar innan um fólkið
og verða að taka daglegan þátt
í öllum þess krit og smámunum.
Hvernig fór líka ekki fyrir J. S.
í ,,kláðamálinu“ alkunna, er hann
tók að sjer og beitti sjer hjer inn-
an lands fyrir ákveðnum aðgerð-
um í því, aðgerðum, sem voru á
móti skapi fjölda manna og brutu
bág við það, sem þeir töldu sam-
rýmast einkahagsmunum sínum?
Hann varð á tímabili hastarlega
„óvinsæll" af því, og hefði eflaust
lengi eimt eftir af því o. fl., ef
hann hefði setið hjer heima. En
hann ljet ekkert á sig fá — og sat
í öðru landi.
Þótt það kunni að hljóma ein-
kennilega í eyrum manna, þá var
þetta líklega happ íslandi og mál-
efnum þess.-------
í þessum orðum, er hjer eru
skráð um Jón Sigurðsson, er eng-
in nauðsyn að rekja starfssögu ,
hans, sem er margþætt og víð-
tæk, enda er til þess hjer hvorki
tími nje rúm. Það hefir og oftar
en einu sinni verið gert af gegn-
um og fróðum mönnum, og verð-
ur vissulega einnig gert með
korpandi kynslóðum. Gera verð-
ur ráð fyrir, að þjóðin þekki hann
framar mörgum öðrum. Ekki að-
eins æfiatriði hans í heild (nokk-
ur æfi-ártöD eru við niðurlag
þessarar greinar), heldur og þá
miklu þýðingu, sem störf hans
f