Morgunblaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 21

Morgunblaðið - 17.06.1944, Blaðsíða 21
ÞJOÐHATIÐARBLAÐ 17. júní 1944 21 Framtið sjávarútvegsins Framh. af bls. 19. til róðra nerna úr heimahöfn og við, hagstæð veðurskilyrði. Fiskihafnir. FRÁ ELDGAMALLI TlÐ hefir það verið-i skoðun almennings hjer á landi, að hafnirnar eigi fyrst og fremst að vera vérslunarhafnir, og því eigi að velja þeim staði a5al- lega eða eingöngu eftir því, hve vel þær liggi við sveitabygðum. Af þessari ástæðu m. a. er það, að ströndin, sem liggur að auðugustu og bestu fiskimiðunum, er að mestu öræfi. Nú, þegar menn vita að mest alt það er að landi flyst á Islandi, kemur af fiskimiðum landsins sjálfs, eða er flutt til landsins vegna fisk- veiðanna, skilst þeim það væntan- lega, að hafnir hjer á landi verða fyrst og fremst að vera fiskihafnir. Eins og nú standa sakir, eru nokkrar sæmilegar hafnir í fjarða- botnum á Islandi, lagnt frá öllum fiskimiðum. Allvíða er byrjað á lendingabótum, en alt er það skipu- lagslítið og hálfkarað. Það eru bryggjustúfar og garðabrot, og á það alt langt í land til að skapa örugg skipalægi. Ströndin upp af fiskimiðunum er því enn hafn- leysa, þótt búið sje að láta tugi miljóna króna í býrjunaraðgerðir, oft án allrar fyrirhyggju. Afleið- ingin er sú, að skipin verða víðast að vera smá, svo auðveldlega sje hægt að setja þau á land, eða leita þeim afdreps í eyrakrókum. Af þessu leiðir aftur, að bátarnir geta ekki flutt sig frá einu landshorni til annars sökum smæðar og þrengsla. Mikill hluti fiskiflotans er því aðeins hálfnotaður. Þetta verður að gjörbreytast. Það verður að koma svipaðri skipun á byggingar hafna eins og á vita- byggingar. Með almennum hafna- lögum verður að ákveða með til- liti til fiskimiða, hvar hafnir skuli gerðar, í hvaða röð og hversu stór- ar. Síðan verður að ljúka bygg- ingu hverrar hafnar á eíns skömm- um tíma, eins og verkið verður skemst unnið á. Þar sem svo hagar, að fátæk sveitarfjelög eiga hlut að máli, og þó er þörf rúmgóðra og dýrra hafna sakir auðugra fiski- miða, verða að koma landshafnir, er ríkið kostar að öllu leyti bygg- ingu á. Sveitarfjelögin geta þar ekkert á móti lagt, og verða slíkar hafnir því að vera sjálfstæð fyrir- tæki. Þegar búið er að byggja örugg- ar hafnir, er fulinægja þörfinni til sjósókna á hverjum stað, þarf ekki lengur að sníða stærð skip- anna eftir hafnleysunum. Þá getur fiskiflotinn fært sig eftir fiski- göngunum og haldið út svo að segja alt árið. Við þetta eykst fram - leiðslan stórkostlega, þótt engin skipaaukning komi til, og aflahlut- ir yrðu allir aðrir en nú er og mundu framfleyta sómasamlega fjölskyldum þeirra, er á flotanum ynnu. En hinir staðbundnu bátar gefa sjómönnum sjaldan þurftar- laun. Ménn geta auðveldlega gert sjer í hugarlund, 'hversu hafnargerð- irnar mundu gjörbreyta framleiðslu skilyrðunum. Það er ekki aðeins, að það mundi valda stórkostlegri aukningu fiskiflotans, heldur mundi það einnig valda því, að fiskiflot- inn mundi verða við veiðar stórúm lengri tíma hvert ár, en nú er. Verkun aflans og markaðir. 1 íJER AD FRAMAN hefir aðal- lega verið um það rætt, hvex*t ó- grynni fjármuna fiskimið landsins geta veitt landsmönnum og hverra ráða ^skuli neyta, til þess að hand- sarna þann auð, draga hann í þjóð- arbúið. En það er ekki ixóg að draga mikinn afla að landi. Eftir er að gera hann að verðmætum xít- flutningsvörum og finna kaupend- xxr að þeim. Þótt víða sje mikilla uxxxlxóta þörf á sviði fiskiveiðanna, er þó lxvergi meiri þörf breytinga og um- bóta en í vinslxx aflaxxs. Árið 1943 var ísvarinn fiskur 70% af magni allra útflutti’a s.jáv- arafxxrða, og 52,2% af verðmæti þeirra. Þessi fiskui' er flxxttur xxt alveg eins og hann kemxxr úr sjón- um. Aðeins innýflin erxx xxr honum tekin. Fjarri fer því, að sá hluti aflans, senx ekki er ísverinn fiskur, sje fullxiixninn, þegar haxxn fer í hendur hixxs erlenda kaupanda. Á árunum fyrir styi’jöldina var atvinxxxxleysi þjóðarböl á Islaxxdi. Fxxllhraustir íxxenn og vinnufúsir gátxx ekki aflað sjer brauðs og lá við öi’væntingxx. Síðan styrjöldin lxófst hefir aftur verið hjer mikill skorttir vinnuafls, og Islendingar hafa selt vinnuafl beiixt til anxxara þjóða fyrir milj.tugi. Þetta vinnxxafl verðxxm við að halda áfraxn að selja. En hjer eftir verður það a-ð flytjast xxr landi í fullunixum ís- leixskxxnx framleiðslxxvörunx. Mark- mið Islendinga á að vera það, að igta ekki aðrar þjóðir umskapa ís- lenskar vörur, heldxxv margfalda þær sjálfir í verði með eigin vinixu. Þá fyrst erxx þessir hlxxtir í rjettar skorður konxnir, er vjer skilum kaxxpandaixum hverjxxm hlxxt fxxll- unnxxnx til notkunar. Það er ekki fullraxxixsakað nxál, hvernig þessu verði best fyrir kom- ið. Líklegt er, að hin stærri veiði- skip verði framvegis bxxixx tækjxxnx til að xxmskapa aflanix xniklxx meir en nú á sjer stað, svo' seiix að flaka fisk og vinna verðmæta útflutnings- vöru úr öllum xxrgangi. Ilugsan- legt er líka, að ineixá verkaskift- ing verði í fram tíðinni milli veiði- skipa og flutningaskipa. En aðal- vinslan hlýtxxr þó að fara franx í verksmiðjum í landi. Sú vinnsla sjávarafla, senx Is- lendingar leggja mesta áherslu á, er flökxxn og hraðfi'ysting þorsk- firsks, lxiðu og kola. 60 hraðfrysti- hús eru starfandi í landinu, og geta þan framleitt um 500 snxá- lestir af hraðfrystxxnx flökxxnx á sól»x’hring. Miklar líkur erxx til, að þessi franxleiðsla margfaldist á komandi ái’um. En auk þess verður að leggja áherslu á niðursuðu, vinnslu alls fiskxxrgangs og lýsis- herslu. Með þessxxm ráðunx virðist auðvelt að nxargfalda verðmæti útflutningsvaranna. En þá er eftir það, sem mörgunx nxun sýnast örð- ugast, en það er að fiixna kaup- endUr að vörunum. Markaðirnir. YIÐ ÍSLENDINGÁR erunx svo illa settir, að við verðunx að selja meginhluta framleiðslu . okkar xxr landi, og kaupa af öðrunx nxegin hluta" lífsnauðsynja þjóðarinnar. Þetta stafar af því. hve einhæf framleiðslan er.%Á tínxunx i’anxauk- inna viðskiftahafta eru þetta ineiri örðugleikar, en líklegt er að nokk- ur þjóð fái yfir stígið. Ilinsvegar erum við svo lánssamir, að nxegin hluti fraixxleiðslunixar er matvæli og fituefni, einmitt þeir hlutir. senx allir nxenn verða fyrst og frenxst að vexta sjer. Ef hægt er að gera sjer vonir xxm, að viðskiftahöft verði nxinni að stríðixxu loknxx, en þau x'oru á árunum fyrir stríðið, þá er vandinn ekki annar en sá, að geta framleitt nxatvígli, senx eru samkeppnishæf að gæðxxnx og verði. Aðalfiskstofniixn á íslands-mið- xxm, ,’,þorskfiskurinn‘ ‘, er talinn sjerstaklega góð tegund. Gera má því ráð fyrir að sá fiskur, senx er meginmagn útflutningsins, verði vel samkeppnishæfur á erlendum mark- aði fyrir gæða sakrij ef okkx\r tekst að xmrka hann svo að ekki verði að fundið. Hitt er því miður meiri vafa bundið, hyort okkur tekst. að framleiða svo ódýra vöru að ekki ofbjóði kaupgetu þeirra, senx neyta eiga, og að aðrir geti ekki boðið ódýrari neysluvörur, er í staðinn geti konxið. Það hefir löngunx þótt við brena vor á meðal, að þótt afköst. ísl. fiskimanna sjeu hin mestu sem þekkjast, þá verði franx- leiðslan þó dýrari en hjá keppi- nautunx okkar. ÞEGAR unx það er að ræða, að finna kaupendur að margfölduðum ' útflutningsverðmætum, verða gömlu max'kaðirnir fyr^t í röðinni. Síð- an styrjöldin hófst, hefir saltfisks- útflutningurinn smám saman þorrið. Stafax’ þetta ekki af því, að kaxxp- endur hafi ekki gefið sig fram, heldur því, að Englendingar og Bandaríkjamenn hafa gjört það m. a. að skilyrði fyrir verslunarsamn- ingum við fslendinga, að fiskur frá Islandi verði allur fluttur á breskan markað. Það er alveg víst, að strax að stríðinu loknu, opnast saltfiskmark- aður við Miðjarðarhaf og í Ame- ríku. Þennan saltfisksmarkað verða Islendingar að leggja hið ítrasta kapp á að vinna. Viðurkent er, að íslenski saltfiskurinn sje sá besti senx á þessa markaði flyst. Það ætti því að vera auðvelt fyrir Islendinga að i’yðja vöi’U sinni til TTxms í þessum löndurn, ef þeir geta stift verðinu í hóf. Eins og áður segir, eru starf- andi 60 hraðfrystihixs hjer á landi. Þessi hús flaka og frysta unx 10 þixs. kg. lxvert á sólarhring. Það er von Islendinga, að þessi franx- leiðsla muni margfaldast á. kom- andi árum, og eflaust er auðvelt að auka framleiðsluna stórlega. •— En því nxá ekki gleynxa, að í raun- inni hafa íslendingar engan trygg- an markað fyrir ílúverandi fram- leiðslxx, því síður fyrir stórlegan viðaxxka. Það sem við seljum nxx af hraðfrystnm fiski fer alt á bresk- an markað, og selst þar í skjóli styrjaldarinnar. Við getum því ekki einxx sinni treyst ábreska nxarkaðinn eftir styrjöldina. Því er það, að* ef við ætlunx að gera hraðfrystan fisk að vei’ulegum hluta xxtflutningsins, þá- mun þess þurfa, að skjótt sje við brugðið, þegar lönd opnast að lokinni styrjöld, og á málum tekið af fyrirhyggju. Margt bendir til þess, að vinna megi traustan markað í Ameríku fyrir hraðfi’ystan fisk. Sxx fæða er þar kxxnn, og þarf því hvorki að kenna nxönnunx átið, nje geymslu eða flutning. En ekki mun þó Ameríkumarkaður duga, ef Islend- ingar ætla að nxargfalda franx- leiðslu sína af þessari vöru. Við verðum að freista þess að vinna markaði á meginlandi Evrópu. Það verður eflaxxst erfitt verk, því al- I þýða í þeini löndum er lítt vön þessaiú neysluvöru. Þarf því fyrst að temja smeklc fólksins, en jafn- framt að fá þá, er dreyfingu mat- væla hafa á hendi, til þess að koma sjer upp kælitækjum til geymslu vörunnar, og einnig þurfa flutninga tæki að liafa kælirxxm. — Til alls þessa þarf nxikla þrautseigju og skynsanxlegár aðferðir. Og svo það sem nxestu varðar: að varan sje vönduð og verði í hóf stilt. En tak- ist að gera hraðfrystan íslenskan fisk að daglegri fæðu alþýðxx í löndum Evrópu, þá geta íslensk fiskimið gjört Islendinga axxðuga þjóð. Líklegt nxá telja að fullkonxnar fiskirannsóknir leiði í ljós miklu meira af niðursuðuhæfum fiski- tegundum við strendur Islands, en menn vita nú. Nokkxxr vísir er þeg- ar í landinu til vei’ksmiðjurekstux’s í niðursxxðu, og bendir reynslan í þá átt, að við getunx framleitt og unnið nxai’kaði, aðallega í Ameríku, fyrir málnxvarðar sjávarafurðir. — Norðmenn fluttu xxt og seldu fyrir stríð sjávarafurðir í dósum fyrir nokkra tugi miljóna króna /i ári. Nxx vitum vjer að þessi markaður er til, og að við ráðum yfir miklu af sama efni til niðurlagningar. Ilvað annað en forsjárleysi og dug- leysi getiir þá bægt okkur frá því að verða xxtflytjendur þessarar vöru í stórum stíl? Siglingar. EINS og áður var að vikið, er franxleiðsla Islendinga einhæf, og verður að nxestu leyti að seljast á erlendum markaði. Þessi mikla xxt- anríkisverslun krefur flutninga. Það er með öllu óþolandi að við, senx ei’xxm eyþjóð, skulum eiga það und- , ir forkasti annara þjóða, hvort nauðsynjar flytjast til landsins og' ísl. framleiðsla á ei'lenda markaði. Framh. á bls. 30.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.