Morgunblaðið - 21.11.1956, Blaðsíða 12

V
MORCVyBLAÐlÐ
Miðvíkudagur 21. nóv. 1956
—Ræða Bjarna Benediktssonar
Minning:
Sigurbjörg
&$$&&&& v'
Bogadóffir
arlífi höfu'ðstaðarins. En eigi
varð annað séð en hin unga prest-
kona að HjaJtastað yndi vel hlut-
skipti sínu. Náði hún fljótt þeim
tökum á verkefnum sínum er
með þurfti, og þar með vinsæld-
um og virðing fóJ ksins í sókninni.
Ættbornir mannkostir og höfð-
ingsbragur ásamt góðri menntun,
gerðu hermi þetta léttara. Örð-
ugleikar og ýmis efnahagsieg
áföll, svo sem bæjarbruni með
miklu fjárhagstjóni snemma á
búskaparárum þeirra á Hjalta-
stað beygðu hana ekki. Hún var
ávailt hin tiginmannlega og
göfuga husmóðir á prestsetrinu,
sem allir litu upp til og virtu.
Mér er í barnsminni er ég sá
hana í fyrsta skipti fyrir meir
en fimmtán árum, unga, fagra
og glsesilega. Eg feiminn, hik-
andi, leiddur í fínni stofu en ég
var vanur. En frú Sigurbjörgu
var ekkert auðveldara og eðli-
legra en þurrka burtu alla minni
máttarfeimni með þægilegu
hressandi viðmóti. Enda minnist
eg þess að fljótlega var ég kom-
inn í jafnvægi og leið þannig að
mér fannst ég kominn í um-
hverfi er var nær því er ég þráði
— í snertingu við líf er Jiafði
meira að bjóða en ég hafði áður
þekkt.
Eftir 18 ára prestskap að
Hjaltastað gerðist séra Vigfús
prestur að Eydölum. Fluttu þau
hjón að Eydölum vorið 1919.
Höfðu þau átt við vaxandi vin-
sældir og virðing að búa í sókn-
um þeim, er að Hjaltastað liggja.
Voru þau kvödd með hlýleik og
þakklæti í mjög fjölmennu og
myndarlegu samsæti.
Að Eydölum sátu þau hjón við
farsælan hag og almennar vin-
sældir þar til séra Vigfús lét af
prestskap 1943. Á þeim árum
hlóðust nokkur opinber störf á
séra Vigfús var hann t. d. odd-
viti Breiðdæla um skeið. Átti
þetta að sjálfsögðu nokkurn þátt
í að gera heimilið sem jafnan var
mannmargt, umsvifameira. En
sem fyrr fórust frú Sigurbjörgu
húsmóðurstörfin prýðilega úr
hendi, með rausn og skörungs-
skap, þótt ævi hennar væri tekið
að halla á síðari árum þeirra í
Eydölum og langt og mikið dags-
verk að baki. Naut hún á þess-
um árum ágætrar aðstoðar Ás-
laugar tengdadóttur sinnar við
alla heimilisstjóm.
Árið 1946 fluttu þau hjón til
Reykjavikur ásamt Einari syni
sínum. Keyptu þeir feðgar hús-
ið Efstasund 35 og þar átti frú
Sigurbjörg heima til æviloka.
Séra Vigfús andaðist 17. júní
1949.
Börn séra Vigfúsar og frú Sig-
urbjargar er til aldurs komust
og enn eru á lífi, eru: Einar,
starfsmaður hjá Viðgerðarstofu
útvarpsins, búsettur Efstasimdi
35, Elín, húsfreyja í Snæhvammi
í Breiðdal, Ásgeir bifvélavirki í
Reykjavík.
Þrír synir þeirra létust á unga
aldri: Bogi dó ungabarn, Guð-
laugur og Þórður, báðir efnis-
menn, féllu frá á unga aldri.
Fósturbörn er þau ólu upp að
mestu eða öllu leyti eru: Bogi
Sigurðsson framkv.stjóri Sumar-
gjafar, Ágúst Filippusson, Odd-
ný Pétursdóttir hjúkrunarkona,
systurdóttir frú Sigurbjargar,
Guðnin Ásgeirsdóttir, sonardótt-
ir hennar. Öll eru þessi fóstur-
systkini gift og búsett í Reykja-
vík og nágrenni.
Þótt frú Sigurbjörg væri á
margan hátt gæfumanneskja er
leiddi birtu og yl til sinna sam-
ferðamanna, þá var síður en svo,
að æviskeið hennar væri ávallt
rósum stráð. En hún bar allt mót-
læti og andstreymi með hugar-
styrk og hetjulund. Gleymdi
aldrei skyldum sínum við lífið.
Hún var kærleiksrík mann-
kostakona, sem ávallt verður
minnisstæð þeim er hana þekktu.
Blessuð sé minning hennar.
J. S.
Kvikmy ndir :
Madame Dubarry
IDAG er jaiðsungin frá dóm-
kirkjunni frú Sigurbjörg
Bogadóttir, ekkja séra Vigfúsar
Þórðarsonar er prestur var að
Hjaltastað og Eydölum á fyrri
helmingi þessarar aldar eða frá
1901—1943.
Frú Sigurbjörg fæddist 24.
apr. 1875. Foreldrar hennar voru
Bogi Smith og Oddný Þorsteins-
dóttir. Bogi var sonur Martin
Smith kaupmanns í Reykjavík,
er var enskur að ætt, en rak um
langt skeið verzlun í Reykjavík
og var þar brezkur konsúll. Var
hann giftur Ragnheiði, einni af
hinum nafnkunnu Staðarfells-
systrum, höfðingskonum, dætr-
um Boga Benediktssonar að Stað-
arfelli á Fellsströnd. Voru þær
Staðarfellssystur atgerviskonur
miklar og voru gefnar ágætum
mönnum; Sigríður Pétri biskup,
Jóiianna, Jóni háyfirdómara bróð
ur hans, Hildur Bjarna amt-
manni og þjóðskáldi Thoraren-
sen. Eru þessar ættir alkunnar.
Oddný, móðir frú Sigurbjarg-
ar var dóttir Þorsteins bónda á
Grund í Svínadal í Húnaþingi,
ágæts manns. Voru systkini Odd-
nýjar meðal annars sr. Jóhann í
Stafholti og Guðumndur faðir
Magnúsar ráðherra.
Bogi Smith og Oddný bjuggu
i Amarbæli á Fellsströnd, þar til
Bogi féll frá 4. maí 1886, er hann
fórst í sjóslysi ásamt tveimur
sonum þeirra. Eftir það brá
Oddný búi og flutti til Reykja-
vikur. Varð heimili hennar þar
brátt annálað fyrir menningar-
brag og höfðingsskap. Fyrir 1890
dvaldi frú Sigurbjörg um árabil
í Stafholti hjá móðurbróður sín-
um, séra Jóhanni Þorsteinssyni
og fyrri konu hans, Elínu Þor-
leifsdóttur frá Háeyri, en eftir
fráfall Elínar 1890 fór hún til
móður sinnar í Reykjavík og
var með henni þar til hún gift-
ist séra Vigfúsi, þá nýútskrifuð-
tun prestskandidat, 30. sept.
1893.
Árið 1894 hófu þau hjón bú-
•kap að Eyjólfsstöðum á Völlum
á Fljótsdalshéraði, en þaðan var
séra Vigfús ættaður. Bjuggu þau
að Eyjólfsstöðum til vors 1901,
er séra Vigfús vígðist prestur að
Hjaltastað. Gegndi hann þar
prestsskap til 1919 er hann gerð-
ist prestur að Eydölum.
Um síðustu aldamót var hlut-
verk prestsetranna merkilegur
og traustur þáttur í menningar-
lífi þjóðarinnar. Má með góð-
um sanni segja, að þaðan hafi
komið ein meginuppsprettá
þeirrar andlegu menningar er þá
var að vakna með þjóðinni.
Prestum og presískonum voru
háleitar skyldur á herðar lagð-
mr. Til prestsetranna var horft
eftir fyrirmyndum fullkomnara
■ttenningarhfs. Þangað var leitað
róða og aðstoðar við hverjum
vanda.
Frú Sigurbjörg og séra Vigfús
voru mjög ákjósaniega samhent
•5 gegna því hlutverki er þeim
var á hendur falið. Sambúð
þeirra var hin bezta. Þau voru
bæði gædd næmum smekk og
góðri þekkingu á sönglist og
•káldskap. Söngsins og ljóðsins
list var leidd í önduggi á
heimili þeirra, borin uppi af
frjálslyndi og víðsýni menning-
»r og mannúðar. Uék frú Sigur-
björg á gítar af mikilii smekk-
vísi. Hafði hún á allan veg hlotið
hið bezta uppeldi á heimili móð-
Hr sinnar í stórum systrahóp.
Dætur Oddnýjar Smith er til
aldurs komust munu hafa verið
fimm, aliar atgervis- og fríðJeiks-
konur. Hlutu þær þá menntun
er beztur var kostur á, í þá
daga.
Mikil voru viðbrigðin fyrir
hina ungu Reykjavíkurheima-
sætu að flytja á sveitaheimili og
taka þar við búsforráðum. Hí-
býlakostur lakari og allt um-
hverfi gerbreytt frá því er hún
dvaldist með móður sinni og átti
kost á að taka þátt í menning-
AUSTURBÆ J ARBÍÓ sýnir nú
franska „stórmynd“, er fjallar
um Madame Dubarry, hina fögru
og gáfuðu frillu Lúðvíks fimm-
tánda Frakkakonungs. — Þessi
glæsilega kona var úr alþýðu-
stétt, en fegurð hennar og léttúð,
ruddu henni braut til þess frama,
er mestur var talin ungra kvenna
á þeim tímum, að gerast fylgi-
kona hins volduga einræðisherra
og konungs. Madame Dubarry
notaði sér hylli konungs út í æs-
ar, sér og skjólstæðingum sínum
til framdráttar, eins og gert
höfðu fyrirrennarar hennar í
„embættinu“ og hirðgæðingar og
hefðarkonur í sölum Versala-
hallar, hötuðu hana og lítiisvirtu
þegar því varð við komið, og
neyttu allra bragða til þess að
eyðileggja sambúð hennar og
konungsins. Þetta tókst þó ekki.
Hinn annálaði saurlifnaðarsegg-
ur og kvennabósi, Lúðvík 15.,
gerðist nú gamall og var því far-
inn að hafa hægar um sig í
kvennamálunum og hann hélt
tryggð við sína töfrandi Dubarry
tildauðadags. — En þegar hann
var allur varð madame auðvitað
að víkja frá Versölum. Settist
hún að í einni höll sinni fjarri
dýrð hirðar og konungdóms og
hvarf þar í skugga einveru og
gleymsku. En þó ekki meiri
gleymsku en það, að hún lét líf
sitt undir fallöxinni í stjórnar-
byltingunni miklu
Madame Dubarry hefur hlotið
misjafna dóma sögunnar, en öll-
um ber þó saman um að henni
hafi, þrátt fyrir allt, verið margt
vel gefið og að hún hafi í hinni
stuttu valdatíð sinni verið örlátur
vinur og stuðningsmaður skáida
og listamanna.
Það hefði mátt ætla, að frönsk
kvikmynd um ævi þessarar víð-
frægu konu, risi gitthvað upp
fyrir venjulegar miðlimgsmynd-
ir, sem heimsmarkaðurinn er
fullur af, en því er ekki að heilsa
um þessa mynd. Hún er kölluð
„stórmynd", en við hana er ekk-
ert stórt nema stór íburður og að
sjálfsögðu stór og mikill kostn-
aður við gerð myndarinnar. Að
vísu er reynt að gera gys að hirð-
lífinu og liinum takmarkalausa
undirlægjuhætti við konunginn,
en það er fjarri því að nægja til
þess að bjarga myndinni við. —
Efni myndarinnar er ósköp rýrt,
fyndnin missir oftast marks, en
allt kafnar í skrauti og íburð.
Einstaka „týpa“ er skemmtileg
og vel gerð, svo sem Richelieu
marskálkur og Martine Carol,
sem leikur Madame Dubarry, er
glæsileg, og leikur Daniel Ivernel
í hlutverki Jean Dubarry er
ágætur.
Og þetta að lokum til höfundar
efnisskrárinnar: Maria Antoin-
ette var ekki dóttir Lúðvíks 15.
heldur tengdadóttir hems.
Ego.
Framh. af bJs. 11.
ENGINN ÖRUGGUR
Á meðan þetta vald er eitt
sterkasta valdið í heiminum, jafn
vel þó að það leggist niður aftui'
um hríð og taki á sig friðsemd-
argrímuna, er enginn öruggur.
Það er þetta vaid, sem ógnar
heiminum og gerir það að verk-
um, að smáþjóð, eins og íslend-
ingar, sem eins og aðrar friðsam-
ar smáþjóðir kjósa fyrst og
fremst svo sem forsrh. sagði, að
fá að vera einar í sínu landi,
verður að taka alla sína afstöðu
upp til endurskoðunar og meta
meðferð sinna mála með þá endur
skoðun í huga. Og við megum
ekki láta dægrabrigði um það,
hvort friðsamlegar horfi á einum
stað eða ekki rugla okkur i þessu
heildarmati á aðstöðunni.
Ég vona það vissulega, að sá
tími komi, og sá timi komi fyrr
en síðar, að hin illu öfl hnígi að
velli og séu úr sögunni, en við
verðum að gera okjtur það ljóst,
að því fer fjarri ennþá, að bráðar
horfur séu á því.
EYMD HANNIBALS
ískyggilegt er, að með þessa
vitneskju skuli hæstv. ríkisstj.
ekki fást til þess að svara því
skýrt og skorinort, hver afstaða
hennar eigi að verða í þeim samn-
ingum, sem nú eru fyrirhugaðir,
og svo loðnir sem bæði hæstv.
utanrrh., Guðm. í. Guðmundsson
var að nokkru, og sérstaklega
hæstv. forsrh, Hermann Jónass.,
þá var þó loðnan fulikomnuð,
það var eins og það gægðist upp
rófa af ljótu dýri, þegar hæstv.
féltnrh. fór hér að tala, svo loð-
in var hans framkoma og ill-
slriljanlegt, hvað fyrir honum
vakti annað heldur en það, að
hann vildi þó dilla rófunni fram-
an í valdhafana og segja: Góðu,
rekið okkur ekki í burtu. Lofið
okkur að vera áfram í stjórn-
inni. Við skulum vera góðu börn-
in. Við skulum gleyma öllu, sem
við höfum sagt; bara ef þið rek-
ið okkur nú ekki út í horn og
einangrið okkur eins og við eig-
um skilið. Þetta var það, sem
hæstv. féimrh. sagði að efni til.
Ég segi, verði kommúnistunum
að góðu að ætla að sitja í stjórn-
inni eftir þær yfirlýsingar, sem
hér hafa verið gefnar og verði
þeim að góðu, sem hafa geð í sér
til þess að vinna með þeim eins
og þeir koma fram í dag og hafa
komið fram að undanförnu.
FÉLAGAR HANNIBALS
HNEKKJA ÓSANNINDUM
HANS
Hæstv. félmrh. sagði að öðru
leyti, að við færum fram á
meira hemám, meiri hersetu,
meira herlið. Þetta var allt annað
heldur en það, sem bæði hæstv.
utanrh. og hæstv. forsrh. höfðu
sagt. Hæstv. forsrh. sagði berum
Á vegum slysavarnafélagsins
Unnar á Patreksfirði er nú verið
að æfa hinn árlega leilc. Að þessu
sinni varð ameríslri gamanleik-
urinn „Góðir eiginmenn sofa
heima“, eftir Walter Ellis, fyrir
valinu og þykir það vel ráðið.
Leikrit þetta fékk á sínum tíma
góða dóma í meðferð Leikfélags
Reykjavikur.
orðum, að till. fæli þó ekki í sér
meira heldur væri látið sitja
við það, sem nú væri. Þetta voru
hans óbreytt orð að þvi, er mér
heyrðist. Hann getur leiðrétt það,
ef hann vill. (Gripið fram í). Já,
við erum sammála um það.
Nú, alveg það sama og ennþá
skýrar kom það fram í sjálfum
rökstuðningnum hjá hæstv.
utanrh. fyrir því að vísa till. til
ríkisstj. Hann var sá, að í till.
væri ekkert nýtt, þannig, að hún
væri nánast efnislaus, og þar af
leiðandi ætti að vísa henni til
ríkisstj. Þetta var sá rökstuðn-
ingur, sem hæstv. utanrh. ílutti,
en það skaut mjög skökku við
það, sem hæstv. félmrh. vildi
halda fram.
STJÓRNIN ÓSAMMÁLA
Það, sem hæstv. félmrh. og
flokksbræður hans komast eklri
hjá því að gera grein fyrir, er
þetta: Eru þeir ennþá sammála
yfirlýsingunni, sem þeir gáfu 5.
nóvember um það, að atburðirn-
ir hefðu leitt til þess, að Atlants-
hafsbandalagið væri úr gildi fall-
ið og tafarlaust yrði að láta allt
varnarlið hverfa burtu frá ís-
landi?
Það er alveg ljóst af því, sem
minnsta kosti hæstv. utanrh. hef-
ur sagt, að um þetta er hann
gjörsamlega á gagnstæðri skoðun,
og jafnvel hæstv. forsrh. virðist
alls ekki taka undir það, að
Atlantshafsbandalagið sé úr gildi
fallið. En hv. Alþýðubandalags-
menn geta auðvitað leikið það
dálítinn tíma að birta fagrar yfir-
lýsingar fyrir þjóðinni um það
hverju þeir ætla að koma áleiðis,
hvílík gjörbreyting eigi að verða
á öllum málum, eftir að þeir eru
komnir í ríkisstj., en kyngja síð-
an öllu, sem þeir hafa áður haldið
fram. Við höfum áður rætt um
kaupbindinguna. Þessa dagana er
í blöðunum rætt um lausn lönd-
unarbannsins í Englandi, þar sem
Þjóðviljinn í morgun er verulega
farinn að kyngja þvi, sem hann
sagði í gær um utanrrh. Aiþýðu-
flokksins, Guðmund í. Guðmunds
son, eins og blaðið kallaði hann
þá. Nú, á morgun verða þeir senni
lega farnir að tala um frægan
sigur, sem unnizt hafi í löndun-
arbannsdeilunni undir forystu
Lúðvíks Jósepssonar. Eftir sama
áframhaldi, þá verður þetta senni
lega áður en árið er liðið orðin
aðalstefnuskrá Alþýðubandalags-
ins: Við heimtum varnir á ís-
landi og helvítis íhaldið er sá
eini sem er þar á móti.
Svona er nú frammistaðan. Þeir
vilja mikið vinna til þess að vera
við völdin. Það er alveg ljóst.
En þeir skulu bara bíða til næstu
kosninga. Við skulum allir bíða,
þangað til þjóðin fær að kveða
upp sinn dóm, og þá skulum við
sjá, hver dómur verður kveðinn
upp yfir frammistöðu hvers og
eins.
BYRJAÐ AÐ SÝNA f
DESEMBER
Leikstjóri verður Ásmundur B.
Olsen, kaupmaður. Fer hann
jafnframt með eitt aðalhlutverk-
ið. Er gert ráð fyrir að sýningar
hefjist þann 1. desember n.k.
— KarL
Góðir munir á bazar slysavarna-
deildarinnar llnnar á Patreksfirði
Leikrit í æfingu á vegum deiidarinnar
PATREKSFIRÐI, 15. nóvember:
SUNNUDAGINN, 4. þessa mánaðar, hélt slysavarnadeildin Unnur
á Patreksfirði sinn árlega bazar, í samkomuhúsinu Skjald-
borg. Daginn áður var eins og venja er, sýning á munum bazars-
ins. Var margt eigulegra muna á boðstólum. Allt seldist á svip-
stundu og þóttust margir hafa dottið í lukkupottinn. Aðsókn var
mjög góð. Að lokum fór fram happdrætti.