Morgunblaðið - 13.04.1957, Blaðsíða 2

2 MORGVHBLATtlÐ
Stóreignaskotturinn verður
tekinn uf veltufé utvinnuvegunnu
spurifé
Hann mun bitnn á öðrum
fremur en þeim sem greiðn honn
IOÆR var lagrt fram í Neðri deild Alþingis frumvarp til laga
um skatt á stóreignir. Eysteinn Jónsson talaði fyrir frv. og
sagði það komið fram í sambandi við efnahagsaðgerðir stjórnar-
innar frá því i vetur. Kvað hann þetta frv. einn liðinn í þeim
ráðstöfunum.
Af verðbólgunni hefði orsak-
azt misskipting eigna og með lög-
unum um útflutningssjóð hefði
þurft mikla tilfærslu fjár í þjóð-
arbúinu. Væri eðlilegast að
leggja skattana á þá, sem fyrst
og fremst hefðu hagnazt á verð-
bólgunni. Samkvæmt þessu frum-
varpi væri sparifé manna og rík-
isskuldabréf undanþegin skattin-
um, enda hefði verðgildi spari-
fjár rýrnað að sama skapi og
verðbólgan hefði vaxið.
Þá skýrði ráðherra frumvarp-
ið í einstökum liðum, m. a. það,
að fatseignamat það, sem lagt
yrði til grundvallar við álagn-
ingu skattsins, yrði hið nýja mat
sem nú færi fram, með 200%
álagi. Þýddi þetta í sumum til-
fellum 9-falda hækkun og í sum-
um tilfellum 6-falda hækkun, allt
eftir því, sem landsnefnd sú, er
fjallar um þessi mál ákveður á
hverjum stað. Þá kæmi og til
nýtt mat á lóðum í þéttbýli.
Þá kvað Eysteinn greiðslu
þessa skatts aðeins krafizt af ein-
staklingum en ekki af félögum.
INNHEIMTAR 80 MILLJÓNIR
Áætlað væri að innheimta ekki
minna en sem svaraði 80 millj-
ónum með þessum skatti.
Að lokum sagði Eysteinn Jóns-
son að fé þetta yrði ekki notað
sem eyðslueyrir, heldur yrði því
að 2/3 varið til byggingarsjóðs,
sem gert væri ráð fyrir í frum-
varpinu um húsnæðismálastofn-
un o. fl., sem nú hefði verið lagt
fyrir Efri deild, en 1/3 ætti að
renna til Veðdeildar Búnaðar-
bankans. Áætlað væri að bygg-
ingarsjóður hlyti 5—6 milljónir
á ári, er með væru taldar tekjur
af skyldusparnaði, sem ráðgerður
væri í frumv. um húsnæðismála-
stofnun o. fl. Hins vegar myndi
Veðdeildin ekki hljóta neinar
tekjur af stóreignaskattinum á
þessu ári, en gerðar hefðu verið
ráðstafanir til þess að útvega
henni 5 millj. kr. lán.
Að lokinni ræðu Eysteins Jóns-
sonar tóku þeir til máls Ólafur
Björnsson og Björn Ólafsson og
fara ræður þeirra hér á eftir:
Ræða ólafs Björnssonar:
FRUMVARPI því, er hér er til
umræðu, var sem kunnugt er
fyrst útbýtt í gær og höfum við
þm. stjómarandstöðunnar því
haft skamman tíma til þess að
átta okkur á einstökum atriðum
þess. En þar sem hér er um stór-
mál að ræða, munum við að
sjálfsögðu taka það til vandlegr-
ar athugunar, þegar er til þess
gefst tóm, og taka að því búnu
afstöðu til málsins, bæði í heild
og til einstakra atriða. Eg vil
þó þegar á þessu stigi málsins
drepa á nokkur atriði almenns
eðlis að því er snertir væntanleg
áhrif skattaálagningar sem þess-
arar á fjármálakerfið í heild og
þar með hagsmuni almennings.
í greinargerð hæstv. ríkisstjóm
ar fyrir frv. er sagt, að skattur
þessi sé á lagður til þess að þeir,
sem hann eigi að greiða, taki
þannig á sig réttmætan hluta
þeirra byrða, sem orðið hafi að
leggja á þjóðina um sl. áramót,
tii þess að stöðva verðbólguna,
eins og það er orðað. Ekki get-
ur það verið álitamál, að með
þeim ráðstöfunrun voru lagðar
allþungar byrðar á almenning,
en hitt er um deilt. hvort með
þeim ráðstöfunum hafi tekizt að
stöðva verðbólguna, en ekki skal
ég þó ræða það mál að svo
stöddu.
En hvað sem því líður, þá
getur skattur sá sem hér er um
að ræða, ekki verið liður í ráð-
stöfunum til þess að stemma stigu
við verðbólgunni, þar sem gert
er ráð fyrir því, að öllu því fé,
sem innheimta á á þennan hátt,
skuli /arið til fjárfestingar. —
Með því er auðvitað ekki sagt,
að skatturinn gæti ekki af öðrum
ástæðum átt rétt á sér og verður
hér nokkuð að því vikið.
„EKKI BER SKJÓNA ÞAÐ,
SEM ÉG BER“
Ef hér væri aðeins um það að
ræða, hversu eigi að skipta þeim
byrðum, sem nauðsynlegt kann
að vera að leggja á þjóðfélags-
þegnana við og við, þá myndi
slík skattlagning varla verða
mikið ágreiningsefni. Það er eng-
inn ágreiningur um það, að þeim
aðilum, sem hér eiga hlut að
máli, ber að taka sinn þátt í
slíkum nauðsynlegum byrðum,
því að til þess hafa þeir öðrum
meira fjárhagslegt bolmagn. Sn
hagsmunir stétta og einstaklinga
eru svo samtvinnaðir í okkar þjóð
félagi sem öðrum nútímaþjóðfé-
lögum að þetta mál er engan
veginn svo einfalt, að það sé
hægt að gera ráð fyrir því, að
Ólafur Björnsson
skattar, hvort sem um er að
ræða stóreignaskatta eða aðra
skatta séu ávallt bomir af þeim
sem skattamir eru lagðir á,
þannig að skattaálagningin snerti
enga aðra en þá. Slíkur hugsun-
arháttur væri álíka raunsær og
karlsins sem sagði forðum „Ekki
ber Skjóna það sem ég ber.“
Til eru þeir, sem virðast hugsa
sem svo, að eignir séu fyrst og
fremst peningafúlgur, sem menn
hafi handbærar, og eignaskattur
hafi þá það eitt í för með sér,
að þeim, sem slíka skatta greiða,
sé gert að afhenda vissan hluta
af fúlgunni. En það mikið þekkj-
um við þó allir til fjármála, sem
hér erum staddir, að við vitum,
að þetta er ekki rétt. Eignir
manna eru að jafnaði ekki nema
að litlu leyti handbærar, heldur
eru þær að mestu fólgnar í raun-
verulegum verðmætum, svo sem
húsum, skipum, vélum o. s. frv.
eða lánum bundnum til lengri
tíma.
SKATTURINN GREIDDUR
AF SPARIFÉ
En þeim, sem slíkir skattar eru
lagðir á, er gert að greiða þá i
handbæru fé, og verður það því
meginatriði í sambandi við áhrif
slíks skatts á fjármálakerfið,
hvernig slíks fjár er afiað. Fjórar
leiðir koma til greina í því sam-
bandi. Aðilar þeir sem skattinn
greiða, geta í fyrsta lagi greitt
hann af þeim hluta tekna sinna,
sem þeir verja til persónulegrar
neyzlu, en í öðru lagi af þeim
hluta teknanna er þeir ella
myndu spara. í þriðja lagi geta
þeir ráðstafað sparifé, er þeir
kunna að eiga til greiðslu skatt-
anna og í fjórða lagi geta þeir
selt af hinum skattlögðu eignum.
Þar sem hér er eingöngu um vel
efnum búna einstaklinga að
ræða, eru engar líkur á því, að
þeir takmarki neyzlu sína vegna
skattgreiðslunnar, þannig að
skatturinn mun verða greiddur
nær eingöngu af spamaði eða
sparifé, eða á þann hátt að skatt-
greiðendur selja af eignum sín-
um, en að því leyti sem sú leið
yrði farin, yrði skatturinn greidd-
ur að mestu eða öllu leyti
af spamaði eða sparifé kaupend-
anna. Niðurstaðan hlýtur að
verða sú. að skattur þessi verð-
ur að langmestu ef ekki öllu
leyti greiddur af sparifé Log-
gjöf þessi þýðir því í raun og
vera að Alþingi ráðstafar þeim
hluta af sparifé landsmanna, sem
nemur upphæð skattins, til þeirra
framkvæmda sem lögin gera ráð
fyrir. Þar er vissulega um gagn-
legar framkvæmdir að ræða, en
vara ber við þeim misskilningi
að hér geti verið um spor að
ræða í þá átt að bæta úr láns-
fjárskortinum. Það verður ekki
um neina aukningu sparifjár-
myndunar að ræða. Fé það, sem
bankar og aðrar lánastofnanir
hafa til ráðstöfunar, hvort sem
er í þágu þeirra framkvæmda er
verja á skattinum til eða annars,
hlýtur að minnka noklturn veg-
inn sem skattinum nemur. Láns-
fjárvandamálið verður því I heild
óleyst eftir sem áður. Jafn-
framt þessu munu verða eigenda-
skipti að nokkrum hluta himia
skattlögðu eigna, en ekki verður
auga komið á rök fyrir því, að
slíkt verði þjóðarheildinni til
hagsbóta, því ósannað verður auð
vitað, hvort hinir nýju eigendur
eru líklegir til að ráðstafa eign-
um þessum betur en hinir fyrri
eigendur.
SKAÐLEG ÁHRIF Á EFNA-
AUKNINGU ÞJÓÐARINNAR
Eg hefi hér gert nolckra grein
fyrir þeim áhrifum er mér í
fljótu bragði virðist að skatta-
álagning þessi muni fyrst í stað
hafa á fjármálakerfið. Verður
það svo auðvitað álitamál, hvort
árangur sá er af þessu má vænta
sé líklegur til að svara þeim
kostnaði, er skattheimtan hlýtur
að hafa í för með sér og hlýtur
að verða verulegur.
En með þessu er þó ekki öll
saga þessa máls sögð Þetta er í
þriðja sinn á áratug, sem skattur
af þessu tagi er lagður á. Þær
aðstæður geta vissulega verið
fyrir hendi, að slík skattaálagn-
ing sé skynsamleg, og í þau tvö
skipti sem slíkur skattur hefir
verið á lagður áður, hefir Sjálf-
stæðisflokkurinn staðið að því.
En fyrir því má ekki loka aug-
unum, að stóreignaskattar sem
lagðir eru þannig á með stuttu
millibili,. getur haft mjög var-
hugaverð áhrif á efnaaukn-
inguna í þjóðfélaginu, sem allar
framfarir byggjast á. Kunnur
hagfræðingur og jafnaðarmanna-
foringi á Norðurlöndum komst
eitt sinn svo að orði, að stór-
eignaskattur gæti verið skynsam-
leg ráðstöfun einu sinni á hálfri
öld, en ætti að framkvæma hann
öllu oftar gæti hann haft hin
óheppilegustu áhrif á fjárhags-
kerfið. Sú ákvörðun hæstv ríkis-
stjómar að undanþiggja sparifé
skatti þessum er vissulega lofs-
verð, og dregur hún nokkuð úr
óheppilegum áhrifum slíkra
skatta á sparifjármyndunina. En
engu að síður tel ég á því mikla
hættu að hinir síendurteknu
stóreignaskattar hafi óheppileg
áhrif á sparifjármyndunina.
AFLEIÐINGARNAR BITNA
FREMUR Á ÖÐRUM EN ÞEIM,
SEM GREIDA SKATTINN
Menn verða að hafa það hugfast
að sparifjársöfnun einstaklinga er
sjaldnast markmið í sjálfu sér,
heldur spara menn að jafnaði í
einhverjum ákveðnum tilgangi.
Sá tilgangur er venjulega fjár-
festing í einni eða annarri mynd,
svo sem kaup fasteigna eða at-
vinnutækja. Ef þeir, sem helzt
hafa aflögu til að spara, fara að
reikna með því sem vísum hlut,
að festi þeir fé sitt í slíkum eign-
um, þá verði það allt tekið af
þeim á skömmum tíma í eigna-
skatta, þá er hætt við, að sá
hugsunarháttur verði ríkjandi, að
peningum þeim, sem afgangs eru
nauðsynjum sé betur varið til
skemmtiferðalaga, veizluhalda og
annars persónulegs munaðar, en
til eignaaukningar. En eins og
uppbygging okkar þjóðfélags er,
verður öll efnaaukning og fram-
farir í þjóðfélaginu mjög háð
eignamyndun hjá einstaklingum,
þannig að dragi úr henni hlýtur
það að skapa kyrrsíöðu og myndi
slíkt í miklu ríkara mæli bitna
á öðrum en þeim, sem skattur
þessi er nú lagður á. Þá verður
það að teljast varhugavert, ^ð
skuldabyrðar þær, sem með hin-
um síendurteknu stóreignaskött-
um eru lagðar á atvinnufyrir-
tæki, gera áframhaldandi verð-
bólguþróun að hagsmunamáli at-
vinnurekenda, og getur það tor-
veldað mjög baráttuna gegn
verðbólgunni. Ætti það atriði
ekki að þurfa nánari skýringa
við, og ætti einnig að vera ljóst
að óheppilegar afleiðingar þessa
bitna í ríkara mæli á öðrum en
þeim, er gert er að greiða skatt
þennan.
Stóreignaskattur sem þessi, og
þeir er á hafa verið lagðir á
undanfömum árum, getur átt rétt
á sér sem liður í gagnlegum ráð-
stöfunum til þess að skapa varan-
legt jafnvægi í einahagsmálum.
En sé farið að endurtaka slíka
ráðstöfun í sífellu og beita slík-
um aðgerðum í sambandi við
efnahagsráðstafanir, sem engum
dettur í hug að geti verið annað
en bráðabirgðalausn, svo sem lög
in um útflutningssjóð o. fl., fer
ekki hjá því, að þeirra óheppi-
legu áhrifa gæti er hér hefir
verið gerð grein fyrir, og ber við
því að vara, ekki sökum hags-
muna þeirra, er skatt þennan
eiga að greiða, sem að mínu
áliti eru hér aukaatriði, heldur
vegna hagsmuna almennings.
Ræða Björns Ólafssonar:
FRUMVARP þetta virðist að
mestu sniðið eftir lögum um stór-
eignaskatt frá 1950, sem settur
var á um leið og gengisbreyting-
in var framkvæmd það ár.
Þegar gengisbreytingin var
gerð í byrjun árs 1950, var tekið
afleiðingunum af þeirri miklu
byltingu, sem orðið hafði í efna-
hagskerfi landsins í stríðinu og
eftir stríðið — og þeirri miklu
verðlækkun krónunnar, sem þá
var orðin.
Undir þeim kringumstæðum
og eftir peningaflóð stríðsáranna
mátti það að mörgu leyti teljast
eðlilegt að ráðstöfim, eins og
stóreignaskatturinn, væri gerð,
— þótt hins vegar síðari reynsla,
í sambandi við framkvæmdina,
gerði það vafasamt hversu hyggi-
leg ráðstöfunin hafi verið þegar
öll kurl voru komin til grafar.
En eins og á stóð, mælti margt
með því, að þessi leið væri farin.
Nokkrar aðrar þjóðir, þar á
meðal Danir, fóru eftir stríðið
út í eignakönnun og lögðu á stór-
eignaskatt. En þar reyndist það
svo, að þessar ráðstafanir höfðu
í för með sér mjög óþægileg
Laueardaerur 13. aurf 1957
áhrif á efnahagslífið, — svo að
því var jafnvel haldið fram af
fræðimönnum, að þessar ráðstaf-
anir hafi reynzt Dönum þyngri
í skauti en hernám Þjóðverja.
NÝR STÓREIGNASKATTUR
7 ÁRUM EFTIR HINN FYRRI
Nú er lagt til með frv. þessu,
að nýr stóreignaskattur verði á
lagður 7 árum eftir hinn fyrri,
Er þessi skattur að mestu leyti
lagður á hinar sömu eignir og
fyrri skatturinn, því að fasteign-
irnar eru grundvöllurinn undir
skattinum. En þær eru hækkað-
ar mjög I verði frá því sem áður
var, eða frá 6-földu fasteigna-
mati, sem gert var við fyrra
skattinn, og upp í 15-falt fast-
eignamat á húseignum í Reykja-
vík.
Björn Ólafsson
Þegar hinn nýi stðrelgnaskatá-
ur verður gjaldkræfur, eiga flest-
ir skattgreiðendur enn ógreitt
um % hluta af gamla skattin-
um.
Ég þekki ekki til, að endur-
tekning á slíkum ráðstöfunum
hafi átt sér stað í öðrum lönd-
um, þar sem stóreignaskattur
var á lagður eftir stríðið.
í frv. er greind sú megin-
ástæða fyrir þessum nýja skatti,
að hann sé nauðsynlegur í þvl
skyni að stöðva verðbólguna og
koma efnahagsmálunum á traust-
ari grundvöll. Svo segir 1 frv.J
„Til þess að ná þessu marki er
óhjákvæmilegt að leggja veru-
legar fjárhagsbyrðar á þjóðfélags
þegnana, og þykir rétt að þyngstu
byrðarnar komi á þá, sem mest
hafa hagnazt af verðbólgu und-
anfarinna ára, þá sem mestar
eignir eiga“.
Ég er sammála um það, að
þyngstu byrðarnar eigi að koma
á þá sem breiðust hafa bökin.
Ég er ekki að telja þá sem ríkir
eru undan því að bera fyllilega
sinn hlut, þegar nauðsyn þjóð-
félagsins kallar.
HVERJIR HAFA GRÆTT
Á VERÐBÓLGUNNI?
Hér virðist meginröksemda.
færslan vera sú, að þeir sem hafa
hagnazt á verðbólgunni, skuli
skila nokkru aftur af því sem
þeir hafa grætt á þennan hátt.
Ég er líka þessu sammála. En
spurningin er aðeins: Á hvaða
hátt verður það réttlátlega gert?
Og hverjir hafa grætt á verð-
bólgunni?
Maður, sem átti skuldlausa
fasteign fyrir stríð, sem var 80
þúsund kr. að fasteignamati, gat
naumast talizt stóreignamaður.
Við gætum líklega frekar kallað
hann bjargálna.
Nú er búið, með frv., að 15-
falda eignina í verði og honum
er sagt að greiða af henni nokk-
urn stóreignaskatt, eða 30 þús.
Hann þurfti líka að borga í fyrrl
skattinn.
Þessi maður er nú ekkert rík-
ari en hann var 1939. f bezta
lagi stendur hann alveg í sömu
sporum. Það sem gerzt hefir er,
að krónan hefir lækkað í verði
en eignin hefir staðið í stað og
maðurinn hefir því ekkl tapað á
verðfalli krónunnar.
Sama gildir um vélar og tæki.
Verðbólgan eykur ekki raun-
verulegt verðgildi þeirra. Þegar