Morgunblaðið - 13.04.1957, Blaðsíða 13

Laugardagur 13. af>rí 1957
MOn CVNfíL AÐIB
1%
Húsnæðismálin á Alþingi i gær: Gunnor Thoroddsen s ;eair löuin írd 1955 8TAKSTEÍNÁR
stærstn dtnkið í húsnæðismdlunum Fáheyrt skrum
Karl Kristjánsson hrekur
ádeilur Hannibals Valdemars-
sonar á fyrrverandi ríkisstjórn
I GÆR kom til fyrstu umræðu í
Efri deild frumvarp ríkisstjórnar
innar um húsnaeðismálastofnun,
byggingarsjóð ríkisins og sparnað
ti-1 íbúðabygginga. Hannibal
Valdemarsson félagsmálaráð-
herra fylgdi frumvarpinu úr
hlaði með framsöguræðu, gerði
grein fyrir tilgangi þess og rakti
það allýtarlega. í ræðu sinni
deildi Hannibal allhart á stefnu
fyrrverandi ríkisstjórnar í hús-
næðismálunum. Kvað hann rík-
isstjórnina haía geíið almenningi
loforð um það að hver sá, sem
vildi koma upp íbúð yfir höfuð
sér, gæti fengið kr. 100.000
lán til þess í veðlánakerfinu.
í trausti þessara góðu loforða
hefðu siðan þúsundir manna lagt
ut í húsþyggingar og eftir að hús-
næðismálastjórn hefði starfað í
fáeina mánuði, hefðu þúsundir af
umsóknum legið fyrir hjá henni.
En reyndin varð sú, sagði
Hannibal, að ríkisstjórnin stóð
ekki við loforð sín, sem hún hafði
gefið almenningi. Svo var komið
nú fyrir áramótin að 3.000 um-
sóknir lágu fyrir nefndinni, sem
ekki var unnt að afgreiða og
reyndin varð einnig sú, að þeir
sem lán hlutu, fengu aðeins rúm-
ar kr. 50.000 í stað helmingi hærri
upphæðar. Og auk þess hefðu
verið byggðar óhóflega stórar
íbúðir á síðustu árum, lúxusíbúð-
ir, og vitnaði Hannibal því til
hliðsjónar í sænskar byggingar-
skýrslur, sem sýna að aðeins um
12% íbúða í Svíþjóð sem byggð-
ar hafa verið síðustu árin, hafa
verið fjögur herbergi eða stærri.
Þannig hefði rikisstjórnin
fyrri bæði vanefnt loforð sín og
farizt framkvæmdir illa úr hendi.
Hún hefði auk þess lofað 100
millj. kr. til húsbygginga á ári,
en reyndin hefði orðið tæpar 40
millj. kr. á ári í þess stað.
SVAR KARLS KRISTJÁNS-
SONAR
Að lokinni framsöguræðunni
tók Karl Kristjánsson til máls.
Svaraði hann árásum Hannibals
á fyrrverandi ríkisstjórn, eink-
um ádeilum hans á fyrrv. félags-
málaráðherra Steingírm Stein-
þórsson.
Veðlánakerfi það, sem fyrrv.
ríkisstjórn beitti sér fyrir, að sett
var á laggirnar, sagði Karl,
reyndist ágætlega og hjálpaði
mörgum manninum yfir örðug-
asta hjallann, eins og til var ætl-
azt. I>að gerði því mikið gagn,
þótt hitt sé rétt, að ekki var
unnt að veita öllum úrlausn, sem
um lán sóttu.
Sem dæmi um hvað fyrrv. rík-
isstjórn hefði gengið ötullega
fram í því að styðja húsbyggj-
endur með lánum til starfseminn-
ar, þá nefndi Karl það, að á tíma-
bilinu 1952—1955, hefðu verið
veittar 400 millj. króna til íbúða
lána til um 1600 lántaka.
Óneitanlega hefði hér verið
mikið unnið og það væri því
rakaleysa, sem félagsmálaráð-
herra hafði haldið fram að
fyrrv. ríkisstjórn hefði svikið
loforð sín. Þvert á móti hefðu
þá fyrst verið stigin spor til
þets að tryggja fjármagn til
íbúðabygginga, byggingar-
frelsi komið á og aldrei meiri
framkvæmdir í þessum efnum
en einmitf á þessum árum.
Þá tók til máls Gunnar Thor-
oddsen og fara kaflar úr fyrri
hluta ræðu hans hér á eftir, en
síðari hluti ræðunnar mun birt-
ast í næsta blaði.
UPPHAF RÆÐU GUNNARS
THORODDSENS
Húsnæðismálin eru eitt af
mestu vandamálum þessa þjóð-
félags og eitt meginatriði hús-
næðisvandans er lánamálin. Það
er því ekki að undra, að það var
eitt höfuðstefnumál bæði fyrr-
verandi ríkisstj., sem mynduð
var 1953 og núverandi ríkisstj.
að reyna að leysa þau mál.
Þegar ríkisstj. var mynduð 1953
með samstarfi Sjálfstæðisflokks-
ins og Framsóknarflokksins, var
um það samið að gera verulegt
átak til lausnar húsnæðismál-
anna. Þau mál voru vel undir-
búin og 1954 var lagt frv. fyrir
Alþ. til iaga um húsnæðismáia-
stjórn o. fl. Þessi lög voru síðan
afgreidd og staðfest sem lög nr.
55 frá 1955. Hér var um mjög
markvert mál að ræða, sem hafði
verið óvenjuvel undirbúið eins
og bæði frv. sjálft og hin ýtar-
lega greinargerð þess ber vitni
um. í því voru ýmis nýmæli og
málefnið tekið föstum tökum. I
fyrsta lagi var lögfest almennt
veðlánakerfi. f öðru lagi hafði
ríkisstj. tryggt með samningum
við banka, áður en hún lagði frv.
fyrir Alþingi, að verulegt fjár-
magn fengist til þessara lána. Var
samið til tveggja ára, fyrir 1955
og 1956. f þriðja lagi var tekið
upp það nýmæli að reyna sölu
vísitölutryggðra skuldabréfa og
hefur sú tilraun gefið góðan
ávöxt.
GRUNDVÖLLUR LAGÐUR
Eins og kemur fram í grg. þess
frv. hafði verið tryggt, að til út-
lána árið 1955 og 1956 fengjust
rúmar 100 millj. hvort árið, eða
samtals um 200 millj. króna á
þessu tveggja ára bili. Nú kom
fram í ræðu hæstv. félagsmála-
ráðherra og grg. þessa frv. að
veðlánakerfið hafi mistekizt og
ekki verið staðið við gefin fyrir-
heit. Þau ummæli voru hrakin I
ræðu hv. þm. S-Þing. hér áðan.
Á þessum tveim árum var lánuð
til húsbygginga ríflega sú upp-
hæð, sem gert var ráð fyrir, eða
um 230 millj. kr.
Hins vegar kom það í ljós fljót-
lega, að byggingaframkvæmdir
urðu allmiklu meiri heldur en
áætlað hafði verið. Til þess lágu
margar ástæður. Atvinnulíf var
í blóma, jafnvægi í efnahagslífi,
sparifjármyndun í landinu hafði
verið örvuð með skattfrelsi spari
fjár o. fl. og byggingafrelsi hafði
aftur verið lögtekið. Mönnum var
nú frjálst að byggja íbúðir af hóf-
legri stærð þ. e. a. s. allt að 520
rúmmetra án þess að til þyrfti
fjárfestingarleyfi. Þetta nýja
byggingafrelsi, ásamt öðrum atrið
um, sem ég hef nefnt, hófu nýja
byggingaöldu, byggingafram--
kvæmdir urðu örari og eftirspurn I
in eftir lánum meiri en gert hafði
verið ráð fyrir.
Það kom því í ljós fyrri hluta
ársins 1956 að afla þurfti enn
meira lánsfjár og tryggja þurfti
framhald þess, sem samið hafði
verið um af fyrrverandi ríkisstj.
við bankana. En þegar skyldi
hefja þennan undirbúning til
frekari fjáröflunar rauf Framsfl.
stjórnarsamstarfið og stofnaði til
nýrra Alþ. kosninga. Um sam-
starf innan ríkisstj. til úrlausnar
þessum málum var því ekki að
ræða frá því snemma vors 1956,
og stjórnin var í rauninni óstarf-
hæf í þessum efnum sem fleirum
fram yfir kosningar. Reynslan
hafði hins vegar sýnt þennan
skamma tíma, að með lögunum
frá 1955 hafði verið lagður réttur,
Gunnar Thoroddsen
traustur grundvöllur. En nú
þurfti að sjá fyrir fjármagni fram
vegis, og vitanlega var það ein
fyrsta skylda þeirrar ríkisstj.,
sem við tæki eftir kosningar.
FJÖLLIN TÓKU JÓÐSÓTT
Nú hefur hæstv. núverandi
ríkisstj. setið í níu mánuði. Ekki
er hægt að segja, að mikið hafi
gerzt í þeim efnum, heldur eins
og hæstv. ráðh. gat um, eru það
aðallega nokkrar bráðabirgðaráð-
stafanir. Eftir þessa níu mánuði
er nú loksins lagt fram frv. að
lagabálki, en þegar yfir þennan
bálk er litið og hann skoðaður
niður í kjölinn, þá er ógerlegt
annað en taka sér í munn hið
gamla máltæki: „Fjöllin tóku
jóðsótt og fæddist lítil mús“. Það
er vissulega leitt að málgagn
hæstv. félagsmálaráðh. skuli
velja honum slík hæðiyrði sem
það gerir í morgun: Fimm dálka
fyrirsögn um að lagður sé „grunn
ur að varanlegri lausn húsnæðis-
vandamálanna,, „mikilvægur sig-
ur alþý^ðu landsins", „sérstakt
ánægjuefni að svo róttækt frv.
skuli lagt fram“ o. s. frv.
Hæstv. ráðh. gat ekki á sér
setið að hefja ræðu sína um betta
mál með harðvítugum og rang-
látum árásum á fyrrverandi rikis-
stjórn. í rauninni þarf ég ekki
að svara þeim nema að litlu leyti,
vegna þess að stuðnings-
maður hæstv. ríkisstj. þm. S-
Þing. hefur þegar hrakið þær.
En húsnæðislöggjöfin frá 1955
byggði auðvitað á því, að á hverj-
um tíma væru sæmilegir menn og
til einhvers nýtir i ríkisstjórn,
sem skildu það hlutverk sitt, að
tryggja framhald fjáröflunar
vegna þessarar löggjafar.
Hæstv. ráðh. segir, að fyrrv.
ríkisstj. hafi gefið „gullin loforð"
um, að hver maður, sem vildi
byggja, gæti fengið 100 þús. kr.
lán. Þetta eru staðlausir stafir.
Þessi löggjöf frá 1955 var að
vísu stærsta átakið, sem gert hef-
ur verið í húsnæðismálunum.
Hins vegar datt engum manni í
hug að gefa loforð um að tryggja
lán öllum þeim, sem í byggingar
vildu ráðast. Þetta er tilbúmngur
hjá hæstv. ráðh.
BRÁÐABIRGÐALÖGIN
ÓMERKT
Hvernig er svo þetta „róttæka"
frv. ráðh., þessi „mikilvægi sigur
alþýðunnar"? Hvar eru nýmælin,
hvar eru umb'æturnar og hvar
lausnarorðin?
Ég skal rekja hér nokkur meg-
inatriði þessa frv. Er þá fyrst
þess að geta að í 1. gr. scgir,
að starfa skuli húsnæðismála-
stjórn, skipuð 5 mönnum. Slík
húsnæðismálastjórn er nú starf-
andi samkv. gildandi lögum og
er þetta því ekkert nýmæli. En
þó er eitt merkilegt við 1. gr.
frv. Eins og menn muna, taldi
hæstv. félmrh. skömmu eftir að
hann komst til valda, að brýna
nauðsyn bæri til þess að gefa út
brbl. um það að fjölga í hús-
næðismálastjórn og að skipa sér-
staka framkvæmdastjórn innan
hennar. Þessi brbl. hafa nú vet'ið
keyrð gegnum Alþ. og voru af-
greidd héðan skömmu eftir ára-
mót. Nú gerist það undarlega, að
í því frv. sem hæstv. ráðh. legg-
ur nú fyrir, er ekki minnzt á
nauðsynina á þessari fram-
kvæmdastjórn. Efni bráðabirgða-
laganna, sem Alþ. er nýbúið að af
greiða, er nú alveg úr sög-
unni. Þetta er röskleg kistulagn-
ing á einu stærsta hugsjónamál-
inu.
Annað atriði er athyglisvert
varðandi skipan húsnæðismála-
stjórnar. Fjórir eiga að vera
kosnir af Alþ., en fimmti maður
á að vera tilnefndur af Lands-
banka íslands. En fulitrúi Lands-
bankans skal ekki hafa atkvæð-
isrétt um lánveitingar. Nú mætti
ætla, ef litið er á þetta frá al-
mennu sjónarmiði, að eðlilegast
væri, að þessar lánveitingar eins
og aðrar væru í höndum banka
og lánsstofnanna landsins en
ekki í höndum fulltrúa hinna
pólitísku flokka. Ég mirinist þess,
að þegar lögin frá 1955 voru til
meðferðar, kom það mjög til
orða, — og ég var einn þeirra,
sem taldi það langeðlilegast, —
að um úthlutun byggingalána
færi eftir venjulegum reglum
bankanna, þeir hefðu úthlutun-
ina með höndum. Með þessu frv.
er því gersamlega snúið við, sem
er eðlilegast og réttast. Skv. frv.
eiga fulltrúar pólitísku flokkanna
einir að ráða, en fulltrúi þjóð-
bankans hefur ekki einu sinni
atkvæðisrétt um úthlutun lán-
anna. Á þetta að þýða lögfest-
ing á því, að hér eftir skuli lán-
veitingar úr byggingarsjóði ein-
göngu fara eftir pólitískrim lín-
um, en ekki þörfum?
ORBMÖRG UPPPRENTUN
2. gr. þessa frv., sem er all-
ýtarleg upptalning á ýmsum
verkefnum húsnæðisstjórnar, er
að meginefni til uppprentun á
gömlu L, en orðfleira en áður.
Ég skal ekki rekja þessa liði;
það gefst tími til þess við 2. umr..
Um nýmæli er þar ekki að ræða,
sem neinu skipta. Einna athyglis-
verðastur er þó 9. liðurinn um að
húsnæðismálastjórn skuli beita
sér fyrir lækkun á verði bygg-
ingarefnis. Það er sérstaklega at-
hyglisvert, þegar þetta kemur
frá hæstv. ríkisstj., sem nú fyrir
skemmstu hefur með stórkostleg-
um nýjum tolla- og skattaálögum
valdið því, að byggingarkostnað-
ur hefur farið og mun á næstu
mánuðum fara stórhækkandi.
í frv, og grg. og ræðu ráðh.
er mjög lagt upp úr því, hvað
mikla þýðingu hefur að setja á
stofn tæknilega nefnd til ráðu-
neytis húsnæðismálastjórn. í
gildandi lögum er ákvæði um
það, að við lausn þessara mála
skuli húsnæðismálastjórn leita
eftir samkomulagi við þá aðila,
sem hafa sérþekkingu á þess-
um málum. Fulltrúar Sjálfstæðis
manna í húsnæðismálastjórn
lögðu einnig fram fyrir skemmstu
till. um það, að formlega yrði
stofnað samkv. þessari heimild
í gildandi lögum, tækniráð, sem
yrði húsnæðismálastjórn til ráðu
neytis. Hins vegar er skipun
þessarar nefndar samkv. frv.
gölluð. M. a. eiga sumir aðilar,
sem hafa einmitt athugun bygg-
ingarmála með höndum, eins og
Iðnaðarmálastofnun íslands,
enga aðild að eiga að þessari
nefnd.
Hér lýkur fyrrihluta ræðu
Gunnars Thoroddsens, en sem
fyrr segir verður framhald ræð-
unnar birt síðar.
,,Þjóðviljans“
Frásögn „Þjóðviljans" af hinu
nýja frv. ríkisstjórnarinnar um
húsnæðismálin mótast eins og
vænta mátti af fáheyrðu skrumi.
Segir blaðið m.a. að í því „felist
mikilvægur sigur fyrir „alþýðu
landsins". Á þessi „sigur“ fyrst og
fremst að vera fólginn í stofnun
„byggingarsjóðs ríkisins“. En
stofnfé hans sé hvorki meira sé
minna en 118 millj. kr. Lítur
heizt út fyrir að blaðið ætlist
til þess að fólk haidi að það fé
sé nú handbært til útlána!!
En hver skyldi nú vera sann-
leikurinn í því máli? Ilann kem-
ur bezt í ljós með því að athuga,
hvert sé stofnfé byggingarsjóðs-
ins nýja.
Stofnfé byggingarsjóðs er sam-
kvæmt frv. stjórnarinnar þetta:
1. Varasjóður hins almenna veð-
lánakerfis 20,9 millj. kr.
2. Lán ríkisins til lánadeildar
smáíbúða 32,8 milij. kr.
3. A. flokkabréf ríkisins, or
keypt voru fyrir tekjuafgang
ríkissjóðs 1955 11,3 millj. kr.
4. % hlutar af væntanlegum
stóreignasktti 53,2 millj. kr.
Innheimtist á 10 árum
Nær helmingur af stofnfé hins
nýja byggingarsjóðs er þannig
væntanlegur hagnaður af stór-
eignaskatti. En hann á að inn-
heimtast á næstu tíu árum.
Byggingarsjóður fær engan eyri
af honum á þessu ári. Á næstu
árum fær hann hins vegar e. t. v.
af honum 5 milij. kr. á ári.
Svo kemur vesalings kommún-
istinn, sem situr í stól félagsmála-
ráðherra og lætur „Þjóðviljann"
básúna það út að stofnfé bygging-
arsjóðs sé 118 millj. kr., þar af
53,2 millj. kr. af „væntanlegum
stóreignaskatti“.!!
Svo gífurlegt er veldi heimsk-
unnar og fljótfærninnar í féiags
málaráðuney tinu um þessar
mundir.
Það fólk, sem byggir vonir á
að fá nú þegar lán úr hinum ný-
stofnaða byggingarsjóði ríkisins
verður því miður fyrir miklum
vonbrigðum.
Hlutur veðdeildarínnar
smávaxinn
Ekki verður hlutur veðdeildar
Búnaðarbankans, sem á að fá
einn þriðja af hinum væntanlega
stóreignaskatti mikilfenglegur.
Ef byggingarsjóðurinn, sem á að
fá tvo þriðju hluta skattsins fær
5 millj. kr. á ári næstu H> árin
þá ætti veðdeildin að fá um það
bil 1,6 millj. kr. á ári.
Þannig ætlar Framsókn að
standa við það loforð sitt, að
gera veðdeild Búnaðarbankans
starfhæfa.
Allt er þannig á eina bókina
lært. Frv. ríkisstjórnarinnar um
húsnæðismálin er kák eitt. Veiga
mestu ákvæði þess eru að vísu
uppsuða úr lögunum um hið alm.
veðlánakerfi, sem Sjálfstæðis-
menn beittu sér fyrir. En engin
trygging er fengin f'yrir því að
fjármagn fáist til þess að fram-
kvæma ákvæði laganna. Spari-
fjármyndunin er stöðnuð vegna
vantrausts almennings á stjórnar
stefnunni. Hinn nýi byggingar-
sjóður er aðeins fálm út í loftið.
Ríkisstjórnin heldur því enn á-
fram að svíkja loforð sín. Skrum
kommúnistablaðsins leysa ekki
vandkvæði nokkurs manns.