Morgunblaðið - 17.04.1957, Qupperneq 14

n
MOR'GVNBlAÐ1¥>
Miðvikudagur 17. aprfl 1957
— RœÖa Bjarna Benedikfssonar
Framh. af bls. 13
f géftri tró og hafa sína fullu
Jxýðingu miðað við óbreyttar að-
atæður, eins og þær þá voru og
•aorða kunna aftur einhverntím-
Mt síðar, heldur verður í þess-
•m efnum að meta aðstæðurnar
»ins og þær eru hverju sinni.
tví er það líka út af fyrir sig
gagnslaust að segja, að við vilj-
wn vera í NATO, í Atlantshafs-
bandaiaginu, en við viljum ekki
vera f bandalaginu á þann veg,
sem nú skiptir höfuðmáli, að
leggja okkar fram til þess, að
heimsfriðurinn geti haldist, til
þess að mynda þann hlekk í varn-
arkeðjuna, að árásaraðili þori
síður að ieggja út í þá eyðilegg-
ingu, sem af nýrri heimsstyrjöld
myndi leiða.
AF HVERJU EKKI BRÉF
TH. ÍSEANDS?
Og það er einmitt i þessu ljósi,
sem skoða verður hina nýju hót-
unarherferð Rússa.
Fyrst bréfin til Norðmanna og
Dana. ísiendingar hafa raunar
ekki fengið neitt samsvarandi.
Kommúnistar eru hér í stjórn,
gagnstætt því, sem í Noregi og
Danmörku er, og þess vegna telja
valdhafarnir í Kreml sér e. t. v.
ekki þörf að senda stjórninni hér
slíkt bréf, þar sem þeir hafa
beinan aðgang að henni með öðr-
um hætti. En efnið, sú opin-
bera hótun, sem send var í
málgagni rússneska hermáiaráðu
neytisins, er eins og ég hygg, að
Tíminn hafi sagt í fyrradag, alveg
hið sama eins og í bréfunum, sem
þeir Gerhardsen og H. C. Hansen
hinn danski fengu.
RÉSSAR VITNA
f ÁLYKTUNINA 28. MARZ
En aðstaðan er ekki aðeins ólík
hér og í hinum löndunum varð-
andi það, að» hér eru kommún-
istar í stjórn en ekki þar, held-
ur höfum við sérstöðu vegna yfir-
lýsingarinnar frá 28. marz 1956.
Ef til vill er það eftirtektarverð-
ast af öllu í hótuninni í Rauðu
stjörnunni, að þar er íslenzki ut-
anríkisráðherrann beinlínis sak-
aður um brot á þessari yfiriýs-
ingu, sem sjálft Alþingi íslend-
inga hafi gefið. í grein Rauðu
stjörnunnar stendur orðrétt:
„Afstaðan, sem Guðmundsson
tók er í mótsögn við ályktun Al-
þingis frá 28. marz 1956, þar sem
þess var krafist að bandarískar
hersveitir færu frá fslandi".
Þetta er orðrétt tilvitnun í það,
sem málgagn rússnesku stjórnar-
innar segir. Á þessu er byggt, að
varnir á íslandi séu gegn vilja
íslenzku þjóðarinnar. Þannig höf
um við það í fyrsta skipti í sögu
íslenzku þjóðarinnar, að erlendur
valdhafi segir við íslenzkan ráð-
herra: Þú hefir beinlínis brotið
gegn þeirri yfirlýsingu, sem þitt
eigið þjóðþing, Alþingi íslend-
inga, hefir samþykkt, og við höf-
tun reiknað með, að yrði í heiðri
höfð.
TEEJA SIG SVIKNA
Vissulega tóku Rússar eftir því,
þegar yfirlýsingin var gefin 28.
marz 1956. Sænskur blaðamaður,
sem var viðstaddur, þegar Molo-
tov lét uppi ánægju sína yfir
þessari samþykkt, hefir skýrt frá
því, að auðheyrt hafi verið, að
Rússar hafi þarna talið sig vinna
einn sinn stærsta stjórnmálasig-
ur í kalda stríðinu. Þeim mun
meiri verða vonbrigði þeirra og
gremja, þegar þeir nú sjá eða
óttast a.m.k. um sinn að ekki eigi
að fara eftir þessari ályktun. Og
þess vegna slengja þeir því nú
framan í þessa ríkisstjóm, sem
þeir raunar sjálfir eiga fulltrúa í
hér heima á íslandi:
„Þið eruð að brjóta á móti því,
sem Alþingi íslendinga hefir sam
þykkt, þið eruð að brjóta á móti
vilja islenzku þjóðarinnar. Hvern
ig ætlist þið þá til þess, að slíkir
andstöðumenn sinnar eigin þjóð-
ar og þeirra gerðir séu teknar
gildar og ályktanir þeirra í há-
vegum hafðar"?
Þannig hefur glapræðið, sem
gert var með samþykktinni frá
28. marz í fyrra, nú snúizt, ekki
aðeins stjórnarflokkunum held-
ur allri íslenzku þjóðinni, enn á
ný til óþurftar og er nú notað
sem vopn á móti málstað íslenzku
þjóðarinnar, af þeim sem verst
vilja í þessum efnum.
FLANID 28. MARZ
Að öðru leyti er óþarfi að
rekja þá sorgarsögu, sem hófst
með gerð samþykktarinnar frá
28. marz 1956. Sú samþykkt var
þannig til komin, að Alþýðuflokk
urinn hafði borið fram tillögu,
sem að vísu var ekki mjög hyggi-
leg en þó ekki ákaflega skað-
samleg, um breytingu á fyrir-
komulagi varnarmálanna, — að-
allega um uppsagnarfrest varnar
samningsins. Þessari tillögu Al-
þýðuflokksins var á síðustu
stundu gerbreytt með breytingar-
tillögu frá Hermanni Jónassyni
og Gylfa Þ. Gíslasyni kommún-
istum til þurftar og til þess að
fá fýlgi þeirra við hana. Full
ástæða er til að ætla, að áður
en sú breyting hafi verið gerð,
hafi ekki verið haft lögform-
legt samráð a. m. k. við
Alþýðuflokkinn og jafnvel ekki
Framsóknarflokkinn. Svo brátt
var í brók um að koma fram á
síðustu dögum þingsins í fyrra
samþykkt, sem gæti orðið til þess
að sameina alla vinstri fylking-
una í slíku megin máli gegn
Sjálfstæðisflokknum.
Við Sjálfstæðismenn sögðum
ófamaðinn þegar fyrir. Ég skal
ekki rekja okkar ummæli þá.
Þau eru mönnum enn í fersku
minni. Við lögðum áherzlu á, að
við íslendingar hefðum vitanlega
einir úrslitaráðin í þessum efn-
um, en óhyggilegt væri frá okkar
eigin sjónarmiði að taka um
þetta ákvörðun áður en víð bær-
um ráð okkar saman við banda-
lagsþjóðir okkar og að mjög valt
væri að treysta því bliðubrosi,
sem þá væri á andlitum valdhaf-
anna austur í Moskvu. Að betra
væri að bíða enn um sinn og
sjá, hvernig reynslan yrði áður
en við íslendingar yrðum fyrstir
allra þjóða til þess að taka mark
á þeirri mjúkmælgi, sem þá
heyrðist frá Kreml.
ELDURINN BRENNUR UNDIR
Við vitum ósköp vel hvað síð-
en hefir gerst. Eftir vagnavelt-
ur og stóryrði varð niðurstað-
an sú, að nokkru fyrir jól í vet-
ur kyngdu stjórnarflokkarnir, og
þar á meðal kommúnistar ekki
síður en hinir, þá kyngdu þeir
öllum fyrirætlunum eða eins og
utanríkisráðherrann sagði í Kaup
mannahöfn, — „heimsástandið,
eins og það hefir sýnt sig í þró-
un síðustu tíma gerði að engu
óskirnar um slíka endurskoðun.
Vamarsamningurinn gildir á-
fram, eins og áður“.
Þetta er lýsing utanríkisráð-
herrans sjálfs á því, sem gerð-
ist. Hann lætur raunar í það
skína, að atburðir síðustu mán-
aða hafi um þetta valdið öllu.
Enginn veit þó betur en utanrík-
isráðherrann sjálfur, að atburðir
síðustu mánaða voru sízt af öllu
einstæðir atburðir, heldur atburð
ir, sem menn urðu að vera bún-
ir við að gætu orðið, hvenær
sem var meðan meinsemdin
heldur áfram að grafa um sig.
Meðan eldurinn brennur undir er
það tilviljun hvenær og hvar
blossinn logar upp úr hverju
sinni. Þess vegna var það, sem
gerðist í haust, engin ný tíðindi.
Það var einungis afleiðing af
heimsástandinu, eins og það var
fyrir ári, eins og það var fyrir 10
árum og eins og það verður þang-
að til veldi hins alþjóðlega komm
únisma hefir hrunið, eða hann
hefur breytt svo um eðli, að þær
hættur eru úr sögunni, sem hon-
um eru nú fylgjandi.
VARNIRNAR GERDAR AÐ
FJÁRHAGSMÁLI
En látum vera þó að stjórnar-
herrarnir beri það nú fyrir, að
breytt heimsástand hafi hér um
ráðið nokkru. Og víst má segja,
að atburðirnir hafi orðið ennþá
óhugnanlegri heldur en við höfð-
um gert ráð fyrir. — Eitthvað
fíkjublað verða menn þó að hafa
til þess að skýia nekt sinni, þeg-
ar illa er fyrir þeim komið og
víst skyldum við ekki öfunda þá
af því fíkjublaði, sem þeir hafa
fyrir sig bera. Hitt er miklu
verra, að lausn varnarmálanna
hefir nú verið sett í beint sam-
band við þeim alveg óviðkomandi
mál, sem sé fjárhagsmálin.
Allir vita, að lántakan, sem
gerð var fyrir áramótin og feng-
in var hjá Bandaríkjunum, þeg-
ar íslenzka stjórnin fékk 4 millj.
dollara — og efasamt er, að rík-
isstjórnin hefði getað haldið velli,
ef hún hefði ekki fengið þá skild-
inga hjá Bandaríkjamönnum, —
sú lánveiting var bein forsenda
þess, að fallið var frá endurskoð-
un varnarsamningsins nokkrum
vikum áður.
SAMHLIÐA SAMNINGAR
Utanríkisráðherra hefir lýst
því yfir, og ég efast ekki um að
það sé satt hjá honum, að hann
hafi aldrei sjálfur átt viðræður
við Bandaríkjamenn um slíkar
lánútveganir. En samhliða því,
sem hann átti í sinum viðræðum,
samhliða — og raunar einnig áð-
ur og eftir — þá átti Vilh'jálmur
Þór, bankastjóri, ýmist í Banda-
ríkjunum eða hér samninga við
Bandaríkjastjórn til að biðja um
lánin. Og dyrnar fyrir lánveit-
ingunum opnuðust ekki fyrr en
búið var að gera samninginn um
það að falla frá endurskoðun
varnarsamningsins. í bandarísk-
um blöðum, var um leið og fallið
var frá endurskoðuninni, sagt,
að í þessu sambandi ætti að verða
töluverðar lánveitingar til íslend-
inga. Sú frásögn hefir síðan rætzt.
Hún rættist með lántökunni fyrir
áramótin, sem beinlínis var veitt
úr sjóði, sem ætlaður er til að
tryggja öryggi Bandaríkjanna.
Hún rættist með þeirri lánveit-
mgu, sem veitt var nú fyrir fá-
um dögum, og þar sem því var
iýst yfir, um leið og lánssamn-
ingarnir voru undirritaðir, að
þeir væru gerðir til þess „að
styrkja framtíðarsamvinnu
Bandaríkjanna og fslands". Þessu
var lýst yfir af hálfu Banda-
ríkjastjórnar og Vilhjálmur Þór,
bankastjóri, tók undir það. En í
fréttatilkynningunni frá íslenzku
ríkisstjórninni er þessari for-
sendu lánveitingarinnar sleppt,
þó að Bandaríkjamenn segi hik-
laust frá henni.
Um þessar mundir er verið að
ganga frá láni til Sogsins, sem
er auðvitað mjög gott mál og
mikilsvert út af fyrir sig, en
tíminn, sem það er afgreitt á og
atvik öll segja nokkuð í hvaða
sambandi við önnur mál það
er gert.
VARNARLIÐSVINNA
Þá er kunnugt, að íslenzka rík-
issstjórnin hefir mjög rekið á
eftir því, að byrjað yrði á varnar-
liðsvinnu að nýju. Nú eru einar
tvær vikur frá því að sagt var
frá því í blöðum hér, að byrja
myndi áður en langt um líður
varnarliðsvinna fyrir 50 til 60
millj. kr. Ríkisstjórnin fékkst þá
ekki til þess að staðfesta þessa
fregn og blöð hennar hafa enn
þá ekki sagt frá henni. Þau hafa
heldur ekki mótmælt henni, enda
er það ekki hægt, því að fréttin
er örugglega rétt.
í stað þess að meta varnir ís-
lands og nauðsyn þess, hvort við
eigum að vera í Atlantshafs-
bandalaginu og ekki einungis
sem óvirkir aðilar, heldur sem
einn af þeim, sem leggur eitthvað
af eigin mörkum fram, til þess
að halda heimsfriðnum við, í stað
þess að meta þetta eftir eigin
verðleikum, þá er nú þannig
komið, að það er gert að beinni
verzlunarvöru út á við. Það er
sett í samband við smálán, í
samband við nauðsynlegar fram-
kvæmdir eins og Sogsvirkjunina,
í samband við það hversu mikil
varnarliðsvinna skuli • verða, —
þetta eru atriðin, sem eru látin
hafa úrslitaáhrif um það, hvort
íslendingar vilji leggja sitt til
þess, að heimsfriður geti haldizt.
— Eftir þessu á að meta stöðu ís-
lands í heiminum um það, hvort
þetta minnsta ríki af öllum sýni
manndóm og þroska, borið sam-
an við stærri og voldugri þjóðir.
LÁNSTILBOÐ RÚSSA
Mat Rússa sézt mjög vel af þvi,
að fullyrt er, að rétt áður en
hótunin í Rauðu stjörnunni birt-
ist hafi íslenzku ríkisstjórninni
borizt staðfesting á tilboði um
400 millj. kr. lán frá Rússum.
Virðist svo sem Rússar hafi skil-
ið hvaða lykill það er, sem geng-
ur að núverandi valdhöfum á ís-
landi. Til frekari áherzlu, og til
þess að enginn misskilji í hvaða
skyni þessi formlega staðfesting
á lánahjaldi Einars Olgeirssonar,
er nú loksins veitt, þá kemur
hótunin í Rauðu stjörninni rétt á
eftir. Hótun, sem ég vek áthygli
á, að Þjóðviljinn segir alveg
réttilega um í morgun:
„GAMALKUNN SANNINDI"
„Sjónarmið þau, sem koma
fram í hinu rússneska blaði, eru
gamalkunn sannindi, sem and-
stæðingar hersetu á fslandi hafa
ævinlega brýnt fyrir þjóðinni".
Þetta stendur orðrétt í Þjóð-
viljanum í morgun. Hér er orð-
rétt og óumdeilanleg staðfesting
á þvi, sem við höfum haldið fram
árum saman, að hótanírnar, sem
Einar Olgeirsson og aðrir komm-
únistar hafa verið með á Alþingi,
í blöðum og á mannfundum um
það, að atomsprengjum skyldi
rigna yfir okkur, ef við þyrðum
að fara okkar eigin fram um
vernd landsins og sjálfstæða ut-
anríkisstefnu, eru ekki neitt, sem
þessir menn sjálfir hafa fundið
upp, heldur hafa þær verið lagð-
ar þeim í munn af rússnesku
valdhöfunum. Það er alveg rétt,
sem Þjóðviljinn segir; þetta eru
„gamalkunn sannindi“, þetta er
alveg hið sama, sem húsbænd-
urnir í Rússlandi hafa sagt þeim,
að þeir ættu að halda fram hér
á íslandi.
LAMBIÐ RÆÐST Á ÚLFINN
Þjóðviljinn segir raunar: „Það
er mjög athyglisvert, að her-
námsblöðin skuli kalla þessi
ummæli „hótun“. Því aðeins
eru þau hótun, að fallist sé
á þá forsendu, að herstöðv-
arnar hér verði notaðar til árása
á Sovétríkin, en hernámsblöðin
hafa ekki fyrr en nú viljað við-
urkenna, að sá sé tilgangurinn
með hersetunni." Þetta stendur í
Þjóðviljanum. En hvað höfum
við lesið í fréttum Þjóðviljans
af því, sem valdhafarnir í Rúss-
landi hafa sagt um atburðina í
Ungverjalandi? Voru það, sam-
kvæmt þeim boðskap, Rússar,
sem réðust á hina frjálsu ung-
verzku þjóð? Nei, það voru Ung-
verjar, og það var ekki ungverska
þjóðin, sem reis upp, það voru
Hortyistar, nokkrir fasistar og
óaldarmenn, nánast glæpalýður,
sem gerði uppþot, sem neyddi
Rússa, þessa friðsömu engla, til
að friða þetta að öðru leyti frið-
sæla land!
Rússar hafa löngum, síðan
kommúnistar náðu þar völdum,
iðkað það í málfærslu sinni út á
við, að snúa við alveg við merk-
ingu einfaldra orða. Þegar þeir
tala um, að aðrir ætli að gera
á þá árás, þá merkir það, að
þeir ætli sjálfir að gera árás
á aðra. Nú, þetta er enginn nýr
boðskapur. Við munum öll ósköp
vel eftir því hér áður fyrr, hvað
úlfurinn var hræddur við lamb-
ið, sem ætlaði að ráðast á hann
og rífa hann á hol. Það er gamla
sagan, að ef yfirgangsseggur ætl-
ar sér að beita ofbeldi og yfir-
—■■■■■ ~ 1,1 ■ ....... »
gangi, þá sakar hann andstæðing-
inn um sína eigin fyrirætlun.
HÓTUNIN VEKUR ÞJÓÐINA
Þegar Rússar segja hú: Ef ís-
land verður notað til árása, þá
munum við greiða því gereyðing-
arhögg, þá er það alveg sama
hugsunin eins og þegar Hitler
spurði Dani og aðra að því vorið
1939: „Dettur ykkur í hug, að ég
ætli að ráðast á ykkur. Segðu
mér bara, Stauning, dettur þér í
hug, að ég ætli að ráðast á þig?“
„Ja“, sagði aumingja Stauning,
„nei, það hefir mér aldrei dOttið
í hug, að Hitler ætlaði að ráð-
ast á Danmörku." En ekki var
liðið nema tæpt ár, þá var kom-
ið að Dönum óvörum og land
þeirra hertekið einn morgun,
nærri því áður en þeir vöknuðu.
Eins og ég sagði, hefir heimur-
inn lært mikið síðan. Og þó að
Hitler tækist með samblandi af
hótunum og vinmælgi að halda
þjóðunum sundruðum 1939, þá
munu hótanir Rússa nú, þrátt
fyrir blíðmælgi inn á milli og lána
tilboð, verða til þess að magna
andstöðuna gegn árásarhættunni
og vekja fslendinga eins og aðr-
ar þjóðir til vitundar um þá
hættu, sem yfir okkur vofir.
ÞÖRF ÞJÖÐAREININGAR
Víst er, að aldrei hefir verið
þörf meiri þjóðareiningar í
þessum efnum en einmitt nú.
Þeim mun kynlegar hlýtur mönn.
um að koma fyrir hin furðulega
undanfærsla Hermanns Jónasson-
ar á því að lofa þegar í stað,
að samráð skyldi haft við stærsta
flokk þjóðarinnar um það, hvern-
ig við skyldi brugðist þessum
hótunum. Skiptir' þá ekki öllu
máli, hvort þær koma fram í
bréfsformi eða látið er sitja við
þá hótun, sem Rauða stjarnan
hefir nú þegar birt.
Það skal að vísu sagt Fram-
sóknarmönnum til lofs, að Tím-
inn nú í morgun tékur á þessum
málum mjög í þeim anda, sem
einn er sæmilegur góðum íslend-
ingum. Skal ég ekki efast um,
að það sjónarmið verði ofan á
hjá Framsóknarmönnum í þessu
áður en yfir lýkur. Vart er þó
að treysta því blint, vegna þess
að við höfum séð undanfarna
mánuði, að það blað er skrifað,
ekki sízt í utanríkismálum, út
frá tvennum gjörsamlega ólík-
um sjónarmiðum.
SJÁLFSTÆÐISMENN EIGA
RÉTT Á AÐ FYLGJAST MEÐ
Enda hlýtur það að vekja tölu-
verða tortryggni, að utanríkis-
málanefndin er, held ég, sú nefnd
in, sem allra minnst hefir starf-
að í allan vetur — og hafa þær
þó margar gert lítið —. Utan-
ríkismálanefnd hefir engan fund
haldið nema til þess að kjósa sér
formann og ritara, og ekkert
annað gert. í lögum, frá 1951,
segir á þessa leið:
„Utanríkismálanefnd kýs úr
sínum hópi með hlutfallskosn-
ingu 3 menn til ráðuneytis ríkis-
stjórninni um utanríkismál, enda
skal stjórnin ávallt bera undir þá
slík mál, jafnt milli þinga sem á
þingtíma".
Þingið mun hafa verið sett 11.
október, nú er kominn 14. apríl
og það hefir ekki unnizt tími
fram á þennan dag til að kjósa
þessa þrjá menn. Það er þó bein
lagaskylda.
í sjálfu sér var það algjör
óþarfi, ef í það hefði verið far-
ið, þegar Ólafur Thors spurði
Hermann Jónasson og gaf hon-
um kost á að lýsa því yfir, að
auðvitað yrði í slíku stórmáli
haft samráð við stjórnarandstöð-
una, langstærsta flokk þjóðar-
innar, hér um bil helming henn-
ar. Það var algjör óþarfi að spyrja
að þessu, vegna þess að það er
bein lagaskylda. Það stendur í
lögum, að það á að kjósa þrjá
menn af utanríkismálanefnd í
þessu skyni, og stjórnin skal áv-
allt bera undir þá slík mál,
jafnt milli þinga sem á þingtíma.
Við Sjálfstæðismenn eigum rétt á
að hafa einn mann af þessum
þremur og stjórninni ber skylda