Morgunblaðið - 22.11.1957, Qupperneq 3

Föstudagur 22. n6v. 1957
MOFcrnnr 4ðið
%
StofnaÖ veröi fœöingar-
heimiii í Reykjavík
Tillaga borgarstjóra á bæjarstjórnar-
fundi i gærkvöldi
A BÆJARSTJÓRNARFUNDI í
gær var rætt um stofnun sérstaks
fæðingarheimilis í Reykjavík.
Var lagt fram bréf borgarlæknis
varðandi þetta mál.
Borgarstjóri tók til máls og
sagði, að hér væri um stórmál
að ræða og væri því nauðsynlegt
að gera állýtarlega grein fyrir
því. Það var á árinu 1944 og á
árunum þar á eftir, sagði borgar-
stjóri, sem fæðingardeild Land-
spítalans var reist af ríkinu og
Reykjavíkurbæ. Reykjavíkurbær
hafði forgöngu um byggingu þess
arar fæðingardeildar og var gerð-
ur samningur milli ríkissjóðs og
Reykjavíkurbæjar um skiptingu
kostnaðar við bygginguna og
reksturinn. Heilbrigðisstjórnin
leit svo á, að vegna læknadeild-
ar Háskólans væri ekki þörf á
svo stórri fæðingardeild, eins og
bæjaryfirvöldin óskuðu eftir.
Samkomulag varð um, að byggð
skyldi fæðingardeild með 36
rúmum fyrir fæðandi konur auk
4ra fæðingarstofa og tekur fæð-
ingardeildin þannig 40 fæðandi
konur auk þess sem þar eru 14
rúm, til afnota vegna almennra
kvénsjúkdóma og sjúkdóma, er
konur sérstaklega þjást af um
meðgöngutímann. Húsið var
teiknað af húsameistara ríkisins
og var um það samið af hálfu
bæjarins, að ríkið annaðist bygg-
ingarframkvæmdir og stæði und-
ir 1/3 stofnkostnaðar og var þá
haft fyrir augum, að ríkið hefði
sérstök afnot af þessari stofnun
í sambandi við Landspítalann og
læknadeild Háskólans. Reykja-
víkurbær tók hins vegar að sér
að greiða 2/3 stofnkostnaðar, en
fékk byggingarstyrk frá ríkinu,
eins og venjulegt er, þegar um
sjúkrahús er að ræða, og nam sá
styrkur 2/5 hlutum af stofnkostn
aðí. Þessi samningur var gerður
á miðju ári 1944. Ríkið annast svo
rekstur fæðingardeildarinnar, en
bæjarsjóður greiðir 2/3 hluta af
rekstrarkostnaðinum. í ár nam
þessi kostnaður 1,6 millj. króna.
lega af hálfu borgarlæknis og
borgarstjóra vegna Reykjavíkur-
bæjar og yfirlæknis fæðinga-
deildarinnar, landlæknis og for-
stöðumanni ríkisspítalanna, af
hálfu ríkisins.
Nú kom í ljós að þessi stækk-
un fæðingadeildarinnar mundi
kosta um 10—12 milljónir króna.
Landlæknir, sem er formaður
stjórnarnefndar ríkisspítalanna
taldi engar líkur á, að ríkissjóð-
ur mundi taka þátt í þeim kostn-
aði umfram pá styrki, sem ríkið
að venju veitir til byggingar
sjúkrahúsa. Þeir styrkir eru að-
eins % af stofnkostnaði og eru
að jafnaði greiddir löngu á eft-
ir. Það var því Ijóst að allur
þungi af þessari viðbót mundi
lenda á Reykjavíkurbæ. Hins
vegar hefur Reykjavíkurbær í
smíðum hið mikla bæjarsjúkra-
hús, sem fullgert á að rúma um
300 sjúklinga. Er nú lögð megin-
áherzla á að halda því verki á-
fram og eru allir sammála um
að hraða því sem mest. Það var
hins vegar glöggt, að meðan bær-
inn stendur í því stórræði og
leggur fram til þess margar millj.
á ári, væri örðugt að byggja
slíka fæðingardeild, sem kosta
mundi 10—12 milljónir. Ef horfið
yrði að því ráði, mundi það tefja
fyrir byggingu bæjarspítalans, en
sú stækkun mundi einnig taka
nokkur ár.
j En þá kom þar, að Bandalag
l kvenna í Reykjavík tók málið
upp og var af hálfu þess kosin
5 manna nefnd en hún skrifaði
ríki og Reykjavíkurbæ bréf og
átti tal við þá aðila. Benti hún á
nauðsynina á úrbótum og hvatti
til framkvæmda. Konurnar frá
Bandalagi kvenna bentu nú á þá
leið að bærinn tæki húsið nr.
16 við Þorfinnsgötu og nr. 37 við
Eiríksgötu og breytti þeim í fæð-
ingarheimili. Hafa nefndarkon-
ur sýnt mikinn áhuga og dugn-
að í þessu máli, sagði borgar-
stjóri.
Fæðingardeildin orðin of lítil.
Fyrir nokkrum árum var það
ljóst, sagði borgarstjóri, að þó
fæðingardeildin væri merkilegt
spor og þar væri bætt úr brýnni
þörf, þá reyndist hún, eftir til-
tölulega skamman tíma, of lítil.
Aðsókn varð af ýmsum ástæð-
um mjög mikil. Hlutfallstala
kvenna, sem fæddu í heimahús-
um lækkaði ár frá ári. Á sl. ári
voru 2285 fæðingar, en af þeim
voru aðeins 325 eða 14% í heima-
húsum. Ástæðurnar eru ýmsar,
en fyrst og fremst þó þeir erfið-
leikar, sem eru á aðstoð á heim-
ilum.
Yfirlæknir fæðingardeildarinn
ar benti á það fyrir 2—3 árum,
að þrengslin væru orðin mjög
mikil og þyrfti þar bráðra bóta
við. Bæjarráð fól þá borgarlækni
að athuga, hvað rétt væri að gera
ví því máli, og var húsamexstara
ríkisins falið að gera tillögur til
lausnar á húnæðisvandræðunum.
Kom í ljós, að gera þurfti mjög
miklar endurbætur á þaki og
kom til orða að byggja hæð ofan
á fæðingardeildina. En loks gerði
húsameistari ríkisins að tillögu
sinni, að byggð yrði viðbótar-
bygging að stærð 8000 rúmmetr-
ar, sem er meira en öll fæðingar-
deildin nú, en þó var þar aðeins
gert ráð fyrir 21 sjúkrarúmi og
4 fæðingarstofum eða minna en
því sem nú er í fæðingardeild-
inni.
Áætlnn um fæðingarheimili
Bandalag kvenna kemur
til sögunnar.
Málið var nú rætt mjög ýtar-
Þegar farið var að athuga að-
stöðuna út af þessum húsum,
voru erfiðleikar á að losa þau
vegna þess að þar er húsnæðis-
laust fólk, sem bærinn þarf að
sjá fyrir húsnæði. Voru þar sam-
tals 17 fjölskyldur. Mögulegt var
þó að útvega 7 fjölskyldum ann-
að húsnæði en 10 eru eftir en
lögð verður áherzla á að fá þeim
annað húsnæði.
Borgarlæknir skilaði ýtarlegri
greinargerð til bæjarráðs og
húsameistari hefur gert teikning
ar og tillögur um þær breytingar
sem eru nauðsynlegar. f áliti borg
(arlæknis segir að með litlum
breytingum á húsakynnunum
megi koma fyrir á 2 hæðurti hús-
anna 21 rúmi fyrir sængurkon-
ur, 4 fæðingarstofum, 2 vöggu-
stofum, dagstofu, auk vakther-
bergis og baðherbergis. Á 1. hæð
Þorfinnsgötuhússins gæti verið
íbúð yfirljósmóður, 2 stofur, eld-
hús og baðherb. auk herbergja,
þar sem dauðhreinsun á tækjum
og umbúðum færi fram. f rishæð
er nægilegt húsrými fyrir starfs-
stúlkur. í kjöllurum yrði eldhús,
geymslur, þvottahús, þurrk- og
strauherbergi og ennfremur íbúð
arherbergi matráðskonu. Ef mið-
að er við að öll rúmin séu jafn-
an í notkun og að legudagafjöldi
sé að jafnaði 9 dagar á hverja
fæðingu, geta 1000 fæðingar far-
ið þarna fram á ári. Geri aðsókn-
in það nauðsynlegt, má taka dag-
stofuna undir 5 rúm sængur-
kvenna og gæti stofnunin þá ann-
að 200 fæðingum í viðbót ár
hvert. Telur borgarlæknir vart
hugsandi að þörf sé á stærra
fæðingarheimili næstu árin. Á
það var bent að sl. ár fæddu hér
í bænum 2285 konur, af þeim
fæddu 1720 á fæðingardeild
Landsspítalans, 240 á fæðingar-
heimili ljósmæðra en 525 eða
14,2% í heimahúsum, eins og áð-
ur var sagt.
Fæðingarheimili en ekki
fæðingarspítali
Borgarlæknir gerir í áliti sínu
ráð fyrir, að hér verði um fæð-
ingarheimili að ræða en ekki
fullkominn fæðingarspítala. Á
fæðingarheimilinu færu fram eðli
legar fæðingar, eins og almenn-
ast væri, en fæðingardeild Lands
spítalans væri sérstaklega ætl-
uð til þess að taka á móti kon-
um, sem ætla mætti að ekki
mundu fæða eðlilega og hefðu
því sérstaka þörf fyrir spítala-
vist. Ennfremur gerir borgar-
læknir ekki ráð fyrir því, að
fastur læknir verði við fæðing-
arheimilið, heldur geti hver
kona valið sér þann lækni, sem
hún kýs. Gera má ráð fyrir að
stofnkostnaður muni ekki verða
undir IV2—2 millj.
Ef bæjarstjórn réðist í að stofn
setja þetta fæðingarheimili, væri
eðlilegt að fæðingardeild Lands-
spítalans félli undir stjórn og
starfrækslu ríkisins að öllu leyti.
Hins vegar léti Reykjavíkurbær
ríkinu í té sinn hluta af fæðing
ardeildinni. Borgarlæknir telur
að með stofnun fæðingarheim-
ilisins sé létt af Landsspítalan-
um miklu af þeim eðlilegu fæð-
ingum, sem þar fari fram og geti
fæðingardeildin annað betur sínu
hlutverki en áður.
Landlæknir lýsti sig fylgjandi
þeirri leið, sem hér hefur verið
rætt um og kvaðst mundu mæla
með því við ríkisstjórnina að
fæðingardeildin yrði hér eftir rek
in af ríkinu einu. Borgarstjóri
lagði fram svohljóðandi tillögu:
„Bæjarstjórnin ályktar að
koma á fót, að fengnum nauð-
synlegum leyfum, fæðingarheirn-
ili í húsum bæjarms nr. 37 við
^iríksgötu og nr. 16 við Þor-
finnsgötu og heimilar nauðsyn-
iegar greiðslur úr bæjarsjóði í
því skyni.
Bæjarstjórnin ályktar að heim-
ila borgarstjóra að hefja samn-
inga við ríkisstjórnina um slit
á sameign og féiagsrekstri ríkis-
ins og Reykjavíkurbæjar um
fæðingardeild Landsspítalans
með það fyrir augum að fæð-
ingardeildin verði rekin af rík-
inu, eins og rðrar deildir Lands-
nítalans“.
Borgarstjóri tók fram að rætt
hefði verið við heilbrigðismála-
ráðuneytið uin slit á sameign og
félagsrekstri ríkisins og Reykja-
víkurbæjar út af fæðingardeild-
inni, og mundi þeim umræðum
verða haldið áfram, ef þessi til-
laga yrði samþykkt. Einnig yrði
þá hafizt handa um framkvæmd-
ir, en teikningar væru til og öll-
um almennum undirbúningi lok-
ið og væri því næstu daga hægt
að hefja framkvæmdir, ef tillag-
an yrði samþykkt. Ef ekkert sér-
stakt hamlaði ætti fæðingarheim-
ilið að geta tekið til starfa eftir
svo sem hálft ár.
Alfreð Gislason, bæjarfulltrúi
(U) tók fram, að hann fagnaði
því, að stigið væri skref til lausn-
ar þessu máli, þvi hér væri um
brýna þörf að ræða, og væri rétt
að hafa ekki lengur samflot við
Landsspítalann í þessum mál-
um. Hins vegar taldi Alfreð, að
hér væri ekki glæsilega af stað
farið, eins og hann orðaði það,
og væri hér um „klastur" að
ræða. í bili væri þó ekki um
annað að ræða. Hins vegar mundi
hér vera um lögbrot að ræða,
því bannað væri í lögum að
breyta íbúðarhúsnæði og nota
það til annarrar starfrækslu, en
sennilega mundi vera hægt að
komast hjá sektum. Hann kvaðst
ósammála borgarlækni um að
hér skyldi ekki vera sérstakur
sérfróður læknir, heldur mætti
hver kona velja sér lækni.
Ingi R. Helgason, bftr. (K)
taldi að athugun heilbrigðisstjórn
arinnar á þessu máli væri búin
að taka nokkuð langan tíma. —
Hann kvaðst hafa borið fram til-
lögu hinn 6. sept. í fyrra út af
þessu máli, enda hefði ástandið
á fæðingardeildinni þá verið
þannig, að það hefði hrópað
„beint í himininn", eins og bæj-
arfulltrúinn orðaði það. Hann
vék að hinu sama og Alfreð,
að stofnun þessa fæðingarheimilis
á þeim stað, sem fyrirhugað væri,
mundi vera lögbrot. Hins vegar
kvaðst hann vita dæmi til þess
að félagsmálaráðuneytið hefði
veitt undanþágu í sambandi við
°kki ósvipuð mál.
Borgarstjóri tók nú til máls og
kvaðst hafa haldið að þetta mál
mundi geta fengið afgreiðslu ó-
notalaust en því væri ekki að
heilsa. Hann kvaðst vilja benda
Inga R. Helgasyni á það, að hann
hefði ekki orðið var við neinn
áhuga hjá flokksbróður hans,
heilbrigðismálaráðherranum, því
hann hefði ekkert gert til að ýta
undir framkvæmdir í þessu máli.
Ætti Ingi því heldur að beina
skeytum sínum þangað. Þá
benti hann á að tillaga Inga frá
í fyrra, fæli ekki annað í sér en
að rætt yrði við heilbrigðisstjórn
ina en þegar sú tillaga var flutt
var búið að ræða við landlækni
og forstöðumann ríkisspítalanna
og því engin þörf á þessari til-
lögu. Borgarstjóri kvað ákvæði
laganna um bann við að taka
íbúðarhúsnæði til annarra nota
vera mjög fortakslaust og mundi
þurfa lagabreytingu til þess að
fá að breyta húsunum í fæðingar-
heimili. Ef þessi tillaga yrði sam-
þykkt mundi hann bera fram
frumvarp á Alþingi um breyt-
ingu á þeim lögum, enda hefði
ráðherra eða húsnæðismáiastjói'n
enga heimild til þess að veita
undanþágur. Ennfremur þyrfti
líka fjárfestingarleyfis við og
leyfis byggingarnefndar.
Þegar hér var komið kom fram
ósk um, að málin yrði frestað til
næsta fundar og var það sam-
þykkt.
STAK8TEIIVAR
Þrjár málverkasýn-
mgar opna&ar í dag
ÞRJÁR málverkasýningar verða
opnaðar hér í bænum í dag. Guð-
mundur Einarsson frá Miðdal
opnar sýningu í vinnustofu sinni
að Skólavörðustíg 43. Verður hún
opin daglega kl. 2—10 e.h.
(10—10 á sunnudögum) til mán-
aðamóta.
Þá opnar maður á áttræðis
aldri, Bjarni Guðmundsson, fyrr-
um kaupfélagsstjóri á Höfn í
Hornafirði, málverkasýningu í
samkomusal Sambands íslenzkra
samvinnufélaga. Sýningin verður
opnuð kl. 5,30 e.h., og er þetta
fyrsta sýning Bjarna.
Ennfremur hefst ný sýning í
sýningarsalnum við Ingólfsstræti.
Guðrún Svava Guðmundsdóttir
og Jón B. Jónsson sýna þar verk
eftir sig. Guðrún Svava hefir
málað myndir um árabil, en lítið
sýnt opinberlega. Hún tók þó þátt
í sýningu Félags ísl. myndlistar-
manna 1955.
Jón B. Jónsson hefir átt sæti
í stjórn Myndlistarskólans í
Reykjavík í mörg ár og hefir
unnið mikið að myndlistarmál-
um. Hann hefir tekið þátt í sýn-
ingum hér heima og erlendis. —
Sýning þessi er opin kl. 10—12
f.h. og 2—10 e.h.
Tíminn ; svaðinu“
í REYKJAVÍKURBRÉFI hér í
blaðinu sl. sunnudag var á það
minnt, hvílíkan áhuga Eysteinn
Jónsson, Skúli Guðmundsson og
féiagar þeirra höfðu fyrir nýrri
iöggjöf um veltuskatt á meðan
þeir hugðu hann bitna á kaup-
félögunum jafnt og öðrum. En er
Hæstiréttur dæmdi kaupfélögun-
um sérstöðu gerbreyttist aðstaða
forkólfanna, svo sem i Reykja-
víkurbréfinu segir:
„Þá brá svo við, að allur áhugi
,samvinnumannanna‘ á umbótum
í þessum efnum hvarf. Eysteinn
Jónsson hélt því að vísu glottandi
fram á stjórnarfundi, að vissu-
lega væri áhugi sinn óskertur frá
því sem verið hefði, en á samri
stundu hætti hann öllum tilburð-
um tii að leysa málið“.
Tímanum hefur brugðið svo við
þessa frásögn, að hinn 20. nóv.
hirtir hann sérstaka grein um mál
ið undir fyrirsögninni: í svaðinu.
Þar er prentaður upp hluti um-
mæla Morgunblaðsins og m. a.
bætt við.
„En siðleysið sem felst í svona
söguburði, mun annars ganga
fram af öllu heiðarlegu fólki. Það
væri ekki lítið uppbyggilegur
viðauki við bókmenntirnar, el
blöðin flyttu að staðaldri frásagn
ir af ráðherrafundum frá síðustu
áratugum, í svipuðum stíl og
Morgunblaðið á sunnudaginn
var“.
Ilræsnin í þessum orðum Tím-
ans er yfirgengiieg, því hvað eru
umæli Reykjavíkurbréfsins mið-
að við skrif Tímans um ráðherra
Sjálfstæðismanna fyrr og síðar,
þ. á. m. álygar um það, er gerzt
hafi á stjórnarfundum? Hæfir það
hræsninni vel, að ævintýri Tím-
ans „í svaðinu“ lýkur með gamal
þekktum og marghröktum per-
sónulegum brigzlum í garð for-
manns Sjálfstæðisflokksins.
I Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins var það eitt sagt um
Eystein Jónsson, sem satt er.
Sannast hér enn, að sannleikan-
um verður hver sárreiðastur.
Deila um keisarans
tlndir framangreindri fyrir-
sögn birti Tíminn sama dag aðal-
forystugrein sína. Henni lauk svo:
„Saga síðusíu áratuga kennir
líka, að þau þjóðfélagsvísindi,
sem voru skráð á bók fyrir hundr
að árum, eru orðin úrelt og leysa
ekki vandamál hins nýja tíma.
En í blóra við þau eru svo uppi
alls konar einræðis- og kúgunar-
aðgerðir valdhafanna í ýmsum
löndum, og er kallað sósíalismi;
í frjáísum löndum deila formúlu-
fræðingar um keisarans skegg og
kalla líka sósialisma. En heil-
brigð skynsemi á í vök að verj-
ast.“
Hverju orði er sannara, að
„þjóðfélagsvísindi“ sósíalistanna
eru nú fyrir löngu úrelt. Þau voru
aldrei byggð á traustum grunni
og reynsla síðustu áratuga hefur
riðið þeim að fullu. Átakanlegt
dæmi þessa úrelta hugsunarhátt-
ar má sjá í hinni löngu grein
Einars Olgeirssonar: „Hvert skal
stefna“ í síðasta hefti Réttar.
Mönnum hlýtur að renna til rifja,
að slíkt fornaldar-viðundur skuli
skipa sæti forscta neðri deildar
Alþingis íslendinga á sjötta tug
tuttugustu aldar.
Hitt mun víða þykja tíðindum
sæta, og ekki aðeins á íslandi, að
málgagn forsætisráðherra lands-
ins skuli kalla ágreininginn milli
kommúnista og social-demokrata
„deilu um keisarans sgekk“. Má
með sanni segja, að „heilbrigð
skynsemi á í vök að verjast",
þegar sliku er haldið fram. En
sama andúðin á skynseminni ein-
kennir allt hátterni Framsóknar
um þessar mundir.