Morgunblaðið - 22.11.1957, Qupperneq 15

Föstudagur 22. nóv. 1957
MORCUNBTAÐIÐ
15
Hlustaö á útvarp
SUNNUDAGUR, 10. nóv.: 9.20
Morguntónleikar (9.30 fréttir í
10 mínútur, tæplega þó). 12.15
Hádegisútvarp til 13.15 (þar af
fréttir í nokkrar mínútur). 14.00
Miðdagstónleikar. 15.30 Kaffi-
tíminn (tónleikar). 18.30 HljóS-
plötuklúbburinn til 19.45. 20.20
Hljómsveit Ríkisútvarpsins. 22.05
til 23.30 danslög. — Og hvað var
svo meira? ll—12 messa. 13.15
sunnudagserindið: Um söguskoð-
un nútímans. 16.30: Þáttur um
bækur. Barnatími. Stuttar fréttir
kl. 20. Upplestur kvæða kl. 20.50
—21 (10 mínútur). 21—22 þátt-
urinn Um helgina, þar af langt
erindi um söngmennt o. fl. við-
víkjandi söngkennslu. — Ekki
einn einasti þáttur til gamans og
léttrar skemmtunar! Þunglama-
legt og lítt uppörvandi útvarp í
skammdegi. Söngur, hljómlist.
bókmenntir og fræðsla. Ætlar út-
varpið ekki að hafa neinn léttan
skemmtiþátt í vetur eins og til
dæmis Brúðkaupsferðina í fyrra
og vísnabotnana og ,,vitringana“
árið áður? Fjölda-margir hafa
talað við mig um þetta og skrif-
að mér um það. Beðið mig að
láta óánægju í ljós í þessum
þætti. Ég verð að segja það, að
fyrst að þátturinn Um helgina á
að verða háalvarlegur fræðslu-
þáttur veit ég ekki hvar þeir
ætla að koma gamanþætti fyrir
innan um alla músíkina (sem oft
er auðvitað góð) og svo annað
glamur, sem ég nefni ekki músík.
Ég kom því ekki við á sunnu-
dag að hlusta á útvarp fyrr en
16.30, er Ragnar Jónsson hóf
fyrirlestur um bókaútgáfu og
bækur. Fyrir hálfri öld kvað
hann fólk ekki hafa haft nóg að
eta, hvað þá heldur nóg að lesa.
Var því menning af skornum
skammti. (Ég efast um að sönn
menning sé öllu meiri nú en var
á fyrsta tugi aldarinnar). Ræðu-
maður kvað fiölda fólks enn
vanta allt, eins og alltaf héfði
verið. Vill ekki gerast spámaður
.— en umfram allt þarf að vaka
yfir andlegri heilbrigði manna.
Óvíst hvað er „sorprit" og hvað
ekki. (Öldungis rétt, oft!) Æsk-
an krefst að spóka sig úti í gern-
ingaveðrum mannlífsins. Veru-
lega góð bók er ekki dýr —
aldrei dýr — en léleg bók ætíð
dýr. Betra að lesa góða bók 10
sinnum en lélega einu sinni. —
Æskunni boðin of mikil þægindi
nú um stundir. — Eftir erindi
Ragnars las Lárus Pálsson upp
þrjú kvæði eftir Matthías Jó-
hannessen, fyrsta og þriðja kvæð
ið mjög vel gerð, en miðkvæðið
var órímað og fór fram hjá mér
.— gat ekki notið þess í fyrsta
sinn. Þá las Ragnheiður Jóns-
dóttir úr skáldsögu — efnið slit-
ið út úr samhengi og gat ég því
ekki notið þess. Vilhjálmur Þ.
Gíslason las kvæði úr nýrri bók
eftir Jakob Thorarensen, Ætt-
jarðarkvæði. Kvæði um séra
Eirík galdramann í Vogsósum,
Spánarstúlka og Kindin. Virtust
mér kvæðin öll ágæt og ekki um
afturför að ræða hjá hinu merka
þjóðskáldi, enda maðurinn, sem
betur fer í fullu fjöri ennþá. —
Að lokum las Lárus Pálsson úr
bók Laxness, Brekkukotsannál.
sem að vísu er ekki ný bók, en
upplesturinn var góður.
Þátturinn Um helgina (kl. 9—
10 að kvöldi) var leiðinlegur nú.
Fyrst talað um söngmennt og svo
sagt frá því er flugvél kom og
fór. Hefur þeim hversdagslega
viðburði oft verið lýst áður. Þá
var hátíðlegt viðtal við Eggert
Stefánsson, fyrrv. söngvara, nú
rithofund, um sjálfsævisöguna,
og hina fögru Italíu o. m. fl. —
Eggert er drengur góður og vin-
sæll, en stundum fullháfleygur,
jafnvel tilgerðarlegur.
Fornsögulestur fyrir börn ann-
ast Helgi Hjörvar nú tvisvar í
viku. Les hann Bár íar sögu Snæ-
fellsáss. Allir vita að Helgi er
hinn snjallasti upplesari. Ekki
les hann söguna orðrétt, en hef-
ur búið hana til upplesturs við
hæfi barna. Ég hef tvisvar hlust-
að og þykir lesturinn takast vel
og hlýtur að vera skemmtilegt og
fræðandi fyrir börn að heyra. Tel
ég þátt þennan góðan og gagn-
legan.
Mánudagsútvarpið var gott. Sr.
Sveinn Víkingur talaði um Dag-
inn og veginn. Hann talar vel og
á til góða kímni og fyndni, sem
fremur sjaldan ber á í útvarpinu
nú. Talaði hann fyrst um tíkar-
bjálfan margumrædda, sem
Rússar sendu upp í háloftin og
allir blaðsnápar um víða veröld
hafa gert að umtalsefni síðan. Er
undarlegt að þjóð sem um aldir
hefur þrælkað og kúgað
menn, pyndað þá og drepið og
gerir enn, skuli vera gerð að um-
talsefni út af einni tík, sem þeir
fórna fyrir „vísindin". Eftir það
talaði sr. Sveinn um skatta og
tolla, var það fróðlegt — en vel
hægt að líta á það mál frá fleiri
hliðum, en hann gerði. Ekki efast
ég um að tölur þær er hann fór
með hafi verið réttar. Loks drap
hann á hina hlálegu deilu
norskra preláta um helvíti. Svo
er mál með vexti, að þorri
norskra guðfræðinga vilja ekki
með nokkru moti missa kenning-
una um eilífa útskúfun og kvalir
í víti. öðrum finnst þessi kenn-
ing ekki samræmast náð og kær-
leika guðs, enda erfitt að hugsa
sér slíkan algóðan föður. En
Smemo biskup og klerkar hans
eru alveg misltunnarlausir, hvað
sem allri skynsemi líður — meg-
inþorri manna er að þeirra áliti
á beinni leið til eilífrar glötunar.
Smásaga Oddnýjar Guðmunds-
dóttur, „Stefnuvottar“, er meðal
beztu smásagna, sem ég hef heyrt
nýlega, frumleg og vel gerð saga.
Ágætlega lesin.
Páll Sveinsson, sandgræðslu-
stjóri, talaði við E. Malmquist og
sagði frá starfsemi Sandgræðslu
ríkisins. Sandgræðsla og varnir
gegn uppblæstri er alveg vafa-
laust eitt mesta nauðsynjamál í
ræktun landsins. Árangur kemur
þegar í ljós eg skilar arði. Ætti
að leggja sem allra mesta áherzlu
á þessa ræktun, að minnsta kosti
ekki síður en á skógræktina. Að
vísu getur þetta fylgzt að, rækta
kjarr til verndar sandfoki, þar
sem það á við. Ef til vill tekst
sú mikla hugsjón að rækta nytja-
skóga hér en það á langt í land.
Sandgræðslan er knýjandi nauð-
syn, sem verður að framkvæma
ef landið á ekki að blása upp og
má sízt spara fé til þeirra fram-
kvæmda.
Annað erindi Hendriks Ottós-
sonar um daglegt líf í landinu
helga á Krists dögum, þótti mér
ágætt og bar stórlega af fyrsta
erindinu.
„Vér eigum að skoða hann
sem skáld“, nefndist kvöldvöku-
þáttur, baráttan um skáldalaun
Þorsteins Erlingssonar, sem
Bjarni Benediktsson frá Hofteigi
bjó til flutnings. Mér þótti gaman
að þætti þessum, meðfram af pví
ég man vel þessa atburði og hlust
aði sjálfur á eina umræðu um
málið í efri deild. Þess ber að
gæta, að viðhorf manna til
kirkjunnar var annað en nú, fyr-
ir og um aldamótin. Rétttrúnaðar
stefnan var þá yfirhöfuð ríkjandi
meðal presta, börnum var þá
kennt kver Helga Hálfdánarson-
ar og lagt ríkt á að læra það vel
og trúa því, er stóð þar, en það
var ómenguð Lútherstrú. Mann-
vinurinn og dýravinurinn, skáld-
ið Þorsteinn Erlingsson, hafði ris
ið upp gegn kirkjunni með óvæg-
um skáldskap, svo sem kvæðun-
um örlög guðanna, Á spítalan-
um o. fl. kvæðum. Þetta var tal-
ið af mörgum algert guðlast og
var galli á þættinum að eitthvað
af þessum kvæðum var ekki les-
ið upp. Að vísu má fullyrða að
þessi tegund kvæða Þorsteins er
fjarri því að vera meðál hinna
beztu kvæða hans og heyrist nú
aldrei í þau vitnað. Þess ber og
að gæta, að 1200 kr. skáldalaun
þá jafngilda nú um 25.000.00 kr.
og var því allsæmilegt þá. Auk
þess má geta þess, að enn er rif-
izt um laun skálda og ætíð marg-
ir sáróánægðir með sinn hlut.
Orkar ætíð tvímælis, hvað þessi
og hinn eigi skilið að fá í verð-
laun fyrir andleg afrek. Það er
alveg víst, að margur á skilið að
fá meira fyrir eina bók en annar
fyrir tíu. En hvað sem segja má
um það, þátturinn var góður og
vel með efnið farið af flytjend-
unum, Finnborgu örnólfsdóttur,
Einari Pálssyni, Lárusi Pálssyni
og Óskari Halldórssyni. Þó
fannst mér óviðeigandi er sumir
karlmennirnir voru að reyna að
gera afkáralegan málróminn, er
þeir lásu þingræður mótstöðu-
manna Þorsteins. Var minningu
hans enginn sómi sýndur með
því. Auðvitað var þátturinn all-
hlutdrægur, enda ekki annars að
vænta, eftir atvikum. — Við, ung
ir landvarnamenn og síðar sjálf-
stæðismanna á þeim dögum, vor-
um allir eindregið fylgjandi
skáldalaunum til Þorsteins
Erlingssonar, en þar með var
ekki sagt, að við værum allir
sammála honum í afstöðu hans
til kirkjunnar. Því fór fjarri.
í fréttauka á föstudag talaði
Hákon Bjarnason, skógræktar-
stjóri, og er áhugi hans á skóg-
rækt hér frábær og trú hans á
það að hér verði ræktaður skóg-
ur til nytja óbifanleg. Væri ósk-
andi að sú trú rættist.
Einkennilegt er það, að afmæli
tveggja stórmenna vorra í andans
heimi, Jónasar Hallgrnnssonar
og Jóns Sveinssonar prests, ber
upp á sama daga, 16. nóv., og eru
nú 150 ár frá fæðingu Jónasar
en 100- ár frá fæðingu séra Jóns.
Ekki er víst um fæðingardag
Hallgríms Péturssonar, en hann
dó 27. okt. Annaðhvort rúmlega
60 ára eða tæplega það (á 80.
ári). Kannske hann hafi einnig
fæðzt 16. nóvember? (1614). —
Jónas hefur lengi verið ástsæl-
asta skáld vort, hvernig sem upp-
vaxandi kynslóð kann að bregð-
ast við — kynslóð órímaðra
„ljóða“ og dægurlaga. — Útvarp-
ið hafði þátt um Jónas, 16. þ. m.,
er þeir stóðu að, H. K. Laxness,
Lárus Pálsson og Páll ísólfsson.
Fæstum fannst þátturinn betri en
vænta mátti og margir voru ó-
ánægðir. Músíkin yfirgnæfði
stundum hið talaða orð og efnið
var óþarflega slitið sundur.
Loks vil ég leiðrétta prentvillu
í síðasta þætti. Þar stendur að
Jörgen Hansen—minning
ÞEGAR vetrarskuggarnir eru aðstjóri fyrir togaraútgerð. En um
Laxness hafi verið vantrúaður á
kaþólska vísu, á að vera sann-
trúaður. Þorsteinn Jónsson.
r
A nokkrum
sekímdum
MOSKVA 16. nóv. — TASS-
fréttastofan rússneska skýrir svo
frá í dag, að rússneskir vísinda-
menn ræði nú um eldflaug, sem
fari til tunglsins á nokkrum sek-
úndum.
Þá segir og í TASS-frétt, að
rússneskir vísindamenn spái því
að fyrir lok aldarinnar verði
byggðar flugvélar, sem fái orku
sína úr sameindum í loftinu.
færast yfir og dagar styttast óð
um, þegar síðustu, visnu blöðin
eru að fjúka af trjánum, þegar
brúngrár fölvi tekur við af marg-
litu skrauti sumarsins, — .þá
verður aldraður maður oft dap-
ur og alvarlegur. Haustið minnir
á, að hverju stefnir og honum
verður hugsað til svo margs sem
er horfið og á hverfanda hveli.
Og einn morgun, snemma, það
var 30. október síðastl., frétti ég
lát vinar míns, Jörgen I. Han-
sen. Hann hafði sofnað þá nótt.
Eg hafði talað við hann tveimur
dögum áður, meðal annars óskað
honum til hamingju með ný-
fædda dóttur-dóttur. — Enda
þótt eg vissi, að sjúkdómur hans
var hættulegur, kom andlátsfregn
hans þó óvænt. En góð huggun
er það þó öllum vinum hans að
hann fékk þannig að sofna í
rúmi sínu, þótt sviplegt og átak-
anlegt hafi verið eiginkonu hans,
er hjá honum var, svo og börn-
um hans og öðrum ástvinum.
Þegar eg kynntist Jörgen Han-
sen fyrst var hann rúmlega tví-
tugur, nýlega kominn heim frá
langri námsdvöl erlendis. Hann
var þá heitbundinn Ingu Skúla-
dóttur frá Ytra-Vatni í Skaga-
firði, en hún hafði í æsku dvalið
með fósturforeldrum sínum, Sig-
urði Magnússyni og Signýju
Halldórsdóttur, á heimili for-
eldra minna, Mælifelli. Inga er
fermingarsystir mín og kær vin-
kona frá fyrstu æsku til þessa
dags. Eðlilega og að sjálfsögðu
varð Jörgen vinur minn alla tíð
síðan við hittumst fyrst og hefur
aldrei dregið ský fyrir vináttu.
Við urðum og að nokkru leyti
samverkamenn um langt skeið,
í Happdrætti Háskóla íslands þar
sem hann var skrifstofustjóri
frá upphafi þeirrar stofnunar en
eg endurskoðandi frá sama tíma.
Gafst mér því tækifæri til að
kynnast honum einnig sem
starfsmanni. Eg hef unnið með
mörgum mikilhæfum og dugleg
um mönnum en eg vil fullyrða
að enginn hefur staðið Jörgen
Hansen framar að vandvirkni og
samvizkusemi, alúð og hæfileik-
um. Þar skipar hann stöðu
fremstu röð margra ágætra
manna sem eg hef þekkt og varð
ekki fram úr honum komizt. A
síðustu árum eftir að heilsa hans
fór að bila lagði hann oft hart
að sér að stunda starfið, en hann
var dulur, karlmenni mikið og
æðrulaus og vissu víst fæstir
hversu veikur hann gekk oft til
starfs.
Jörgen I. Hansen var fæddur
17. september 1887 og varð því
rúmlega sjötugur. Hann var son-
ur Jörgen Hansen kaupmanns í
Hafnarfirði og konu hans Henri-
ette f. Linnet. Mjög ungur var
hann sendur á verzlunarskóla
Danmörku (Jörgen eldri var
fæddur í Suður-Jótlandi). Eftir
heimkomuna varð hann bókhald-
| ari, lengst við togaraútgerð „ís-
lands“-félagsins, Jes Zimsen, um
skeið varð Jörgen Hansen sjálfur
útgerðarmaður og framkvæmda-
tvo tugi ára, eða til dauðadags,
var hann skrifstofustjóri og aðal-
bókari Happdrættis Háskólans.
Auk þess hafði hann fleiri störf
á hendi og vita allir, er til
þekkja, að allt sem hann gerði,
var vel af hendi leyst. Enda
nau{ hann trausts og virðingar
allra þeirra er með honum unnu
fyrir staka reglusemi, þægilegt,
alúðlegt og skemmtilegt viðmót
og jafnlyndi. —
Eins og áður er sagt kvæntist
Jörgen Hansen Ingu Skúladóttur
árið 1911. Eignuðust þau hjón
sex börn er til fullorðinsára
komust og eru þau þessi:
Ragnheiður, gift Guðmundi
Guðjónssyni, arkitekt.
Regína, gift Sigurgeir Sigur-
jónssyni, hæstaréttarlögmanni og
ræðismanni.
Jörgen, kaupm., kvæntur
Helgu Breiðdal.
Skúli, tannlæknir, kvæntur
Kristínu Snæhólm.
Guðrún, gift Sigurði Ölafssyni,
skólastjóra.
Ingibjörg, gift James Gallagh-
er, höfuðsmanni.
Heimili þeirra Ingu og Jörgen
Hansen var vissulega til fyrir-
myndar allt síðan þau stofn-
settu það. Ríkti þar höfðings-
skapur, virðulegur og glaðvær
bragur var á öllu. Gestrisni og
góðvild var þeim hjónum í blóð
borin. Jörgen Hansen var afar
góður heim að sækja, aldrei hef
eg þekkt alúðlegri húsbónda og
vin. Hvernig sem á stóð tók hann
mér ætíð vel og vildi allt fyrir
mig gera. Svo mun hafa verið
með aðra vini hans, svo trygg-
tók á annað borð vináttu, að
mikið mun hafa þurft til að glata
vináttu hans. Fastur var hann á
skoðanir og ekki gjarn á að
skipta um skoðanir — og ekki
var hann allra vinUr en lét þá
afskiptalausa er honum líkaði
miður vel við. Vel gat hann virt
skoðanir vina sinna, þótt hann
væri á öðru máli. Hann var
góður íslendingur og í barátt-
unni fyrir sjálfstæði tslands á
fyrstu tugum aldarinnar var
hann jafnan í flokki skilnaðar-
manna og vildi enga samninga
við frændur sína Dani, aðeins
fullt sjálfstæði lands vors. —
Það er gott að hafa lengi notið
vináttu slíkra manna sem Jörgen
I. Hansen var. Manna, sem aldrei
brugðust og maður vissi fyrir
víst að mundu bezt duga er
mest var þörfin. Og eðlilega
fylgir því tómleiki og söknuður
að sjá þeim á bak — maður
verður stórum mun fátækari. En
það fylgir því, að ná háum aldri
að vinirnir hverfa hver eftir
annan og fleiri verða þeir er
maður saknar. Ef til vill fer
svo, að lokum að minningin um
horfna vini verður dýrasta, verð-
mætasta, já, eina eignin, sem eft-
ir verður. —
Hvíl þú í guðs friði, kæri,
lyndur var hann þar sem hann
tryggi vinur.
Þorsteinn Jónsson.