Morgunblaðið - 31.12.1957, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 31. des. 1957
MORGVN BLAÐIÐ
9
því, aS togarafiskurinn verði
halda til síldveiðanna um sum-
verkaSur sem mest innanlands og
auka þannig verSmæti aflans og
útflutningsins. Eins víst er hitt
þó, aS eSlilegt er að togararnir
sigli með ísfisk á erlendan mark-
að á vissum tímum árs þegar
markaSsaðstæður eru þannig, aS
hentugt þyki. Veitir sannarlega
ekki af, að nýttir séu allir þeir
markaSsmöguleikar, sem fyrir
hendi eru og á þaS bæSi við þaS,
ástand, sem nú ríkir og ekki síð-
ur mun þaS eiga viS þegar tog-
araflotinn hefur veriS aukinn
eins og ráðgert hefur verið.
Meginbreytingarnar, sem orS-
ið hafa á hagnýtingu aflans á
árinu eru innbyrðis milli fryst-
ingar annars vegar og herzlu og
söltunar hins vegar. Kemur þar
enn fram afleiðingin af minnk-
andi afla, aSallega á vertíSinni.
Við upphaf ársins var búiS aS
selja fyrirfram óvenju mikiS af
frystum fiski og var því vitað
fyrirfram, aS meira yrði aS fara
til frystingar en áriS áSur ef unt
átti aS vera aS uppfylla þá samn-
inga, sem gerSir höfðu veriS.
AfleiSingin af minnkandi afla
varS svo sú, aS minna varð af-
gangs fyrir aSra hagnýtingu,
þ. e. aðallega herzlu og söltun.
Varð og sú raunin á, aS þaS
magn af fiski, sem fór til herzlu
og söltunar minnkaSi til stórra
muna. Þannig fóru um 30%
minna af fiski til herzlu og um
25% minna til söltunar. Hins
vegar jókst sá hluti, sem fór til
frystingar um 9% og hefur aldrei
svo mikill hluti aflans á þorsk-
veiSum farið til frystingar. Þrátt
fyrir þetta var ekki unnt að af-
greiSa að fullu í þá samninga,
sem gerðir höfðu verið um sölu
á frysta fiskinum og heita má
að birgSir séu nær engar af þess-
ari vöru nú við lok ársins og er
það óvenjulegt.
Bagalegt hefur þaS og veriS,
aS framleiðsla saltfisks og skreið
ar skyldi minnka svo mjög því
verðlag hefur farið hækkandi á
báðum þessum afurðum.
SíldveiSamar
Þegar afli brást svo mjög, sem
raun varð á við Suðvesturlandið
síðari hluta vetrarvertíðarinnar,
einkum á línuna, vaknaði áhugi
hjá mönnum að hefja síldveiðar
með reknetjum þegar um vorið.
Fóru allmargir bátar til þeirra
veiða í mai og héldu margir út
fram í fyrrihluta júní. Aflaðist
sæmilega og var síldin öll fryst,
enda er hún þá að jafnaði frem-
ur horuð og full af sviljum og
hrognum, og því ekki hæf til
söltunar, en aftur á móti talin
góð vara til frystingar.
Frá veiðunum um sumarið og
haustið verður sagt hér á eftir.
Heildaraflinn á síldveiðunum
á tímabilinu jan.—okt. var 106.
389 smál. og var það um 20%
aukning frá fyrra ári. Hagnýting
síldaraflans var sem hér segir
bæði árin:
arið og varð það að sjálfsögðu
einnig til að hvetja menn, að verð
á síld var hækkað með því að
greiddar voru auknar uppbætur
bæði á saltsíld og einnig á sild
til bræðslu.
Alls fóru 234 skip til síldveiða
og lögðu hin fyrstu af stað upp
úr miðjum júní og var það
nokkru fyrr en verið hefir nú
um alllangt skeið. Fyrsta síldin
veiddist í herpinót 20. júní. Það
gaf mönnum góðar vonir, að síld-
in reyndist óvenju horuð fyrst í
stað, en einmitt það var jafnan
talinn góðs viti á meðan síldar-
gengdin var mikil. Töldu menn
þá meiri líkur til, að hún hefði
lengri viðdvöl á miðunum á með
an hún væri í ætisleit. Þá var
það einnig, að nokkur veiði var
venju fremur vestarlega á veiði-
svæðinu framanaf vertíðinni og
glæddi það vonir manna. En allt
fór þetta á aðra lund en vonir
höfðu staðið til. Síldin hélt sig
enn langt til hafs eins og undan-
farin ár og stundum jafnvei enr.
lengra en áður. Þá var hún ákaf-
57% af því magni, sem saltað var
á sl. ári og auk þess var nokkur
hluti þess, sem saltað var mjög
léleg síld og varð að gera sér-
staka samninga um sölu á þeirri
síld, þar sem hún gat ekki gengið
upp í samninga, sem gerðir höfðu
verið fyrirfram.
Að loknum herpinótaveiðunum
fyrir Norður- og Austurlandi
hófu allmargir bátar reknetja-
veiðar á þeim slóðum. Var veiði
oft sæmileg en yfirleitt var síld-
in léleg og dró það úr mönnum
að halda þessum veiðum áfram.
Reknetjaveiðar Suðvestanlands
Um mitt sumarið varð hlé á
reknetjaveiðunum, sem hafist
höfðu um vorið við Suðvestur
land en þær hófust aftur er líða
tók á sumarið og þegar bátarnir
komu frá veiðum að norðan fóru
margir þeirra á reknetjaveiðar.
Var afli nokkur til að byrja
með, en snemma í september tók
mjög að draga úr honum þar til
loks, að með öllu tók fyrir veiði
upp úr miðjum september. Hefir
það að vísu jafnaðarlega komið
Frá síldarvertíðinni fyrir Norðuriandi.
verzluninni í heild og mun ég því
aðeins drepa á fáein atriði í sam-
bandi við sölu og útflutning
sjávarafurða.
Til októberloka var heildar-
verðmæti útfluttra sjávarafurða
orðið nær 722 millj. kr. en það
var um 22,5 millj. kr. minna en
á sama tíma árið áður.
Við upphaf ársins höfðu birgð-
ir af sjávarafurðum verið með
minna móti í landinu og höfðu
rýrnað um 35 millj. kr. á árinu
1956. Vegna minnkandi afla á
þessu ári og minna verðmætis
síldarafurðanna var verðmæti
framleiðslunnar minna en árið
áður og enda þótt útflutningur
væri mjög greiður á árinu mátti
búast við, að útflutningsverð-
mæti gæti orðið eitthvað minna.
Hvort svo verður við lok ársins
er þó ekki unnt að segja enn,
þar sem enn hefur gengið á birgð
irnar og munu þær nú vera minni
en um langt skeið.
Langþýðingarmestur er freð-
fiskurinn í útflutningnum en
hluti hans er orðinn um 37% af
verðmæti útflutningsins. Á þessu
ári eru aðrar afurðir þýðingar
miklar í þessari röð: Saltfiskur,
verkaður og óverkaður 17%,
saltsíld 10%, fiskimjöl, allskonar
10%, skreið 9% og lýsi, allskon-
ar 8%. Þessir sjö afurðaflokkar
eru samanlagt um 91% af út-
flutningsverðmætinu.
Eins og áður hefur verið getið
hefur þróun verðlagsins á þýð-
ingarrpiklum útflutningsafurð-
um sjávarútvegsins verið hag-
stæð á árinu. Þannig hefur verð-
lag á freðfiski í Bandaríkjunum
farið hækkandi, en sá markaður
tekur milli 20 og 25% af freð-
fiskútflutningnum. Þá hefur verð
lag á óverkuðum saltfiski farið
hækkandi, enda hefur eftirspurn
in verið meiri en unnt hefur
verið að fullnægja. Sama er að
seg’ja um skreiðina. Framleiðsla
hér á landi og í Noregi var minni
í ár en í fyrra og ekki unnt að
fullnægja eftirspurninni. Hefur
verið um nokkra verðhækkun að
ræða þar . og útlit á skreiðar-
mörkuðum talið gott.
Verð á saltsíld var hins vegar
að mestu óbreytt á árinu en um
lýsi og fiskimjöl er það að segja,
að þar hefur verið um verðlækk-
anir að ræða og nokkur tregða
með sölu.
í heild hefur verðlagsþróunin
því verið hagstæð.
o—O—o
leikarnir á því að fá innlent
vinnuafl á fiskiskipin. Hafa
erfiðleikarnir aldrei verið því-
líkir sem á þessu ári en þá varð
að fá nær hálft annað þúsund
Færeyinga á fiskiskipin og i
fiskvinnslustöðvarnar á meðan á
vertíðinni stóð.
Þetta eru aðeins nokkur af
þeim vandamálum, sem blasa við
sjávarútveginum við lok ársins
1957 og enn bólar ekki á neinum
þeim ráðstöfunum, sem líklegar
væru til að leysa þau svo við-
hlítandi væri en slíks er ekki að
vænta fyrr en þjóðin hefur skil-
ið að því aðeins getur henni
vegnað vel í landinu, að undir-
stöðuatvinnuvegirnir búi við
góða afkomu en það hefur þjóðin
einmitt að verulegu leyti í hendi
sér.
lega blönduð og yfirleitt mjög lé-
leg, svo menn muna vart annað
eins. Varð þetta til þess, að ekki
var unnt að salta nema tiltölu-
lega lítinn hluta aflans og verð-
mæti hans til bátanna varð því
mun minna en ella. Þá var enn
eins og fyrr, að vertíðin varð
endaslepp og var henni lokið um
miðjan ágúst.
Að vísu varð heiidaraflinn
meiri nú en verið hefir um nokk
ur ár, en eins og áður greinir var
Til frystingar
Til söltunar
Til bræðslu
1957
smál. %
8.304 7,8
23.546 22.1
74.539 70.1
1956
smál.
9.684
44.829
34.372
%
10.9
50.4
38.7
Alls: 106.389
88.885
Meginbreytingin er að sjálf- verðmæti hans til muna minna.
sögðu sú, að bræðslusíldarmagn-
ið gerir meir en að tvöfaldast en
saltsíldarmagnið er hins vegar
um 47% minni en i fyrra.
Norðurlandsvertíðin
Enda þótt síldarvertíðin sum-
arið 1956 hefði enganveginn ver-
ið góð, hvað aflabrögð snerti þá
var þó afkoma fjölda báta all-
sæmileg vegna þess, að síldin
hafði verið með bezta móti og
góð til söltunar. Margir þóttust
þá einnig sjá þess merki, að breyt
ingar væru að vei’ða á síldargöng
um og einnig kom það til, að með
aukinni notkun nýrra og full-
komnari leitartækja töldu menn
meiri von til þess að veiða mætti
síldina þó ekki kæmi hún á sínar
fornu slóðir, heldur héldi sig
djúpt undan ströndinni. Það var
því mikill hugur í mönnum að
Afkoma mjög margra síldveiði-
skipanna var því afar slæm og
kom það sér þeim mun verr, þar
sem margir höfðu komið illa und
an vetrarvertíðinni.
Hagnýting aflans á sumarsíld-
veiðunum var eins og sýnt er í
eftii’farandi yfirliti:
fyrir, að dregið hefir úr síldveið-
í við Suðvesturland seint í
september og fram eftir október
en mjög sjaldgæft er að svo ger-
samlega taki fyrir veiði eins og
að þessu sinni og svo lengi. Mátti
heita að ekki yrði síldar vart
fyrr en kom fram um miðjan nóv-
ember, en síðan hefir af og til ver
ið góð veiði og stundum afbragðs
góð. Frátafir hafa þó verið tíðar
vegna ógæfta en svo vill oft
verða á þessum tíma.
Mun láta nærri að um hálft
annað hundrað báta hafi stundað
þessar veiðar, en margir þeirra
gáfust þó upp vegna aflatregðu,
áður en síldin kom á nýjan leik.
Hefur því afkoma bátanna á þess
um veiðum verið afar slæm.
Hagnýting síldarinnar, sem
veiddist í haust suðvestanlands
var sem hér segir:
Ef litið er á afkomu sjávarút-
vegsins í heild á árinu verður að
telja, að áfram hafi sigið á
ógæfuhlið.
Verulegur hluti sjávarútvegs-
ins hefur enn á þessu ári verið
rekinn með tapi og á það fyrst
og fremst við um togaraútgerð-
ina og verulegan hluta bátaút-
vegsins, svo og síldarútveginn
allan, en verst þó vafalaust síld-
arbræðslurnar.
Reynt er að hamla á móti þess-
um hallarekstri á ýmsan hátt.
Ný afgreiðsla Loft-
leiða i New York
FLUGMÁL AYFIRV ÖLD New
York borgar hafa nú reist nýja
og glæsilega afgreiðslubyggingu
á alþjóðaflugvellinum (New
York International Airport) en
þar munu 35 flugfélög fá bæki-
stöðvar. Kostnaðarverð hinnar
nýju byggingar varð 30 milljónir
dala.
Fyrir nokkru fluttu Loftleiðir
afgreiðslur sínar á flugvellinum
hma nýju byggingu, en með
því urðu mikil þáttaskil í starf-
semi félagsins í New York, þar
sem afgreiðslufólk og farþegar
hafa nú fengið hinn ákjósanleg-
asta aðbúnað, er verða mun til
hins mesta hagræðis.
Loftleiðir hafa nú fengið sér-
stakt skrifstofuhúsnæði, eigin
biðstofur og afgreiðsludeild, en
við komuna á flugvöllinn geta
farþegar farið beint þangað. Eft-
ir að búið er að merkja og vega
farangur er hann sendur með
færiböndum að vögnum þeim, er
flytja hann um borð í flugvél-
arnar, en meðan unnið er að því
geta farþegar hvílzt í þægilegri
og vistlegri setustofu eða setið
uppi á svölum annarrar hæðar,
en þar er einnig biðsalur farþega
Loftleiða, og er auðvelt að fylgj-
ast þaðan með flugumferð allrL
Þegar komið er til New York
þurfa farþegar, eins og að undan-
förnu, að koma að máli við em-
bættismenn útlendingaeftirlits
og tollgæzlu, en sú breyting hef-
ir nú á orðið til hagræðis í því
efni, að tollafgreiðslu hefir ver-
ið komið fyrir i eins konarhólfum
sem opin eru út til flugvallarins,
en afgreiðslumenn flytja farang-
ur til þeirra frá flugvélunum.
Hólfin eru tölusett og geta far-
aegar gengið þar að farangri sín-
um, en að lokinni tollskoðun er
farangurinn látinn í færibönd,
sem flytja hann til bifreiða. Tal-
.,. . . ið er að þetta nýja fyrirkomulag
Utflutmngsuppbætur eru stytti afgreiðslutímann um helm-
greiddar og beinir styrkir en í
mörgum tilfellum hrekkur slíkt
ekki til. Fjöldi togara eru rekn-
ir af bæjarfélögum og þar er
hallareksturinn greiddur með
því að leggja útsvör á borgar-
ana til þess að greiða töpin. Aðr-
ir togarar eru reknir með bein-
1957 1956
Til bræðslu (mál) ...................... 32.698 23.300
Til söltunar (uppsaltað tn.) .......... 48.725 116.319
Til frystingar (uppmælt tn.) .......... 97.406 115.749
Hvalveiðarnar
Enn gengu hvalveiðarnar vel á
þessu ári og veiddust fleiri hval-
Til bræðslu (mál)
Til söltunar (uppsaltaðar ttunnur)
Til frystingar (uppmældar tunnur)
1957
519.445
150.869
16.707
1956
245.833
264.124
13.340
Af þessari síld eru um 19.000
tn. reknetjasíld.
Allmörg ár eru nú liðin síðan
síldarverksmiðjurnar fengu svo
mikla síld til vinnslu en þá þui’fti
svo óheppilega að vilja til, að síld
in var með afbrigðum horuð og
því lítið lýsi, sem úr henni fékkst
Til söltunar fór nú aðeins um
ir en árið áður og hafa ekki
veiðst svo margir hvalir áður á
einni vertíð. Var tala þeirra alls
517 en 440 árið áður.
Sala og útflutningur
sjávarafurðanna
Á öðrum stað í blaðinu er gerð
ýtarleg grein fyrir ulanríkis-
um styrkjum í formi atvinnu-
aukningarfjár, umfram greiðsl
urnar úr Útflutningssjóði, en þó
eru að sjálfsögðu allmörg skip,
sem engan aðgang eiga að slik-
um sjóðum og verða að taka á
sig töpin sem birtast þá í formi
aukinnar skuldasöfnunar.
Skipin oldast og ganga úr sér,
en árum saman hefur ekki ver-
ið um neinar afskriftir að í'æða
af togaraflotanum og eins og nú
er getur slíkt einungis skeð með
stórframlögum af opinberu fé
eða lánsfé.
Nátengdir þessu vandamáli
hallarekstursins eru svo erfið-
xng.
í stórum gangi fyrir utan toll-
afgreiðsluna hefir hvert hinna
35 flugfélaga afgreiðsluborð, en
þar geta farþegar fengið allar
nauðsynlegar upplýsingar.
Auk flugfélganna, sem nú hafa
fengið aðsetur í þessum nýju
húsakynnum eru þar verzlanir,
bankar, veitingastofur, póst- og
símaafgreiðslur.
Hin nýju húsakynni Loftleiða
eru smekklega skreytt og er talið
að þau standi að öllum búnaði
sízt að baki því sem sjá má i
salarkynnum stærri flugfélag-
anna, en öll hafa þau lagt sig
fram um að búa sem bezt um
sig í nýju byggingunni. Utan
hennar hefir einnig verið prýtt
og fágað, nýjar akbrautir lagðar,
og skrúðgörðum komið upp, þar
sem sjá má gosbrunna mikla og
fögur blóm, en með öllu þessu
hafa flugmálayfirvöld New York
borgar reynt að búa svo í haginn
fyrir þá, sem leið eiga um Al-
þjóðaflugvöllinn, að óþarfar taf-
ir verði ekki og viðdvölin þægi-
leg.