Morgunblaðið - 31.12.1957, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 31. des. 1957
MORCVNíiL AÐVD
13
Óicsfur Thors:
A
IVfl
T
UNDANFARNA daga hefur
bókaflóðið streymt yfir land-
ið. Fjöldi innlendra og er-
lendra rithöfunda og skálda
hafa kvatt sér hljóðs, knúð
dyra og fengið inngöngu á
flest íslenzk heimili og
skemmt fólkinu yfir jólin.
Sumir hafa lokið lestrinum
og segja nú: Vel sé þeim, sem
veitti mér. Aðrir eru í mið.i-
um lestri og hlakka til að
halda áfram.
Þeir eru ekkert öfundsverð-
ir, sem við þessar aðstæður
ber skylda til að biðja þjóð-
ina að líta um öxl og hlusta
á stjórnmálaannál ársins,
langa, leiðinlega og ljóta sögu
sem flestir auk þess hafa
heyrt a. m. k. mikið af áður
En þetta er hlutskipti for-
manna íslenzku stjórnmála-
flokkanna við hver áramót.
Viðburðarík saga
Á árinu 1956 var saga ís-
lenzkra stjórnmála um margt
með endemum. En hún var
þó a. m. k. viðburðarík.
Framsóknarílokkurinn hafði
þá snemma árs rofið stjórnar-
sáttmálann við Sjálfstæðis-
flokkinn og ákveðið samnings
slit, enda þótt kjörtímabilið
væri aðeins rúmlega hálfnað
og stjórnin hefði af alefli og
ágreiningslítið unnið að efnd-
um þeirra fvrirheita, er gefin
voru í stjórnarsáttmálanum
og náð meiri árangri en bjart-
ar vonir stóðu til.
Þetta atferii Framsóknai-
flokksins leiddi til kosninga
til Alþingis, er fram fóru í
lok júnímánaðar 1956 Vann
þá Sjálfstæðisflokkurinn
meiri kosningasigur en
nokkru sinni fyrr, allt frá ár-
inu 1933. Jók hann kjörfylgi
sitt frá síðustu kosningum.
1953, úr 37,1% í 42,4% gildra
atkvæða, eða um meira en
14%.
Þetta eru sögulegir
burðir, en þeir þó ótaldir, sem
meiri tíðindum sæta.
Snemma árs 1956 var
Hræðslubandalagið myndað.
Er það siðlausasta tilraun.
sem gerð hefur verið héi-
lendis til að ríða niður lýð-
ræðið í landinu. Voru þá tveir
virðulegir prófessorar við Ha-
skóla íslands settir til þess að
rannsaka, hvernig takast
mætti að auka rangsleitni
hinnar ranglátu kjördæma-
skipunar, í því skyni að ná
þingmeirihluta með sem næst
% hluta greiddra atkvæða.
Munaði mjóu, að þessi til-
raun Hræðslubandalagsins
tækist. Fyrirlitningin fyrir
lýðræði, þingræði og réttlæti
sést bezt á því, að Hræðslu-
bandalagið féklc kjörna 25
þingmenn, Sjálfstæðisflokk-
urinn hlaut 19 þingmenn, en
bar að fá 32 til jafnréttis við
Hræðslubandalagið.
„Ekki er þar hins verra von,
er slíkir fara fyrir“ og
myndi margur ætla, að lengra
yrði ekki komizt í pólitískri
spillingu en hér var lýst. Þó
tókst öllum núverandi stjórn-
arflokkum að komast feti
framar.
Svik bætt með svikum
Með miklum oflátungshætti
lagði ónefndur ráðherra fram
stóran lagabálk um húsnæðis-
málin. Við athugun kom strax
í ljós, að fjöllin höfðu tekið
jóðsótt, en fæðzt lítil mús. Hér
var búið að prenta upp laga-
setningu síðustu ríkisstjórnar
og lítið annað. Nokkuð gat þó
oltið á framkvæmdinni og nú
stjórninni, þegar hún boðaði
stóreignaskattinn.
Nú skyldi þeim ríku þó
blæða.
Rétt er það, að þeir ríku,
sem eiga „skuldlausan smá-
vélbát“, verða að gjalda skatt-
peninginn. En hvernig? Nær
engir eiga þessir menn reiðu
fé. Þeim er því sá einn kostur
nauðugur, að selja eignir eða
minnka rekstur með öðrum
hætti. Við það dregst saman
atvinna almennings. Þar lend
ir þunginn að lokum.
Er og rétt, að menn geri sér
ljóst, hvort hollt muni, að
ríkissjóður láti greipar sópa
þrisvar á sama áratug, svo
sem gert hefur verið hér á
landi, um fjárhirzlur borgar-
anna, og taki þaðan ránshendi
það fé, sem hæstu skattalög
hafa þar eftir skilið.
Mundi margur ætla, að fá-
mennri þjóð, sem býr í landi
hinna miklu möguleika, sem
hún eigi fær hagnýtt vegna
fjárskorts og því á óvenju
mikið undir auknum sparnaði
og fjársöfnun, væri annað
hentara.
Þrín* en ekki tíu
ÓLAFDB TIIORS
Er þessu atferli marg lýst
og vita nú ailir, að um síð-
ustu áramót hafði stjórnar-
flokkunum tekizt að svíkja
hin meiri fyrirheit sín öll, án
undantekningar.
Ljót saga
Samanborið við afbrot
stjórnarinnar á síðasta ári,
sem eru svo mörg og hvert
fyrir sig með slíkum ólíkind-
um, að eðlilegt er að almenn
ingi hætti til að trúa því, að
vl< ~ sá fari með öfgar, sem sann-
leikann segir, er saga ársins
1957 sviplítil en ljót.
Þegar Alþingi lauk í mai-
lok síðastliðnum, hafði það
staðið lengur en áður voru
dæmi til, eða tæpa 8 mánuði
Eftir það lá ránsförin mikla.
þegar á Voru lagðar 300 millj.
kr. í nýjum sköttum og allir
hinir fyrri til viðbótar. Að
öðru leyti gekk lengst af í
þófi. Var svo komið um miði-
an maímánuð, að stjórnarlið-
ið hafði gefið upp vörnina,
játað svikin beint og óbeint,
en hugðist nú rétta hlut sinn
með lagasetningu, er sýná
átti hug vinstri aflanna til
„hinna vinnandi stétta“. Jafn-
framt skyldi Gutti setja ofan.
Nú skyldi þjarma að „auð-
valdinu“.
var því heitið, að greikka
skyldi sporið. Menn skyldu
ekki þurfa að bíða lánanna
lengi.
Kannske hafa vinstri úrræð
in hvergi sýnt sig betur. Al-
gjör straumhvörf hafa orðið
í þessum efnum. í tíð fyrrvet-
andi stjórnar höfðu á tveim-
ur árum verið veitt löng lan
til íbúðabygginga, samtals
230 millj. kr. Enn vita menn
lítið um svipað afrek núver-
andi stjórnar. En almenning-
ur mun þó finna viðbrigðin
og mun samt betur síðar sjást,
hversu ótrúiega stjórninni
hafa verið mislagðar hendur
í þessum efnum. Mun þá
stjórnin „standa á götunni“
eins og þeir mörgu, er treyst
höfðu fyrirheitum hennar, og
um hana næða napur gjóstur
vonsvika þeirra.
Hér hafa því svik verið
bætt með svikum.
Sjálfstæðismenn, sem allt-
af hafa haft forystu í þessu
stórmáli, munu enn halda
uppi sleitulausri baráttu off
knýja stjórnina til einhverra
efnda, eigi hún sér lífs von
enn um skeið.
Tckið ránshendi
Þá var eklci risið lágt
Þá var eitt bjargráðið, að
með nýrri bankalöggjöf skyldi
Sjálfstæðisflokkurinn sviptur
áhrifum í bönkum landsins.
Að sönnu varð stjórnarlið-
inu svarafátt, þegar þess var
krafizt, að það nefndi þótt
ekki væri nema eitt dæmi um
rangsleitni ráðamanna Lands-
bankans og Útvegsbankáns,
en í þeim bönkum voru Sjálf-
stæðismenn áhrifaríkir. En
þessa þótti þá heldur ekki
þörf. Stjórnarliðar töldu nægi
legt að benda á, að Sjálfstæðis ,
menn réðu of miklu í bönk-
unum. Valdið yfir bönkunum
skyldi vera í réttu hlutfalli
við Jtjósendafylgi flokkanna
Sverðið var reitt til höggs og
„jafnt er sem þér sýnist, af er
fóturinn“. Valdi Sjálfstæðis-
flokksins var hnekkt. En hin
stóra hugsjón vinstri aflanna.
lýðræðið, íklæddist samtímis
þeirri mynd, að í hinum þrem
ríkisbönkum fékk Hræðslu-
baiídalagið þrjá bankastjóra
og átta bankaraðsmenn. Sam-
kvæmt því átti Sjálfstæðis-
fiokkurinn að fá fjóra banka-
stjóra, en fékk tvo, og tíu
bankaráðsmenn, en fékk þriá.
Ýmsir hæfir menn hafa
slæðzt í nýja valdahópinn og
er því öldungis óvíst, að
stjórninni takist að ná því
marki að misnota fé almenn-
ings til pólitísks framdráttar
valdaklíkunm. Hitt stendur
eftir, að með þessu er skapað
ábyrgðarstöðum, eingöngu
vegna stjórnmálaskoðana.
Hulduskip á kjósenda-
veiðum
Mikið haf skilur hér í þessu
sem öðru loforð og efnd-
ir stjórnarinnar. En yfir
þetta mikla haf hugðist nú
„stjórn hinna vinnandi
stétta“ að sigla á 15 nýjum
togurum, stærri og betur bún-
um en áður þekktust.
Enginn mun kunna skil á,
hversu oft blöð stjórnarinnar
hafa hælzt um af þessum
miklu framleiðslutækjum,
sem allra mein áttu að bæta.
Hrókaræður eru fluttar um
togarana, hver skyldi fá þá,
hver reka þá og hvernig.
Margir vilja, að ríkið reki þá,
sumir til atvinnubóta, aðrir í
vísindalegum tilgangi o. s. frv.
Menn eru ekki á eitt sáttir,
sem varla er von í slíku stór-
máli. Einkum greinir þá á,
sem sjálfir óska að fá yfirráð
þessara skipa, og vantar til
þess fátt nema samþykki
stjórnarinnar og svo auðvitað
auraráðin.
En nú er eins og hávaðann
sé tekið að lægja. I nær hálft
annað ár hefur lofsöngurinn
um dugnað og áhuga stjórn-
arinnar verið kyrjaður, og nú
sjá menn að vonum til gjalda.
Ekki efa allir ríki og dýrð
stjórnarinnar, en hvað er um
máttinn? Hvar eru þessi
miklu skip, með traustið á
stjórninni innan borðs? spyr
fólkið.
í þinginu svaraði útvegs-
málaráðherrann því, að búið
væri að teikna skipin, og
meira en það, það væri búið
að leita tilboða hjá erlendum
byggingarstöðvum, og enn
væri fleira búið að gera. Það
væri raunar allt búið, annað
en það, að semja um bygging-
una; já og svo auðvitað að út-
vega peningana. En þessu
þarf víst helzt að ljúka áður
en skipin verða byggð, svo
ekki sé nú verið að nefna að
þaú hefji veiðar.
Stjórnarliðar drúptu höfði
— það skal viðurkennt þeim
til lofs. Þeir voru auk þess
sárir og vonsviknir sumir
hverjir, því emnig þeir höfðu
ætlað sér að gera þessi huldu-
skip út á kjósendaveiðar.
IHa fyrir köppum komið
Er þá aðeins ónefnt af af-
rekunum sá vinnufriður, sem
þjóðinni var heitið úr náðar-
hendi „stjórnar hinna vinn-
andi stétta“, sem frá öndverðu
hefur allt gert í samráði við
þær stéttir og eiginlega ekk-
hættulegt fordæmi um brott- • ert aðhafzt nema framkvæma
vikningu hæfra manna úr| Framh. á bls. 14