Morgunblaðið - 31.12.1957, Blaðsíða 14

14
MORCVNBLAÐIÐ
Þrlðju'dagur 31. ðes. 1957
— Aramót
Framii. af bls. 13
óskir þeirra og fyrirmæli,
eins og forsætisráðherra sagði
í útvarpsræðu skömmu eftir
að hann myndaði stjórn.
Sá vinnufriður og verð-
bólgustöðvun eru að sönnu
með eitthvað óvenjulegum
hætti. Sjaldan eða aldrei hafa
verkföll verið tíðari en í ár,
né vinnustöðvanirnar lengri
eða þjóðhættulegri. Úr verð-
bólgunni hefur svo verið
dregið með því, að hinar vinn-
andi stéttir, þ. e. a. s. þær
lægstlaunuðu, hafa verið látn-
ar sætta sig við óbreytt kaup
en stórversnandi afkomu, og
þá sér í lagi vegna geysilegr-
ar fölsunar á vísitölunni, sem
stjórnin stendur fyrir og hæl-
ir sér af. Til bragðsbætis hafa
svo láglaunamennirnir fengið
að horfa á um 15 þúsundir
„félaga", einkum úr röðum
þeirra hæstlaunuðu, fá kaup-
hækkanir og kjarabætur allt
upp í 60—70%.
Ofan á þetta bætir svo
stjórnin því að staðhæfa, að
við Sjálfstæðismenn, sem
ekki þóttum samstarfshæfir
vegna fylgisleysis hjá launa-
stéttunum, höfum róið undir
og öllu ráðið um kaupkröfurn
ar, líka í þeim félögum, þar
sem allir stjórnendurnir eru
kommúnistar. Það er eins og
lífið liggi við að sverja af sér
allar kauphækkanir, líka þær,
sem eru réttmætar.
Svona er þá fyrir köppun-
um komið. Þeir þora ekki
einu sinni að meðganga það,
sem þeir hafa vel gert,
kannske af því að þeim geng-
ur orðið illa að skilja á milli
góðs og ills.
Einfær stjórn!
Hér var sögu komið, þegar
stjórnin í maílok sendi heim
lengsta og dáðlausasta þing,
sem hér hefur setið og kvaðst
nú vera einfær um afganginn.
Sagt er, að lengi geti vont
versnað, og svo reyndist að
þessu sinni. Hófst nú öld ó-
friðar, vinnustöðvana og kaup
hækkana, sem að framan get-
ur. Er hlutur ráðherranna í
þeim atburðum fremur ó-
skemmtilegur. Létu sumir
þjóðarfleyið reka á reiðanum.
Aðrir reyndu að skakka leik-
inn, en tókst það með þeim
endemum, að þeir eiga mikla
sök á lengstu verkföllunum.
Að öðru leyti var tíð-
indalítið á austurvígstöðv-
unum, þar til þingmenn mætt
ust að nýju snemma í októ-
ber.
Skuggi féll á fjármála-
ráðherra
í þingbyrjun voru að venju
lögð fram fjárlög. Voru þau
með 70 millj. kr. greiðsluhalla
og þó 20 milljónum betur, þar
eða í frumvarpið vantaði þær
20 milljónir, sem með þarf til
að standa undir þeim niður-
greiðslum, sem nú eru á land-
búnaðarafurðum.
Þetta voru mikil afvik frá
venju margra undanfarandi
ára og þóttu ill tíðindi. Vissu
menn, að fjármálaráðherra
taldi með þessu skugga á sig
felldan. Myndi ýmislegt á
undan gengið, áður en hann
sætti sig við að leggja fram
slíkt plagg. í greinargerð
frumvarpsins var reynt að
draga úr sviðanum með því
að skýra frá því, að stjórnin
teldi sér nauðsyn að hafa
„samráð“ við þingflokka sína,
áður en hún legði fram til-
lögur sínar um, hvernig jafna
skyldi hallann. Þótti mönnum
sem risið lækkaði, en hækk-
aði ekki við þessar skýringar,
þegar svo var gengið af stjórn
landsins, að sjálf taldi hún sig
ekki svo mikið sem tillögu-
færa í aðalmálum þjóðarinn-
ar. Skildu og allir, að stjórn-
in hafði auðvitað haft í hendi
sér allt samráð við þingflokka
sína og gat að sjálfsögðu
kvatt þá saman til skrafs og
ráðagerða, hvenær sem henni
sýndist allt sl. sumar.
Nei, það sem hér var verið
að sýna þjóðinni framan í, var
mynd af ríkisstjórn, sem var
sjálfri sér sundurþykk og þess
vegna algjörlega ráðþrota,
jafnt í þessu stórmáli sem
öðrum.
í iráðinu var nuddazt
og níðzt
Hófst nú langur og dýr leið-
indaleikur. í meira en tvo
mánuði sat Alþingi og gerði
ekkert að heitið gæti. Fyrstu
9 vikur þingsins voru fundir
örstuttir, aðeins rúm hálf
klukkustund samtals á viku,
eða alls í 9 vikur einar 5
stundir, þegar sleppt er
brennivínsræðunum svo-
nefndu. Eru slíks engin dæmi
fyrr. Nefndarfundir voru að
sama skapi fáir og nauða ó-
merkilegir. Ætla mætti því,
að stjórninni hafi gefizt betra
næði til hins langþráða sam-
ráðs við stuðningsflokkana.
En hér var annað á seyði.
Sannleikurinn er sá, að innan
veggja stjórnarinnar var
nuddast, stangast og níðst. En
„samráðsmönnunum“ var
haldið utan við. Þeir vissu
minnst af því, sem þar fór
fram, og þaðan af síður, hvað
til stóð.
Kveikt á kertunum?
Bezt kom þetta í ljós í fjár-
veitinganefnd. Þar hefur í
haust að venju verið gott sam
starf. Nefndarmenn hittust
oft, þótt aðrar nefndir héldu
nær enga fundi. Röbbuðu um
fjárlögin, en fóru sér að engu
óðslega. Framan af vissi eng-
inn, hvort fjárlög skyldu af-
greidd fyrir áramót, en því
lengra sem leið, því minni lík-
ur voru á því taldar og því
hægari urðu vinnubrögðin.
Þegar önnur vika desember
rann upp, töldu menn, að
óhætt myndi að kveikja á
jólakertunum. Úr því myndi
tæplega hægt að afgreiða fjár
lög á þinglegan hátt. En viti
menn! Á tólftu stundu rumsk-
aði ríkisstjórnin. Hún gerði
sínum mönnum boð án „sam-
ráðs“, lagði fyrir þá að af-
greiða fjárlög og gaf fyrirskip
anir um málsmeðferð alla.
Kom þetta allt stjórnarlið-
um á óvart og mun mörgum
þeirra hafa þótt sinn vegur
lítill gerr, er þeir fyrir opnum
tjöldum voru sýndir sem
brúður á leiksviði, sem hreyf-
ast, þegar kippt er í spotta.
Mest í blindni
Sjálf vinnubrögðin við af-
greiðslu fjárlaganna eiga sér
víst ekki fordæmi í þingsög-
unni. Brugðið var frá öllum
venjum; hvorlci embættis-
menn ríkisins, þeir, er sérstak
an hlut eiga að máli, né þing-
menn fengu nauðsynlegan og
tilskilinn tíma til að athuga
málin, svo að auðið væri að
gera skynsamlegar tillögur
um meðferð ríkisfjár, verk-
legar framkvæmdir og fleira.
Stjórnarliðar gerðu það, og
gerðu það eitt, sem af þeim
var krafizt, mest í blindni,
annars var ekki kostur. Og
Sjálfstæðismönnum gafst
naumast næturfrestur til að
athuga tillögur eða öllu held-
ur valdboð stjómarinnar og
ganga frá nefndaráliti. Er allt
þetta til leiðinda og eykur
ekki virðingu fyrir Alþingi og
störfum þess, svo hóflega sé
mælt. Hafa blöðin skýrt frá
þessu að undanförnu og skal
því ekki frekar rakið hér.
,Þeir einir eigast hér við’
En hví eru þessi vinnu-
brögð viðhöfð?
Hvers vegna er verið að
þessu? spyrja menn.
Kunnugir þekkja svarið.
Fjármálaráðherra hefur allt-
af lagt mikla áherzlu á sam-
þykkt fjárlaga fyrir áramót
og að þau séu greiðsluhalla-
laus. Er hvort tveggja lofs-
vert.
En tókst þetta þá?
Mönnum er ætlað að trúa
því. Til þess er íeikurinn gerð
ur. En það er því miður
hreinn hugarburður.
Sannleikurinn er þessi:
Þófið í stjórnarráðinu, og
hinn mikli dráttur á af-
greiðslu fjárlaga stafar af þvi,
að ekki var auðið að afgreiða
greiðsluhallalaus fjárlög án
stórfelldra nýrra skatta. Ofan
á þessar þarfir ríkissjóðs
bættist svo þörf útflutn-
ingssjóðs fyrir nýjar tekjur.
Var talið, að ef jafna ætti
halla útflutningssjóðs og ríkis
sjóðs 1957 og tryggja halla-
lausan rekstur þeirra 1958,
mundi þurfa 250 til 300 millj
kr. Svo háa nýja skatta þorði
stjórnin ekki að nefna nú,
vegna sveitar- og bæjar-
stjórnarkosninga í næsta mán
uði. Stóð nú lengi í þófi. Fjár-
málaráðherra heimtaði fjár-
lög afgreidd, og það greiðslu-
hallalaus, en útvegsmálaráð-
herra krafðist að útflutnings-
sjóður fengi þá sitt.
Einhverja ákvörðun varð
að taka. Útvegsmálaráðherra
sætti sig á elleftu stundu við
að láta í minni pokann. Út-
flutningssjóður skyldi bíða.
Utan veggja stjórnarráðsins
fór hann þó ekki dult með, að
hlutur fjármálaráðherra
skyldi sízt verða betri. í það
skipti reyndist hann sann-
sögull.
Blekking en ekki fjárlög
Eftir nægileg „samráð“ eru
fjárlög að sönnu afgreidd. Að
nafninu til eru þau greiðslu-
hallalaus. Sú útkoma fékkst
sem kunnugt er með því að
hækka tekjuáætlunina úr hófi
að dómi fjármáláráðherra.
Um þetta sagði fjármálaráð-
herra í þingræðu 19. þessa
mánaðar m. a. þetta:
„Hér er því komið á
fremstu nöf um tekjuáætlun-
ina, svo ekki sé meira sagt“.
Það er að segja: fjármála-
ráðherra telur þær tillögur,
sem hann sjálfur afhenti
meirihluta fjárveitinganefnd-
ar og lét samþykkja, framt
að því óverjandi. Þannig náð-
ust 26 milljónir upp í
greiðsluhallann. En betur
mátti ef duga skyldi. Enn
vantaði þá 90 milljónir, og
nýjum sköttum til ríkissjóðs
neituðu kommúnistar, úr því
að útflutningssjóður fékk ekki
sitt. Þá var gripið til þeirrar
frumlegustu aðferðar, sem
veraldarsagan þekkir, til að
ná greiðslujöfnuði á fjárlög-
unum. Stjórnarliðar gerðu
sér lítið fyrir og kipptu 90
milljónum ofan eða neðan af
þeim stöpli, sem ætlað er að
standa undir niðurgreiðslum
á vöruverði innanlands. Á sár-
ið límdu þeir plástur, sem á
stóð: „Ekki er þó ráðgert að
hætta niðurgreiðslum á vöru-
verði“, svo sem segir í nefnd-
aráliti meirihluta fjárveitinga
nefndar.
Staðreyndin er þá sú, að
fjárlög Islands fyrir árið 1958
eru nú afgreidd með því að
áætla tekjur hærri en stjórn-
arliðar telja verjanlegt, en
síðan strikað út útgjaldameg-
in það, sem á vantar, til þess
að jöfnuður næðist. Um leið
er svo lýst yfir, að greiðsi-
urnar muni fara fram alveg
jafnt eftir sem áður, þótt heim
ildirnar til útgjaldanna, séu
strikaðar út af fjárlögum.
Þetta er blekking, en ekki
fjárlög. Og að^vo miklu leyti,
sem menn vilja kalla það fjár-
lög eru það fjárlög með ó-
hugnanlegum greiðsluhalla.
Gengisfall í vændum?
Sennilega verður að telja
þessa afgreiðslu boða gengis-
fall, þótt stjórnin þori ekki
að játa það fyrr en eftir bæj-
ar- og sveitarstjórnarkosning-
arnar.
Ef svona afgreiðsla fjár-
laga þykir sæma, má kannske
vænta þess síðar, að nægjan-
legt þyki að lógfesta fyrir-
sögnina eina, þótt efni vantí.
Ber þar að vísu mikið á milli,
frá því sem nú hefur gert
verið. En þó er ekki fjarri
sanni, ef sagt yrði, að lagt
hafi verið inn á brautina ár-
ið 1957.
Öllum, sem þekkja fjár-
málaráðþerra, hlýtur að vera
það ráðgáta, að hann skyldi
fremur kjósa slíka afgreiðslu
fjárlaga, en frestun fram yfir
þinghléið.
Hitt veldur minni undrun,
að útvegsmálaráðherrann
hælist nú um yfir klækjunum
og „gildrunni“ og brosir sínu
þekkta brosi.
„Þér ætluðuð að gera
mér illt“
Utan fjárlaga verður vart
sagt, að þingið hafi neinu af-
kastað öðru en kosningalaga-
breytingunni. Er þar ætlað
með skerðingu á rétti kjós-
endanna og hreinni vald-
níðslu, að hnekkja valdi Sjálf-
stæðisflokksins, einkum í
Reykjavík. Skulu stjórnarlið-
ar sanna, að slík bolabrögð
bitna á þeim einum, og mun
nú sigur Sjálfstæðisflokksins
verða meiri en nokkru sinni
fyrr, og einkum þó í Reykja-
vík. Er mönnum og vel ljóst
að auk alls annars mun sá sig-
ur verða nagli í líkkistu rík-
isstjórnarinnar.
Vont versnar
Svo háðulega mynd, sem
meðferð fjárlaganna gefur af
ríkisstjórninni, eru þó betli-
farir hennar víða um lönd
enn sneipulegri og fyrir það
hættulegri, að þeir, sem lítið
þekkja til, kunna að halda,
að þjóðin sé ekki betri en
stjórnin.
Sogslánið bauðst
Á þessi mál hefur alloft
verið minnzt í blöðunum að
undanförnu og því óþarft að
fjölyrða. Læt ég nægja að
lýsa því enn einu sinni yfir,
að í tíð fyrrverandi stjórnar
áttu íslendingar kost á Sogs-
láninu, sem núverandi stjórn
tók í Bandaríkjunum, ef við
hefðum viljað fallast á að
endurgreiða lánið með þeim
hætti, sem núverandi stjórn
hefur samþykkt. Um þetta
eru til skrifleg gögn, sem síð-
ar verða birt, þótt ekki sé
það á valdi Sjálfstæðismanna
að gera það nú. Gegnir furðu,
að ríkisstjórnin skuli dirfast
að neita þessum staðreyndum.
í þessum efnum verða menn
að trúa þeim mönnum, sem
þeir treysta bezt, þar til auð-
ið verður að leggja gögnin á
borðið.
400 milljónir í viðbót
Hitt sýnir svo blygðunar-
leysi stjórnarinnar, að hún
skuli þverskallast við að játa,
að fyrrverandi stjórn átti kost
á láni, að upphæð nær 400