Morgunblaðið - 31.12.1957, Síða 17

Þriðjudagur 31. des. 1957
MORGUN BLAÐIÐ
17
þyngri hlýtur skattbyrðin að
verða á öllum almenningi þ. e.
hluti atvinnurekstrarins í skatt-
byrðinni minnkar á kostnað al-
mennings.
íslenzkt atvinnulíf er nú þann-
ig uppbyggt, að mikill hluti þess
er í höndum einkafyrirtsekja
(einstaklingsfyrirtækja, sameign
arfyrirtækja og hlutafélaga).
Þess vegna er það glapræði að
draga tillitslaust úr möguleikum
þessara aðila til þess að inna af
höndum það hlutverk, sem ríkj-
andi skipun efnahagsmálanna
beinlínis gerir ráð fyrir. Af slík-
um ráðstöfunum hlýtur óhjá-
kvæmilega að leiða samdrátt í
efnahagslífinu, og þar með versn
andi afkomu þjóðarinnar.
Lagfæring á skattalöggjöfinni
hið bráðasta er í dag eitt allra
þýðingarmesta mál iðnaðarins og
allra þeirra, sem við hann starfa
og er raunar tómt mál að taia
um verulegt átak á sviði iðnaðar-
ins, á vegum annarra en hins
opinbera, á meðan núverandi
ástand ríkir í skattamálum.
Tæknilegar framfarir
Iðnaðarmólastofnun íslands
hefur eins og undanfarin ár leit-
ast við eftir mætti að kynna og
ryðja braut tæknilegum nýjung-
um í iðnaði. Stofnunin nýtur 750
þúsund króna framlags á fjárlög-
um auk 150 þús. kr. vegna þát*-
töku í kostnaði við leiðbeiningar-
starfsemi á vegum Framleiðni-
ráðs Evrópu og Tækniaðstoðar
Bandaríkjastjórnar. Iðnaðarmála
ráðherra setti stofnuninni nýjar
starfsreglur á árinu, en hlutverk
stofnunarinnar er í höfuðatriðum
það sama eftir sem áður, „að
efla framfarir í íslenzkum iðnaði
og koma á hagkvæmari vinnu-
brögðum í iðnaðarframleiðslu og
vörudreifingu“.
Einn aðalþátturinn í starfsemi
stofnunarinnar frá upphafi hefur
verið fólginn í tæknilegri aðstoð
og upplýsingaþjónustu, auk við-
skiptalegrar leiðbeiningarstarf-
semi við iðnfyrirtæki. Afgreiðir
stofnunin árlega milli 100 og 200
beiðnir af þessu tagi. í>á er Iðn-
aðarmálastofnunin Alþingi og
ríkisstjórn til ráðuneytis í ýmsum
tæknilegum málum, sem iðnað-
inn varða og hefur stofnunin
veitt margs konar fyrirgreiðslu
af þessu tagi á árinu. Þá hefur
stofnunin í samvinnu við E. P. A.
og ICA fengið marga erlenda
sérfræðinga hingað til lands, sem
hafa haldið námskeið með starfs-
mönnum iðnfyrirtækja og fyrir-
lestra um ýmis efni, sem lúta að
aukinni og bættri framleiðslu í
iðnaðinum. Einnig hefur stofn-
unin haft milligöngu um kynms-
ferðir ýmissa aðila til erlendra
stofnana og fyrirtækja m. a.
heimsóttu verksmiðjustjórar
nokkurrra fatnaðarverksmiðja
hliðstæð fyrirtæki í Danmörku
og Noregi á vegum IMSI s.l.
sumar og varð sú för
þátttakendum mjög lærdóms-
rík og komst einn þátttak-
endanna svo að orði við heim-
komuna „Ég tel að við getum
mjög margt lært af frændum
okkar á sviði verksmiðjurekst-
urs og þeir eru fúsir að kenna
okkur og fræða.“
Þrátt fyrir ýmsa erfiðieika,
sem drepið hefur verið á hér að
framan hefur iðnaðinum enn þok
að nokkuð á leið á árinu sem er
að líða. Iðnrekendur eru bjart-
sýnismenn, sem láta erfiðleikana
ekki á sig fá og þeir trúa á fram-
tíð þessa atvinnuvegar, sem þeir
hafa helgað starfskrafta sína. Ný
framleiðsla hefur verið hafin á
ýmsum sviðum og önnur fyrir-
tæki hafa átt þess kost að bæta
nokkuð við vélakostinn, en ekki
er rúm til þess að rekja það
frekar hér. Eins iðnaðarfyrirtæk-
is ber þó að geta sérstaklega, en
það er Sementsverksmiðjan á
Akranesi, sem væntanlega tekur
til starfa á miðju næsta ári. Hef-
ur verið unnið af miklu kappi
við byggingu verksmiðjunnar á
árinu og eru margar af bygging-
um verksmiðjunnar fuligerðar,
en aðrar langt á veg komnar.
Vélar til verksmiðjunnar eru að
verulegu leyti komnar til lands-
ins og var uppsetning þeirra haf-
in í sumar. Áætlað er að verk-
smiðjan framleiði 75 þúsund
tonn af sementi á ári og verður
hún mikil lyftistöng fyrir bygg-
ingar og mannvirkjagerð í land-
inu auk þess, sem hún verður
eitt stærsta iðnfyrirtæki lands-
ins. Eigi mun endanlega ákveðið
um rekstrarform verksmiðjunn-
ar, en þess er að vænta að verk-
smiðjan verði rekin á einkarekst-
ursgrundvelli, en ríkið getur
engu að síður verið eins stór
aðili að verksmiðjurekstrinum
og æskilegt verður talið.
Nauðsyn nýrra iðngreina — stór-
iðnaður
Á undanförnum árum hefur
mikið verið rætt og ritað um
nauðsyn þess að gera atvinnulíf
þjóðarinnar fjölbreyttara og efna
hagsafkomuna þar með öruggari.
Augu manna hafa æ betur opn-
ast fyrir þeirri staðreynd, ótryggi
legt er að byggja J/fsafkomu
þjóðarinnar í eins ríkum mæli og
verið hefur á atvinnuvegum sem
svo mjög eru háðir duttlungum
veðurfarsins. Rætt hefur verið
um þátttöku erlends fjármagns
í uppbyggingu fjölbreyttara at-
vinnulífs í landinu, en ekkert
raunhæft hefur verið aðhafst í
málinu annað en það sem íslenzk
ir vísindamenn hafa starfað að
ransókum á náttúruauðlindum
landsins og haft til þess naumar
fjárveitingar. Ekki verður reynt
að gera þessu þýðingarmikla
framtíðarmáli þjóðarinnar nein
skil hér, en lítillega verður rætt
um þá þýðingu, sem vísindaleg
rannsóknarstörf hafa fyrir upp-
byggingu nýrra iðngreina og
framvindu þeirra sem fyrir eru.
Það sem íslenzkir vísindamenn
fást einkum við nú í þessu efni
auk athugana á virkjunarmögu-
leikum óbeizlaðra vatnsfalla eru
rannsóknir á hagnýtingu jarð-
gufu í Námaskarði m. a. í sam-
bandi við vinnslu verðmætra
efna úr botnleir Mývatns og
hagnýting auðlindanna í Krísu-
vík til rafmagnsframleiðslu, salt-
framleiðslu o. fl. Þá hafa á Al-
þingi á þessu ári verið ræddir
möguleikar á byggingu leirverk-
smiðju að Búðardal, efnaiðnaðar
verksmiðju í Hveragerði. sjóefna
verksmiðju, járnbræðsluvers til
hagnýtingar brotajórns og þang
og þaraverksmiðju.
Rannsóknir í þágu iðnuSarins
Eitt af því, sem of lítill gaum-
ur hefur verið gefinn hér á landi
til þessa eru vísindalegar
rannsóknir í þágu atvinnuveg-
anna, en án þeirra er óhugsandi,
að blómgast geti fyrirtæki, sem
staðist geti s',.nkeppni hvað hag-
kvæma framleiðsluhætti snertir
eða innleiddar verði nýju.igar á
sviði framleiðslunnar sjálfrar. —
Þar sem lítið er um slíkar
rannsóknir, má ávallt búast
við því, að viðkomandi fyrirtæki
eða atvinnuvegir verði aftur úr og
á -æsta leiti við keppinautinn, sem
nýtur hagræðisins af slífcri starf-
semi.
Vísindalegar rannsóknir verða
æ snarari þáttur í tækni og fram-
leiðsluþróuninni, og má segja, að
öll meiri háttar framleiðsla, sem
nú kemur á markaðinn í heimin-
um hafi gengizt undir ítarlegar
rannsóknir sérfræðinga og sé jafn
vel til orðin fyrir þeirra tilverkn-
að. — Framleiðslustarfsemin sjálf
og þróunin þar er einnig í flestum
tilfellum árangur rannsókna sér-
fræðinga. — Stór iðnfyrirtæki er-
lendis verja sífellt meiri fjármun-
um til rannsóknarstarfs, en hlut-
ur ýmissa annara þátta í fram-
leiðslunni t. d. ófaglærðs vinnuafls
fer jafnframt minnkandi. — Þessi
stóru fyrirtæki hafa yfir voldug-
um rannsóknarstofum að ráða og
fjölda færustu sérfræðinga. —
Smærri fyrirtæki hafa aftur á
móti tilhneigingu til að bindast
samtökum um þessi mál þar sem
nægilega fuilkomnar rannsóknir
eru rekstri þeirra ofviða, einnig
ber töluvert á því meðal þróaðra
iðnaðarþjóða, að einstaklingar
setji á stofn rannsóknarstofur, er
selja þjónustu sína ákveðnu verði
og hefur slíkt fyrirkomulag oft
gefist vel. —
Hér á landi hefur rannsóknar-
starfsemin að mestu verið á opin-
bera hendi annað hvort sem opin-
ber fyrirtæki eins og t. d. Atvinnu
deild háskólans eða hálfopinber
eins og t. d. IMSI, rannsóknarstof
ur Fiskifélagsins og nú síðast
Kjarnfræðinefndin. —
Einstök iðfyrirtæki á ýmsum
sviðum hér á landi hafa að sjálf-
sögðu ýmis konar runnsóknarstarf
semi með höndum, sem varða
framleiðslu þeirra, en víðast hvar
mun vera reynt að komast af með
að fullnægja algjörum lámarks-
kröfum, enda rekstursmöguleikum
íslenzkra fyrirtækja þannig hátt-
aö, að lítið fé verður aflögu, þá
er brýnustu útgjöldum daglegs
reksturs hefur verið mætt. — Al-
þingi og ríkisstjórn hafa lítinn
áhuga á þessari hlið fi-amleiðslu-
málanna með því að spara fram-
lög til opinberra rannsóknarstof-
ana og of lítinn skilning á því að
ekki má svifta einkafyrirtæki öll-
um tekjuafg. með rangri skatta-
pólitík eða gera þeim ókledft að
starfa eðlilega vegna hafta ýmiss
konar, ef þau eiga sjálf að geta
hlaupið í skarðið og staðið undir
nauðsynlegustu rannsóknarstörf-
um, sem flestir eru sammála um
að sé undirstaða framþróunar og
batnandi lífskjara.
Eins og að ofan greinar hafa
vísindalegar rannsóknir hérlend-
is að mestu orðið til fyrir atbeina
hins opinbera og eru reknar með
opinberum f járframlögum. —
Þessar stofnanir hafa allar unnið
merkilegt brantryðjendastarf og
hafa orðið lyftistöng ýmsum fram-
kvæmdum og nýjungum í atvinnu-
lífinu. — Á öðrum stað
í greininni er nokkuð getið
starfsemi I M S I. — Rann-
sólcnarstofa Fiskifélagsins og At-
vinnudeild háskólans hafa og innt
af höndum merkilega starfsemi,
sem haft hefur ómetanlegt gildi
fyrir íslenzkan iðnað. Kjarnfræði-
nefndinni undir forustu ágætra
vísindamanna mun ætlað það hlut-
verk að fylgjast með nýjungum á
sviði atomvísinda og koma fram
fyrir íslands hönd á erlendum
vettvangi, þar sem slík málefni
verða til umræðu og athugunar.
Annmarkar ýmsir eru þó á því
j fyrirkomulagi að opinberar rann-
sóknarstofnanir beri meginþunga
nauðsynlegra vísindalegra rann-
sókna a. m. k. þar sem einka-
rekstursformið ríkir á sviði efna-
hagslífsins og hætta yerði á, að
ýmis mikilsverð málefni, sem
varða daglega framleiðslu fyrir-
tækjanna verði látin sitja á hak-
anum bæði vegna þess að sam-
vinna rannsóknarstofnananna og
framleiðslufyrirtækjanna er ekki
nógu náin og hins að þær fyrr-
nefndu telja sig ekki bundnar við
slík vandamál og vill þá hin
almennu vandamál verða útundan.
Til fróðleiks verður hér á eftir
drepið á það fyrirkomuTag, sem
Norðmenn hafa komið á hjá sér og.
telja verður til fyrirmyndar, þeg-
ar fjármagn til rannsókna er af
skornum skammti og fyrirtækin
smá. — Árið 1950 var stofnsett í
Noregi „Sentralinstitutt for in-
dustriell forskning", sem óháð
þjónustufyrirtæki fyrir iðnaðinn
í heild.
Hið opinbera og atvinnufyrir-
tæki í einkaeigu báru sameigin-
lega kostnaðinn við stofnsetning
una og leggja fram árlega nægi-
legt rekstursfé. — Þessir aðilar
ásamt Oslóarháskóla, skipa yfir-
stjórn stofnunarinnar. Aðalmark-
mið hennar eru í þrennu lagi:
1) að vinna að rannsóknum
fyrir norskan iðnað — bæði ein-
stök fyrirtæki, samtök og opinber
fyrirtæki.
2) að vinna að lausn ýmissa
vandamála, sérstaks eðlis sem eru
valin af stofnuninni sjálfri og.
heyra meira framtíðinni til.
3) að mynda kjarna allsherjar-
Vísindalegrar rannsóknarstarf-
semi fyrir norskt atvinnulíf. Ætl-
unin er að norsk atvinnusamtök
komi smám saman á fót eigin
rannsóknarstofum sem starfi í ná
inni samvinnu við „Sentral in-
stitutt") bæði hvað æfða sér-
fræðinga og dýr rannsóknartæki
i snertir. —
1 þessu fyrirkomulagi Norð-
manna er margt athyglisvert —
j sérstaklega að því er varða sam-
.vinnu einkafyrirtækja og ríkisins
og samband þessara aðila við
stofnunina. —
| Segja má, að nú sé tímabært að
þessi mál verði endurskoðuð hér á
landi og þátttaka atvinnufyrir-
tækjanna sjálfra í rannsóknar-
starfseminni efld. —
Aðild að markaSssamslarfi
Vestur-Evrópuríkjanna
Islenzkir iðnrekendur hafa, að
vonum, fylgzt með umræðum um
fríverzlun Evrópu af miklum
áhuga, enda er hér um merkilegt
mál að ræða, =em mjög snertir af-
komu iðnaðarins. 1 stuttu máli má
segja, að þetta markaðssamstarf
hafi í för með sér afnám tolla og
hafta á viðskipti Evrópuþjóðanna
sin í milli, sem koma á til fram-
kvæmda á 12—15 árum. Á þeim
tíma verða því atvinnurekendur
að hafa tekið ákvörðun um hvort
þeir telji framleiðslu sína geta
staðið eina og óstudda eða hvort
veruleg breyting verður að eiga
sér stað á framleiðsluháttum eða
hvort hætta verður rekstrinum.
Afstaða íslenzkra iðnrekenda til
fríverzlunarinnar hefur yfirleitt
verið á einn veg, að þátttaka af
okkar hálfu, sé óumflýjanleg.
Jafnframt gera menn sér ljóst aS
leysa þarf mjög mörg og mikil
vandamál á ýmsum sviðum at-
vinnulífsins. Hins vegar bendir
margt til þess, að íslenzkur iðn-
aður sé samkeppnisfærari en al-
mennt hefur verið álitið og geti
betur staðizt erlenda samkeppni
en búizt hefur verið við. Auk þess
álíta iðnrekendur og iðnaðarmenn
að iðnaðurinn eða cinstakar
greinar hans eigi eikki og þurfi
ekki að vera baggi á þjóðarheild-
inni.
Það er vert að leiða hugann að
því, í þessu sambandi, að undir-
staða þess, að iðnaðurinn fái
blómast hér jafnhliða öðrum at-
vinnugreinum í frjálsri sam-
keppni á hinum stóra Evrópu-
markaði er, að aðlögunartímabil-
ið verði notað til að bæta fyrir
vanrækslu undanfarinna ára, og
svo vel verði búið að fyrirtækjun-
um, að þau geti iafnan fylgst með
í tækniþróuninni og þurfi ekki að
vinna upp tæknilegt forskot keppi-
nautanna í þeim löndum, þar sem
f járfesting miðast við arðbæri at-
vinnuveganna og þar sem skatta-
pólitík miðast við gjaldþol fyrir-
tækjanna, en ekki rányrkju.
LokaorS.
Fólksf jölgunin í landinu er mik
il og vaxandi. Á síðastliðnu ári
fjölgaði landsmönnum um rúm
3.400 manns eða rúm 21.2 af þús-
undi. Undanfarna áratugi hefur
iðnaðurinn tekið við mestu af
fólksfjölguninni og er fjölmenn-
asti atvinnuvegur landsmanna. —
Það hlýtur að vera hlutverk iðn-
aðarins í æ ríkari mæli að taka
við aukinni fólksfjölgun í landinu,
en tii þess að svo megi verða verð
ur iðnaðurinn að fá eðlileg vaxt-
arskilyrði. Þjóðin. og þeir, sem
hún felur forsjá mála sinna, verða
að gera sér þetta Ijóst.
Mesta áhugamál þjóðarinnar í
dag er að þegar sé hafizt handa
um skynsamlega hagnýtingu á
náttúruauðævum landsins og að
framkvæmdirnar miðist við það
eitt, hvaða möguleika þær bera í
skauti sínu til bættra lífskjara
fyrir þjóðarheildina.
Gleðilegt nýár.
Tvo góSa beitingamenn
sem geta farið á netjaveiðar síðar á vertíðinni,
vantar á m.s. Álftanes strax. — Upplýsingar hjá
skipstjóranum í síma 50881 eða hjá
ÍSHIJS HAFNARFJARÐAR
Kaupum hreinar
léreflsfuskur
Prentsmiðja
yflorffuinbla&c
ómá
Samlagningavélar
ASTRA og RHEINMETALL hinar
heimsþekktu þýzku samlagningavélar
fyrirliggjandi. Taka 9,999,999,999,99
og 99, 999, 999, 99 í útkomu. Kredit-
saldó.
Rheinmetall handknúin kr. 4316.00
Rheinmetall rafknúin — 6370.00
ASTRA rafknúin — 7200.00
Eigum ávallt fyrirliggjandi:
Rheinmetall skrifstofuritvélar og
ferðaritvélar, ennfremur ERIKA og
Kolibri ferðaritvélar.
n / ii .# Klapparstíg 26,
BorgarfeBI M.sími ll372