Morgunblaðið - 09.03.1958, Blaðsíða 6

e
MOn'GVNM4Ð1Ð
Sunnudagur 9. marz 1958
Fyrir hundrað árum
★ Englendingi bannað ab sjóöa
nióur lax i Borgarfirði — Seldi
bann til útflutnings — Fjárkláða-
lækningar ganga vel
FYRIR RÚMUM 100 árum, eða
6. marz 1858, segir Þjóðólfur m.a.:
„Til dæmis upp á, hve vel og
skynsamlega sumir íslendingar
hafa varið fé sínu á undanförn-
um góðárum, að minnsta kosti
hér syðra, má geta þess, að árið
1857 voru hér leystar hjá amt-
manninum í suðuramtinu 21
hjónavígslubréf, til þess að mega
ganga fram hjá guðs húsi með
lýsingar og hjónavígslu, og hafa
hana fram í heimahúsum. Hvert
vígsiúbréf kostar 16 rdl. og hafa
menn hér syðra fleygt út 353
rdl. á einu ári fyrir þenna hinn
mesta óþarfa er hugsast getur.
Konungar og jarlar í útlöndum,
er eiga dýrlegustu hallir, láta
lýsa með börnum sínum í guðs
húsi og láta gefa þau þar sam-
an. En snauðir kotungar á ís-
landi er einatt verða að láta gefa
sig saman í lélegum og misjafnt
þokkalegum heimakofum, ef
kirkjunni er sleppt, leysa leyfis-
bréf til þess að ganga fram hjá
guðs húsi, fyrir fé, svo að mörg-
um hundruðum ríkisdala skipt-
ir á ári. i
Með postskipinu, er nú kom,
fréttist það, að stjórn vor hafi nú
bannað Englendingnum Jóni
Richie, er hingað kom í fyrra til
að kaupa lax af Borgíirðingum
og sauð hann þar niðri í lóðuðum
blikkdósum til útflutnings — en
til þess byggði hann þar hús í
fyrra og eldstó og varði til þess
og til laxakaupanna rúmum 5000
dala, — að hafa hér framvegis
svo fellda vex-zlun, og hafi sekt-
að hann fyrir um 20 rdl. Það mun
áreiðanlegt, að stiptamtmaður vor
hafi þó lagt það til við stjórn-
ina, að Jón Richie og aðrir Bret-
ar, er þannig vildu opna fyrir
landsmönnum hér svo arðsaman
og almennan atvinnuveg eins og
má verða að laxveiðum hér á
landi, fengi það afarkosta- og
meinbugalaust".
Um fjárkláðann segir blaðið:
„Kláðalækningar hér syðra ganga
að vísu misjafnt úr hendi, en
heldur vel yfir höfuð að tala;
sjúka féð hefur óvíða dregizt
upp, viðast haldizt kláðalítið, og
þrífst mætavel; sums staðar er
féð alveg læknað og kláðalaust.
Baðmeðulin, er bezt hafa reynzt,
vanta nú, og hnekkir það fram-
haldi lækninganna. Ölvusingar
sumir og Selvogsmenn kvað vera
þegar farnir að kaupa sér fjár-
stofn austan úr Holtum. — Kláða
nefndin hér í staðnum með bæj-
arfógeta og dýralækni skoðaði 27.
f.m. allar sjö kindur skólakenn-
ara H. Kr. Kriðrikssonar, og
reyndust allar læknaðar og alveg
kláðalausar".
LoIís segir frá þvi, að óveitt
sé Garðar á Álftanesi, sem slegið
hafi verið upp 3. marz: „Upp-
gjafarprestinum í brauðinu, stift-
próf. herra Árna er áskilið: þriðj
ungur af öllum tekjum að frá
skildum offrum og tekjum fyrir
aukaverk, þriðjungur alls stað-
arins, ef hann vill hafa þar sjálf-
ur bú, og að auki afgjald af
jörðinni Bakka“.
RÁÐNING Á NAFNAÞRAUT
Á BLS. 10.
Lausnin er: 1) Rán, 2) Anasl-
asia, 3) Inkar, 4) Nói, 5) Ho
shima, 6) Edmund (Hillary), 7)
Rokossovsky. — Endanleg ráðn-
ing er því RAINIER. Ástæðulaust
er að kynna hann frekar
Sveinn, Konni og Rannveig hlusta á skemmtilega sögu hjá Baldri.
(Ljósm. ÓL K. M.)
Konni sefur í spa rifötunum
KONNI býr við Skipaasund —
hjá Baldri og konu hans, Sveini
og Rannveigu. Þau Sveinn og
Rannveig eru börnin hans Bald-
urs — og í skólanum er Sveinn
kallaður „bróðir hans Konna“,
en Rannveig litla er enn ekki
fai'in að ganga í skóla, því að
hún er aðeins 6 ára, enn ekki
eins stór og Konni, sem er reynd
ar 11 ára.
★
í vikunni lagði fréttamaður
Mbl. leið sína inn í Skipasund
og- vildi svo vel til að Konni,
Baldur og öll fjölskyldan voru
heima. Enda þótt Konni væri
ekki viðbúinn gestakomu, var
hann hinn kurteisasti og afsak-
aði meira að segja að hann var
ekki í nýpressuðum buxum, því
að venjulega lætur hann pressa
skrifar úr
daglega lífinu
Góða mín og væna mín
Fyrtin pennavinkona Vel-
vakanda skrifar á þessa leið:
„17ÆRI Velvakandi.
JV Við, sem þér ski'ifum, er-
um alltaf að kvart undan ein-
hverju, en þrátt fyrir nöldur
okkar virðist fátt breytast til
batnaðar. Afgreiðslufólkið er
jafnsnúðugt og þóttalegt við við-
skiptavinina, símastúlkurnar eru
eins afundnar og áður og stræt-
isvagnastjórarnir sýna ekki hæt-
is hót meiri lipurð en verið hef-
ur. Og svona er þetta á öllum
sviðum. En þó langar mig til að
koma ennþá einu atriði á fram-
færi.
Ég verð þrásinnis vör við það,
að almenningur kann ekki al-
gengar kurteisisreglur, þegar um
símtöl er að ræða. Ég vinn t. d.
við stóra stofnun hér 1 bænum
og svara mikið í síma, þótt ég
sé ekki við sjálfa símavörzluna.
Fólk hringir og biður mig að
greiða fyrir sér á einn eða annan
hátt hvað ég geri eftir beztu
getu. En ég kann ákaflega illa
við hin góðlátlegu orð, sem
margir virðast hafa tamið sér.
— Þér sjáið um þetta, væna mín,
— Ég treysti því þá, góða, —
Skrifið þetta hjá yður, góða mín,
— og svo framvegis.
Þegar ég er kölluð góða eða
væna af fólki, sem ég hef aldrei
séð, fyllist ég ósjálfrátt kulda við
viðkomandi persónu. Fullorðnu
fólki geðjast yfirleitt ekki vel að
þessi ávarpsorð séu notuð við
það. Mér ekki heldur. Mér dytti
aldrei í hug að tala þannig við
nokkra manneskju og þar af leið-
andi ætlast ég til að aðrir ávarpi
mig með fullri virðingu. Þetta
er leiðindaévani, sem allir ættu
að venja sig af, ekki hvað sízt
við bláókunnugt fólk. —Fyrtin"
Litli kofinn.
Leiklist arun n andi
skrifar:
„Ég veit, að Velvakandi er
fróður um margt, og því vil ég
bera upp við hann eftirfarandi
spurningu:
Veit Velvakandi hver eða
hverjir það eru, sem í rauninni
ráða leikritavali Þjóðleikhúss-
ins?
Það spyr maður mann þessarar
sömu spurningar, en enginn get-
ur svarað henni. Þeir, sem leik-
list unna og vilja að heiður Þjóð-
leikhússins sé og verði sem mest-
ur, eru uggandi yfir hinu hrað-
versnandi leikritavali leikhúss-
ins. Síðasta verkefnið er „Litli
kofinn“, og þykir mér það leik-
rit sannarlega ekki samboðið
þeirri menningarstofnun sem
Þjóðleikhúsinu var í upphafi ætl
að að vera. Og áreiðanlega er
það engum sársaukalaust að
þurfa að játa það, að þessi vet-
ur hefur verið með þeim léiegri
í starfssögu leikhússins. Þó ber
að geta þess sem vel er gert. —
Leikritin „Anna Frank“ og
„Horft af brúnni“. eru úrvals
leikrit og uppfærslan prýðileg.
Þau leikrit eru samboðin Þjóð-
.eikhúsinu.
Heyrzt hefir að leikritið „Ulla
Winbad“ hafi kol-fallið, en upp-
setning á því var mjög dýr. Slík
leiki-it valda leikhúsinu stór
felldu fjárhagslegu tjóni, auk
gremju leikhúsgesta yfir sliku
vali. Er því ekki undarlegt, þó að
menn spyrji hverjir ákveði
hvaða leikrit séu tekin til sýn-
inga í Þjóðleikhúsi íslendinga.
Og eitt er víst, að síðasta leik-
ritið er undir virðingu þess“.
★
Velvakanda finnst:
1) að bréfritari taki fulldjúpt
í árinni, þegar hann segir, að
leikritavalið fari hríðversnandi,
— rétt eftir að hann er búinn
að minnist á Önnu Frank og
Horft af brúnni. Önnur viðfangs
efni í vetur hafa verið Kirsu-
berjagarðurinn, sem ekki hefur
nú þótt neitt slor hingað til,
Tosca og Cosi fan tutte — tvær
ágætis óperur, Romanoff og
Júlía, Úlla Winblad, Fríða og
dýrið og nú Litli kofinn.
I 2) að það sé stórskemmtilegt
að bera saman ummæli leiklist-
argagnrýnendanna um Litla
kofann. Velvakandi hefur að vísu
exki séð leikinn, en hann er á
því, að þeir hafi rétt fyrir sér,
sem ekki hneykslast að ráði, þó
að ekki séu öll verk, sem Þjóð-
leikhúsið sýnir, jafn barmafull
af d.júpri vizku og sumir virðast
vilja.
af sér áðúr en hann fer í bæinn
eða á von á gestum. Hann á nefni
lega engin náttföt og sefur því
alltaf í sparifötunum.
★
En svo við byrjum á sjálfu við
talinu, þá kom það upp úr kaf-
inu, að Konni er 11 ára um þess-
ar mundir. í rauninni er hann
enskur, en hefur fyrir löngu öðl-
azt íslenzkan ríkisboi'gararétt.
Enskunni hefur hann haldið vel
við — og talar jafnvel dönsku
í þokkabót. Þeir Baldur og
Konni hafa víða komið fram á
þessum 11 árum, langoftast fyrir
íslendinga, en þó mjög oft fyrir
Bandaríkjamenn, Breta og Dani
— og nokkrum sinnum í Færeyj-
um. Þar varð Baldur að notast
við dönskuna, en Konni bjargaði
sér vel í færeysku — að sögn
hans sjálfs.
★
Þeir Baldur og Konni hafa oft
komizt í hann krappann á ferð-
um sínum og telur Baldur það
eftirminnilegast, þegar Konna
var stolið eitt sinn í Kaupmanna
höfn.
Það var sumarið 1948, við
skemmtun þá í Dyrehavsbakk-
en, segir Baldur. Ég kynntist
dönskum búktalara, sem nefndi
sig Charles. „Konni“ hans var
gamall og ljótur og honum leizt
vel á Konna minn. Samt
grunaði mig ekki, að hann hefði
það mikla ágirnd á Konna, að
hann reyndi að stela honum —
en raunin varð samt sú. Dag
einn, þegar ég kom heim, var
Konni horfinn. Varð ég þess
vísari, að Charles hafði komið
og sagzt eiga að sækja hann fyr-
ir mig og farið burt með hann. Ég
vildi ekki leita á náðir lögregl-
unnar fyrr en í fulla hnefana
— og tókst loksins að hafa upp
á Charles, þar sem hann var að
skemmta með Konna.
Konni bar ekkert á móti sög-
unni, ,en vildi sem minnst um
þetta tala. Sagðist hann alltaf
hafa verið fullfær um að sjá
um sig sjálfur — og alltaf tæk-
ist sér betur og betur upp, þeg-
ar Baldur væri ekki nálægur.
★
— Og þér þykir alltaf jafn-
vænt um Konna — Baldur?
— Já, en stundum er mér þó
hálfilla við hann. Persónul. hef
ég miklu meiri áhuga á töfra-
brögðum en búktali. Ég hef sýnt
töfrabrögð síðan 1944 — og þykir
það skemmtilegt. Og þegar ég er
beðinn að skemmta vil ég oftast
bjóða upp á ný töfrabrögð, en
flestir vilja Konna. Stundum
fýkur svo í mig vegna þessa,
að ég mundi se»da Konna einan,
ef honum væri treystandi til
þess að fara úr strætisvagninum
á réttum stað.
— En nýtur Konni annars ekfci
vinsælda meðal fjölskyldunnar?
— Jú, nú orðið, svarar Bald-
ur. Rannveig litla var lengi
framan af mjög hrædd við hann,
hún mátti ekki sjá hann — þá
ætlaði hún alveg að aerast, —-
hræddist jafnvel venjulegar
leikbrúður. Þegar við Konni vor-
um að æfa okkur, urðu vi8 aS
fara í felur, eða þá að vi8 vor-
um að dunda við þetta á kvöld-
in, þegar Rannveig var sofnuS.
Strákurinn — hann Sveinn —-
hefur aldrei verið hræddur viS
Konna. Hann hefur hins vegar
miklu meiri áhuga á töfrabrögð-
unum — og ég er vanur aS sýna
honum öll brögð, sem ég æfi. Ef
hann sér ekki við mér — ja, þá
er mér óhætt. Hann er samt ekki
í rónni fyrr en hann veit hvernig
í öllu liggur, en þagmselskur or
hann — jafnvel svo, aS hann
hefur flúið undan strákunum i
kring frekar en að segja hvernig
ég fer að þessu.
¥•
En Rannveig er ekki lengur
hrædd við Konna, það er auð-
séð, því að hún lítur hann mjög
hýru auga.
— Færðu ekki stundum aS
leika við hann?
— Nei, seg'r hún — feimin og
var.dræðalega — pabbi segir, aS
við megum ekki fxkta við hann.
— Ja, ekki er það til fyrir-
myndar — að eiga svona storan
strák, — og geta ekki látið hann
snúast fyrir sig. Hjálpar hann
ekki mömmu þinni að leggja á
borðið og sækja mjólkina?
— Nei, — hann, hann er svo
latur.
— En hver er daglegastur aS
fara að sofa á kvöldin? spyr
Baldur.
Rannveig verður dálítið vand
ræðaleg og lítur undan —
„Konni“.
— Hvar sefur hann?
— í töskunni sinni — undir
dívaninum hans Sveins.
Mörgæsir
kvöddu dr. Fuchs
LUNDÚNUM—f gær, fimmtudag,
sigldi dr. Fuchs og leiðangurs-
menn hans frá Smðurskautsland-
inu til Nýja-Sjálands og er gert
ráð fyrir, að þeir félagar komi
þangað hinn 17. marz n. k. Verð-
ur þá glæsileg móttökuhátíð þeim
til heiðurs.
Það var mjög kalt í Scottstöð-
inni, þegar skipið sigldi úr höfn.
Allir, sem vettlingi gátu valdið,
komu að kveðja kappana og á
ísbreiðunni stóð einnig fjöldl
mörgæsa — „í kjól og hvítt“ -,
sem horfði forvitnisaugwm á það,
sem fram fór.