Morgunblaðið - 09.03.1958, Blaðsíða 9

«r
Sunnudagur 9. marz 1958
UORCIIISBLAÐ IÐ
9
auffvelt ver'ffur aff yfirvinni.
En hjá okkur er sjúkdómur-
inn oft ekki viðurkennður íyrr
en hann er kominn á seinni
stigin. Þaff kemur jafnvel oft
fyrir aff ofdrykkjan er falin á
seinni stigum effa skýrff öðrum
nöfnum, svo aff ekkert er aff-
hafzt gegn sjálfu : leininu. I
laeknaskólum okkar er student
unum ekki kennt hvernig
sjúkdómurinn hagar sér, né
hvernig eigi a'ff meðhöndla
hann. Sjúkrahús og félags-
stofnanir vilja helzt ekkert
hafa með slíka sjjúklinga aff
gera og vita ekkert, hvers
konar aðferðum ber að beita
við þá.
Þannig er lýst áfengisvanda-
málum Bandaríkjanna og síðan
er farið nokkrum orðum um það,
að nauðsyn sé að leita nýrra
leiða til að sigrast á þeim. Það
er nauðsynlegt að hefja viðtæk-
ar likamsfræðilegar rannsókn-
ir á áhrifum áfengis á iíkams-
vefi, taugakerfi og sálarlíf. Og
það er einnig nauðsynlegt aff
rannsaka betur en áður drykkju
siðina og bera saman afleiðing-
ar vinneyzlu í mismunandi um-
hverfi. Telur greinarhöfundur
að í slíkum athugunum í fram-
tíðinni geti falizt lausn hins
aldagamla vandamáls, — of-
drykkjunnar.
/
Vandamál ofdrykkjunnar
nýju Ijósi
ÁFENGISVANDAMÁLIÐ er
jafnan mjög umrætt í Bandaríkj-
unum, enda er talið að þau gangi
næst Frakklandi um áfengis-
neyzlu. Eru nú uppi sterkgir radd-
ir þar í landi, um að taka verði
þetta vandamál nýjum og
fullkomlega vísindalegum tök-
um. Er það algengt um
þessar mundir að stofnaðar
séu við sálfræðideildir há-
skólanna sérstakar deildir sem
taki áfengismálin til meðferðar.
Nýir sérfræðingar koma fram,
sem telja að hægt sé með nýjum
aðferðum að draga úr drykkju-
skap. Ber þar m.a. mjög mikið á
þeirri stefnu, að áfengisvandann
verði að leysa með bjóðfélags-
legum aðgerðum. Þar með eru
þessir sálfræðingar ekki að
segja, að það eigi að setja lög
um að banna áfengi. Slíkt telja
þeir alls ekki skynsamlegt.
En þeir benda á þá staff-
reynd, aff meff breyttum við-
horfum „hópsins", félagsskap-
arins til áfengisneyzlu megi
ráða nokkra bót á bölinu. Það
þarf aff skapa nýtt andrúms-
loft, ný viðhorf til áfengis-
neyzlu í samkvæmunum. Ein-
mitt þaff er verkefni fyrir sál-
fræffinga.
mönnum heldur ekki áhrifin frá
venjulegum drykkjusiðum. Fyrsti
sopinn í hvert sinn verður að
vera stór, talsvert stærri en menn
fá við að dreypa á kokkteil eða
viskí-sjúss. Það verður alger.gt
að menn „helli í sig“ úr staup-
inu í einum gúlsopa og að menn
fái sér sopa á laun.
5) Hinn væntanlegi drykkju-
maður fer að tala öðru vísi um
drykkjuskap en félagar hans.
Hann fer að afsaka áfengisneyzlu
manna.
Þegar tveimur eða þremur af
þessum fyrstu stigum er náð, þá
er maðurinn orðinn réttilega
nefndur drykkjumaður. Þá hefst
Miðstigið.
Miðstigiff
6) Oft er það nefnt hið örlaga-
ríka merki um drykkjuhneigð,
er menn tapa mótstöðuafli gegn
áfengi við fyrsta sopann. Hinn
væntanlegi di'ykkjumaður lýsir
því máske yfir íyrir samkvæmi,
að hann ætli aðeins að drekka
tvo eða þrjá sjússa. En eftir fyrsta
sjússinn hefur hann breytt ger-
samlega um skoðun og getur ekki
lengur haft hemil á drykkju
sinni.
7) Timburmenn fara mjög
versnandi taka breytingum,
hjálpar. Allar þessar aðgerðir
hans, sýna að hann á í erfiðleik-
um. Hvort sem erfiðleikarnir
eru kallaðir sínu rétta nafni. of-
drykkja, eða ekki, þá er ekki
lengur haegt að dylja þá né láta
sem allt sé í lagi. Þetta eru ein-
kenni drykkjumanns, sem vill
losna við vandamál áfengisnautn-
arinnar án þess að sleppa sjálfu
áfenginu.
Lokastigið
12) Þegar tiðir og langir túrar
hefjast hættir drykkjumaðurinn
alveg að sýnast. Hann brjVir öll
lögmál þess eðlilega og venjulega.
Túrinn er ofdrykkja sem stendur
marga daga og verður alls ekki
afsökuð eða skýrð sem eðlileg
hegðun. Með túrunum yfirgefur
maður hinn félagslega raunveru-
leika.
13) Um líkt leyti finna menn
upp á þeirri snjöllu, en um leið
barnalegu aðferð að fela áfengis-
flöskur (aðallega til þess að vera
öruggir um að hafa afréttara til
taks). Þessi þörf getur orðið svo
sterk, að drykkjumaðurinn man
jafnvel eftir því þegar hann er
dauðadrukkinn, að geyma smá-
lögg til næsta morguns.
14) Ábyrgð hins daglega lífs
verður óbærilega á síðustu stig-
þola meira en hinir mörgu
sem stóðust raunina.
Fjara hugsanlegar orsakir
Sannleikurinn er sá, að þýð-
ingarlaust er að ætla sér að finna
eina ákveðna orsök drykkju-
hneigðarinnar.
Hitt er miklu nær að benda á
fjórár hugsanlegar orsakir, sem
blandast saman á mismunandi
hátt og eiga sinn þátt í drykkju-
hneigð manna.
Fyrsta ástæðan er hin lyffræði
legu áhrif áfengis á taugakerfið.
Tilfinningar blygðunar, sektar,
ófullkomleika, ótta, samvizku-
bits, minnimáttar og svo frv.
deyfast og gleymast jafnvel
þegar áfengið verkar á tauga-
kerfið.
Önnur ástæðan er hve mikil
þörf einstaklingsins er fyrir að
sigrast á þessum minnimáttar-
kenndum sínum og það hvort
honum tekst það í daglegu lífi,
eða hvort honum finnst áfengið
auðvelda sér að sigrast á þeim.
Drykkusiðir eru þýð'ingarmiklir
Þriðja ástæðan er drykkjusiff-
ir í hverri fjölskyldu effa með
hverri þjó'ð. Ef víndrykkja er
áiitin fyrst og fremst trúarat-
höfn, þá eru likurnar fyrir of-
drykkju fremur litlar, sömu-
leiffis ef vínið er drukkið meff
mat líkt og menn drekka kaffi
e'ða vatn, þá er einnig lítil
hætta á aff menn reyni aff sigr-
ast á sálrænum vandamálum
Hverjir eru drykkjumenn?
í grein eftir Selden D. Bacon
prófessor við Yale-háskóla, sem
nýlega birtist í fylgiriti New
York Times, eru þessi mál rakin
nokkuð. Höfundurinn byrjar þar
grein sína með því að ræða skil-
greininguna, hverjir séu drykkju
menn. Þetta hugtak virðist mög
á reiki í Bandaríkjunum. Sumir
telja að þar í landi séu 7 milljón
drykkjumenn, aðrir segja, að
þeir séu færri en 700 þúsund. Og
ef menn eru sammála prófessor
Ivy við læknisfræðiháskólann í
Illinois, að 0,02% áfengi í blóð-
inu sé merki um ofneyzlu
áfengis þá má ætla að um 50
milljón manns séu drykkjumenn,
því að þetta áfengismagn jafn-
gildir því að meðalmaður drekki
tvær flöskur af bjór á mánuði.
Selden D. Bacon telur, að það
*é ekki hægt að setja neinn al-
gildan mælikvarða á það hverjir
séu drykkjumenn. Þetta verði að
meta eftir öllum aðstæðum. Við
það mat hefur það einkum þýð-
ingu, hvort hegðun mannsins og
meðferð áfengis er orðin óeðlileg
i félagslegu umhverfi hans, og
hvort hann er hættur að ráða við
vínlöngun sína.
Bacon gerir athugun á nokkr-
um einkennum stigvaxandi
drykkjuskapar. Hann telur 16
þætti í þremur meginstigum. Þeir
eru sem hér segir:
Byrjunarstigiff
1) Þegar hinn væntanlegi
drykkjumaður hefur í fimm til
tiu ár drukkið álíka oft og áhka
mikið og félagar hans. fer hann
smám saman að auka áfengið við
sig. Til dæmis getur verið að fé-
lagar hans drekki vikulega um
þrá viskí-sjússa og fjóra kokk-
teila við tvö til þrjú tækifæri,
en hann tekur þrjá eða fjóra
slílca skammta, fjórum eða fimm
sinnum í viku.
2) Hinn væntanlegi drykkju-
maður fer oftast út fyrir tak-
mörk sæmilegrar hegðunar í sam
kvæmum. Hann sker sig úr.
3) Hann fer að greyma vissum
atburðum sem gerðust í ölæði
hans. Hann man ekki að hann ók
bíl sínum og gleymir jafnvel
miklum ævintýrum, sem hann
rataði í, — þau eru þurrkuð út
úr huga hans.
4) Hann fer að dylja áfengis-
neyzlu sína meðvitandi eða óaf-
vitandi. Á þessu stigi nægja
þannig að þeir leggjast meira á
sinnið. Menn fyllast sektartilíinn
ingu og viðbjóði á sinm eigin
hegðun, en taka þó að líta á alla
þessa vanlíðan sem óumflýjanleg
örlög.
8) Skyndilega uppgötvar mað-
ur hið merkilega töfralyf, morg-
unsopann, sem læknar hin hræði-
legu eftirköst. Að vísu þyrfti
maður ekki mikið hugmyndaflug
til þess að skilja, að sú lækning
er eingöngu fólgin í áframhald-
andi ölvun og mun valda enn
svæsnari eftirköstum að lokum.
En það athugar drykkjumað-
urinn ekki.
9) Samdrykkja með gömlu fé-
lögunum verður æ minna aðla'ð-
andi bæði fyrir drykkjumanninn
og félagana. Drykkjumaðurinn
tekur að drekka einn, eða leita
sér félagsskapar meðal ókunn-
ugra sem hann hittir á veitinga-
húsum. Það er algengara að kon-
ur drekki einar.
10) Það verður ekki lengur
mögulegt að dylja alls kyns vand
ræði og árekstra. Fjölskyldudeil-
ur brjótast út, menn hætta að
mæta í vinnu sinni, jafuvel kem
ur fyrir að lögreglan handtekur
drykkjumanninn fyrir ölvun.
11) Menn reyna að spyrna á
móti drykkjuhneigð sinm og jafn
vel að hætta að drekka. Drykkju
maðurinn hættir að drekka gin
og fer yfir í bjór, en byrjar svo
aftur á enn sterkari drykk eins
og brennivíni og vodka. í stað
þess að drekka hvenær sem tæki-
færi gefst, fer hann að drekka
annan hvorn dag eða aðra hvora
viku. Hann hættir að drekka með
öðrum og drekkur máske aðeins
með konu sinni. Hann reynir að
lyfta sér upp úr drykkuskapar-
feninu með ferðalögum, en tekur
þó oft með í ferðatöskuna eina
eða tvær flöskur. Hann getur
jafnvel farið til prests, eða lækn-
is eða í sjúkrahús til að leita
Hvers vegna drekka menn?
En hvers vegna gera menn
þetta? Það er spurning, sem hef-
ur leitað á um aldir. Hin
venjulegu svör hafa verið: —
Það er ekki hægt að skýra það
— illir andar, veikt skaplyndi,
það að áfengi er til í heiminum,
persónuleg vandamál, likamleg-
ur ágalli eða vöntun, aukin fé-
lagsleg ábyrgð eða spenningur.
En við nánari athugun sést að
ekkert af þessu er nein eiginleg
orsök.
Að visu er það rétt að ef ekk-
ert áfengi væri til og ef ekkert
væri drukkið, þá væri ofdrykkja
ekki til. En nú er það svo að af
öllum þeim sæg manna, sem
smakkar áfengi og þykir það
gott, verða aðeins 10% að
drykkjumönnum. Hin 90% geta
varizt þessari miklu hættu.
Hvers vegna eru þessi 10% frá
brugðin hinum 90%? Það eitt er
víst, að fyrir fram er
engan líkamlegan né andleg-
an mun hægt að finna á mönnum,
sem eiga eftir að verða drykkju-
menn og hinum, sem geta þrætt
braut hófdrykkjunnar. Það er
heldur ekki hægt að sýna að
drykkjumennirnir hafi orðið að
I.ækninga er leitaff of seint
Fórffa ástæffan er svo yfir-
höfuff hvernig menn og fjöl-
skyldur þeirra bregffast viff of
drykkjueinkennunum. Ef
mennirnir sjálfir og affstand-
endur þeirra viffurkenna
drykkjuhneigffina, þegar hún
kemur í ljós, alveg eins og
menn verffa aff viðurkenna
lungnabólgu, þegar maffur
vcikist af henni, þá eru Iitlar
líkur til aff vínlmeigffin verffi
annaff en lítiff vandamál, sem
um þessarar þróunar. Drykkju-
maðurinn hlýtur hvert áfallið á
fætur öðru og bíður félagslegt
skipbrot.
15) Líkamleg hrörnun kemur
í ljós hjá fórnardýri áfengisneyzl
unnar, t.d. með skjálfta, svima
og stöðugri magaveiki.
16) Tímabundin sálsýki eins
og delirium tremens og alls kyns
ofsjónir eru enn frekari merki
um algert hrun. Hinn beiski bikar
niðurlægingarinnar er drukkinn
í botn. Nú eru aðeins tvær dyr
opnar, önnur er algert bindindi,
hin er dauðinn.
sinum meff þvi aff flýja til
áfengisins. Þaff dregur einnig
úr hættum á ofdrykkju, ef
menn lifa, og hrærast í um-
hverfi þar sem tekiff er hart á
ölvun og hún fyrirlitin.
Gagnstætt þessu vex hættan ef
neytt er brenndra drykkja, oft
á fastandi maga, ef menn drekka
til að slaka á ábyrgðartilfinningu
sinni, ef foreldrar, prestar, lækn-
ar, kennarar og aðrir menn sem
tekið er tillit til eru óvissir,
hvernig á að taka á vandamálinu
í hvert sinn og beita fordæmingu
og fyrirlitningu af handahófi.
Hættan vex líka ef áfengismálin
eru hita- og tilfinningamál á
heimilinu.
Hin misjöfnu viðhorf til ölvun-
arinnar skýra máske hvers vegna
ofdrykkja er sjaldgæfari meðal
Gyðinga og ítala en flestra ann-
arra þjóða. Hjá þeim er vín-
drykkja svo þýðingarmikill
þáttur í öllu trúarlífi og fjöl-
skyldulífi, að öll röng notkun
áfengis verður fljótt sýnileg og
er fordæmd af almenningsálitinu.
Meðal Bandaríkjamanna er þessu
allt öðru vísi farið. Það er ein-
mitt ætlazt til þess að menn
slappi af og slaki á siðferðistaum-
unum, þegar þeir fá sér „einn
gráan“.