Morgunblaðið - 15.06.1958, Blaðsíða 10

10
MORCVNBT/AÐIb
Stmnuaa'gur 15. Juní'ið58 "
mKKMX'iiJtrlk w&sxz'ttt
'toýœx.Á wm»u/£
tetKMt mSKHt <//*
V. cM*. KXmti-i.
iXMfitjnUaXHr!
wxxipMjor
Viettakaa hmaane tyýfikkaaaa
renscnc
■íohn Chaflí*...
i rún Swansea® skoiiag
# upp mot folhoiistoppt
+*r r-t •» u«v ^SSSSSBSSSSkSfSSStStí^^
. ]j/Æ; >:.>•;>
L V ►"-• ■•• .. «%■' '
#n 'WSk 8- jfÍiS
s AJATTARCN kssötakíssa!
XýVTKvStV-► >»»■>■>#: xtfv.'-v.-■*/.í:>>i :«<#>'■■ f jO^\ '
\ * ytuiomtA mjiWAKK-UA, &«,* W5y
A\ V* >SdT
i *\ jfj\
j MyT \ J j&tjí
■’ VV'1V*>>■:•-
I^h : - ’t f ,T
c > » '<í* ; '<■•#> K»w^»ayft ...^
ff// A 'v- * <■’>>'■-/'. í'ATvrM*:;:
- *////’*. sic ct ?:c8, V^.hÍ
'AJ P'-JC
#;s>, /v, yfff/yy „,i
*****: Z'S/fr f-s
{wafttJw/us^ftr.cí-:
fcrtí Kor<t»;«-fc av -< v '.< ►<< ÉB €■/ ff’jk*
. <»< . |§ff < k ^
»*{•*{'
«.'»> íi>; :i
•g «£ 'ít>ci
) rcvxc' j
■**»&&► íKxmöj
.>>:■:<
scxr «; -C' wt<*n-8, «« Íltíttóð .
:WJt'trf. 'SWC«Í* t-JL P& #.&* :
jjjWájtfí&íí ^
r» «*•<.«: 33»»ákl ^
»« W.*Mc*
«$m«« #*
loutuu
<„. -
AM81* 2
sa.«m r
***** S
I Vaalí' oI«>t. K.ían',/.
[ piii>(<»« x
L &&<?“■<>«*"<> *.',/vM <-■>
[Sí:frVí:«V«í:' >.<> <» -i', 'A? 'i --
[» «<uá<<t< '• o»\v'< > s, - *> »-
• <Ak<">-rc:\«> ^ ;->-\ v ► s>
I xp>->{ •».«> <• \>,«, *«.>-í>í>>< ► i
teS m,M .v < • > Vít*« » <
gAfttfgkfett --------i
'X/ " v /c. \ »»«
■&>$>■ ■"% ''k' ■■> :■ :< >
\ ' ' v«* <0 :«J
%^mmmrn
<o«# jáSOPrf*-) <<<<>,> <.«**»«♦
»0».: 6{í:¥«»í» >:<5.:ktf:v ftx »,)x
<<«; «*. á<fcwvtf#ík „ </í«
así^a.^^*
n3*Itf«svfcvAywyfcwa:#Í«.
' ' í :< «íí)?Oí»V>C(Sc }*l-
. i*r»KÍ«ÍS.^tyJ^
_,LLEFTA norræna pressumótið
hefst á morgun í Keykjavík. Pá
munu rúmlega 60 manns setjast
á rökstóla til að ræða sameigin-
leg áhugaefni, en pátttakendur
vinna allir við að stilia „sekúndu
vísi sögunnar“ eins og blöðin og
fréttastofnanirnar eru stundum
kallaðar, — þeir miðla fréttum
og öðrum fróðleik til almennings
og skýra fyrir honura atburði líð-
andi stundar og vandamál sam-
félagsins.
Norrænu pressumótin hafa
verið haldin síðan um aldamót,
bæði tii að ræða hin margþættu
vandamál, sem varða sérstaklega
blöð og fréttastofur og hið mikil-
væga hlutverk þeirra í þjóðfélagi
nútímans, — og til að efla kynni
meðal norrænna blaðamanna og
auka þekkinguna á grannlönd-
um þeirra. Mótið, sem hefst á
morgun, mun standa allt til
föstudags, og verður síðar sagt í
Morgunblaðinu frá því, sem þar
fer fram. Hins vegar þykir á-
stæða til að segja nú lesendum
blaðsins með örfáum orðum frá
blöðum — og þá einkum dag-
blöðum — á hinum Norðurlönd-
unum í tilefni mótsins.
Fyrstu blöðin
Upphaf blaðaútgáfu á Norður-
löndum má rekja aftur til 17. ald-
ar. Hinn frægi herkonungur
Gústaf Adolf er sagður hafa ver-
ið snjall áróðursmaður og hafa
lagt nokkra áherzlu að á að
koma fréttum af sigrum sínum
út meðal fólksins. Fyrsta blaðið,
sem gefið var út reglulega í Sví-
þjóð, hóf göngu sína fyrir opin-
bert frumkvæði 1645 og hét
„Ordinari post tijdender“. Kem-
ur það enn út, en hefur skipt um
nafn. 1 Danmörku var í fyrsta
skipti veitt opinbert leyfi til
blaðaútgáfu 1634. Mun leyfið
hafa verið notað til að gefa út
vikurit, sem flutti fréttir, en ekk-
ert annað er um pað vitað. —
Fyrsta danska blaðið, sem ná-
kvæmar sagnir fara af, tók að
koma út 1666. Nefndist „Den
Danske Mercurius“ og var í
bundnu máli. I Noregi voru
gerðar tilraunir til blaðaútgáfu
snemma á 18. öld, en fyrsta blað-
ið, sem nokkrum þroska náði,
var „Norske intellegenssedler”,
sem kom fyrst út i Kristjaníu
(Osló) 1763. Flutti það mikið af
auglýsingum auk frétta. í Finn-
landi var fyrsta blaðið „Tidning-
ar utgifne av et sallskab i Abo“.
Kom það út 1771—1786. Fyrsta
blaðið á finnsku var „Suomaliset
Tieto-Sanomat“ (Finnsk tíðindi),
sem hóf göngu sína 1775.
19. öldin og upphaf dagblaðanna
Ekkert þeirra blaða, sem nú
hafa verið talin, kom út daglega.
Dagblöð voru að vísu ekki með
öllu óþekkt á 18. öld, t. d. tók
„Dagligt allehanda' að koma út
í Svíþjóð 1769. En dagblöð í nú-
tímaskilningi koma þc ekki fram
á sjónarsviðið fyrr en á 19. öld.
f>á urðu margvíslegar og róttæk-
ar breytingar á þjóðlífi á Norð-
urlöndum ekki síður en annars
staðar. Ný tækni sími, setjara-
vélar, hraðpressur og ódýr tré-
pappír, svo og fjölbreyttara at-
vinnulíf, aukin menntun og nýjar
þjóðfélagsstéttir, — allt studdi
þetta að þróun blaðaútgáfunnar
og tilkomu dagblaðanna, sem
nú eru orðin snar þáttur menn-
ingarlífs allra siðaðra þjóða,
mikilvægar þjóðfélagsstofnanir,
og áhrifamiklir aðilar um á-
kvarðanir í hinum þýðingar-
mestu málum. Dagblöðin báru
í fyrstu mjög virðulegt svipmót
og mikið bar á löngum greinum.
Máttu blöðin kallast vettvangur
fyrir háfleygar imræður um
"oenningarmál. Það er vissulegr
enn í dag hlutverk blaðanna að
kryfja vandamálin til mergjar,
lýsa skoðunum á þeim og skýra
viðburði þjóðlífsins fyrir lesend-
>: k'»nin IvKokoæ ♦»:■:■:■:
Berlingske Tidende rekur sögu
sína allt til ársins 1749, er mað-
ur að nafni Ernst Heinrich
Berling keypti einkaleyfi til að
senda blöð með pósti í Danmörku
og tók að gefa út „Kiöben-
havnske Danske Post-Tidender“.
Blaðið kom þá út tvisvar í viku.
Það hefur síðan oft skipt um
nafn, en í daglegu tali jafnan
verið kennt við Berlingfjölskyld-
una og kallað sínu núverandi
nafni, þótt það væri ekki skírt
því formlega fyrr en 1935. Blað-
ið var lengi eins konar málgagn
stjórnarvaldanna, þó að það væri
ætlað þeim, sem sækjast eftir
myndum og léttmeti. „B. T.“ er
í helmingi minna broti en flest
hin dönsku blöðin. F.ru þau, svo
og blöð á hinum Norðurlöndun-
um yfirleitt, mun stærri en ís-
lenzku blöðin, flest 40x57 cm að
stærð. íslenzku blöðin eru 29x43
cm. — Upplag „B. T.“ er 121.050
eint. —
Næst „B. T.“ að upplagi er
Ekstrabladet (74.260 eintök). Er
það tengt Politiken, en höfðar til
annars lesendahóps. Þá er Jyl-
lands Posten (68.755 eint., á
sunnudögum 145.507), vandað
W* r**am.*~ tóft

„Hausar“ nokkurra stórblaða á Norðurlöndum
um. En á þessari öld hefur þetta
efni blaðanna. víða í heiminum
ekki sett svip sinn á þau á sama
hátt og áður. Þess í stað ber nú
mun meira á fréttum, — stuttum
frásögnum af nýorðnum atburð-
um nær og fjær, stundum e. t. v.
ekki sízt þeim skuggalegu, svo
og spjalli í léttum tón og fræðslu-
þáttum um sitthvað. sem snertir
daglegt líf manna. Hin eldri og
þyngri blaðaritun er að vísu ekki
dauð úr öllum æðum, þvi að
ýmis frönsk og ekki síður þýzk
blöð eru enn í hinum gamla stíl.
Hin nýrri blaðamennska er hins
vegar oftast kennd við Bretlands-
og Bandaríkjablöðin. Blöð á Norð
urlöndum þykja yfirleitt fara
nokkuð bil beggja, — fræðandi
greinar, gagnorðar fréttir og fjör
ugir pistlar skipta=.t á.
Berlingur og Pólitíkm
Stærstu dagblöðin, sem nú
koma út í Danmörku eru Berl-
ingske Tidende og Politiken, sem
koma út í um 150.000 eintökum
og eru 20—50 síður að stærð. —
Eru þau nokkuð keypt og lesin
hér á landi og mörgum íslend-
| ingum kunn.
í einkaeign. Nú styður það íhalds
flokkinn. Aðalritstjórar þess eru
Terkel M. Terkelsen, Svend Aage
Lund og Axel Moos.
Politiken var stofnað 1884 eft-
ir klofning í vinstri flokknum
danska. Fylgir það ,,radikölum“
að málum síðhn. Meðal stofnend-
anna var Edvard Brandes, bróðir
Géorgs Brandes, en þekktastur af
ritstjórum þess er Henrik Cavl-
ing, sem var við blaðið á fyrstu
áratugum þessarar aldar. Braut
hann upp á fjölmörgum nýjung-
um og er talinn meðal merkustu
blaðamanna á Norðurlöndum. Að
alritstjórar blaðsins nú eru Niels
Hasager, Poul Graae og Hakon
Stephensen.
Fyrra hluta ársins 1957 var
meðalupplag Berlingske Tidende
159.886 eintök (298.329 á surinu-
dögum), en meðalupplag Poli-
tiken var 148.072 (273.005 á
sunnudögum).
Önnur dönsk dagblöð
Þriðja vinsælasta blaðið í
Danmörku er „B T.“, síð-
degisblað, sem gefið er út af
sömu aðilum og Berlingske Tid-
ende. Það er hins vegar einkum
blað, sem gefið er út í Árósum.
1 stjórnmálum hallast það á sveif
með íhaldsflokknum. Þá má
nefna Aarhus Stiftstidende
(íhaldsfl.), Social-Demokraten,
aðalmálgagn Alþýðuflokksins
(upplag 41.178), Aalborg Stífts-
tidende (íhaldsfl.), Vestkysten,
sem gefið er út í Esbjerg og fylg-
ir vinstri flokknum í stjórnmál-
um og Fyns Tidende, sem fylgir
sama flokki og er gefið út í Óð-
insvéum. Eru þá upptalin öll
dönsk dagblöð, sem koma út í
meira en 30.000 eintökum.
Af öðrum blöðum má nefna
Dagens Nyheder (áður National-
tidende), sem er vandað blað og.
birtir m. a. „mánudagsumræð-
urnar“, þar sem færustu menn
úr öllum stjórnmálaflokkum
segja álit sitt á helztu vandamál-
um. Blaðið sjálft fylgir íhaids-
flokknum. Land og Folk er blað
kommúnista. Það hafði um 13.000
kaupendur síðari hluta árs 1956.
— Alls munu nú gefin út í Dan-
mörku um 80 dagblöð.
Dagblöð í Svíþjóó
Stærsta blað í Svíþjóð er
Dagens Nyheter, morgunblað,
sem út kemur í Stokkhólmi. —
Upplag þess var rúmlega 305.000
eintök árið 1956. Blaðið var
stofnað 1864 og hefur jafnan not-
ið mikils álits. Það styður Þjóð-
flokkinn (frjálslynda flokkinn).
Aðalritstjóri er Herbert Ting-
sten, fyrrverandi hagfræðipró-
fessir, mjög umdeildur maður,
sem lætur sér ekkert mannlegt
óviðkomandi, en fjallar jafnan
þannig um málin, að eftir er
tekið. Bonniersfjölskyldan er
stærsti hluthafi í félaginu, sem
gefur blaðið út. Þessi ætt hefur
verið mjög á öndverðum meiði
við Krebgerættina, sem til
skamms tíma átti stórblöðin
Stockholms-Tidningen og Afton-
bladet. Áttust ættarhöfðingjarnir
við í blöðum sínum, og vöklu
þær deilur mikla athygli.
Næststærsta blað í Svíþjóð er
Expressen. Það er tengt Dagens
Nyheter, kemur út síðdegis og
er í svipuðu broti og íslenzku
blöðin.
Hið þriðja í röðinni er Göte-
borgs Posten. Fylgir það Þjóð-
flokknum að málum eins og tvö
stærstu blöðin.
Þá koma Aftonbladet og
Stockholms-Tidningen, sem
Kreugerættin hefur nýlega selt
sænska alþýðusambandinu. Var
sú sala allsöguleg og vakti furðu
margra. Upplög þessara blaða
voru 1956 200.000 og 185.000.
Svenska Dagbladet er aðalmál-
gagn íhaldsflokksins (105.000
eint.). Morgon-Tidningen er hið
gamla aðalmálgagn sósíaldemó-
krata. Af öðrum stórum sænsk-
um blöðum má nefna: Syd-
svenska Dagbladet Snállposten,
sem kemur út í Málmey í 75.000
eint. og fylgir íhaldsflokknum.
östgöta Correspondenten í Lin-
köping, íhaldsflokksblað (57.000
eint.). Göteborgs Handels och
Sjöfarts-Tidning. Það er gefið út
í 45.000 eint. og hallast að Þjóð-
flokknum. Ny Dag er blað komm
únista. Upplagið er 45.000 eintök.
Finnsku dagblöðin
Útbreiddasta blað í Finnlandi
er Helsingin Sanomat (Helsinki-
tíðindi). Það er óháð blað, sem
hóf göngu sína 1904. Ritstjóri er
Yrjö Niiniluoto. Upplagið var
236.000 eintök árið 1955. Kvöld-
útgáfa blaðsins nefnist llta-
Sanomat (Kvöldtíðindin). Það er
gefið út í 58.000 eintökum. Hels-
ingin Sanomat hefur ekki annað
en auglýsingar á forsíðu, en það
er orðið sjaldgæft í blöðum á
Norðurlöndum eins og annars
staðar. Meðal annarra blaða, sem
hafa þann hátt á, má nefna
Svenska Dagbladet.
Næststærsta blað Finnlands er
Uusi Suomi (Hið nýja Finnland).
Það er málgagn Þjóðlega sam-
bandsflokksins og gefið út í
93.000 eint. Næst í röðinni er
Turun Sanomat (Arbæjartíðindi)
og þá aðalmálgagn sænska þjóð-
flokksins Hufvudstadsbladet
(upplag 55.000 eintök). Af öðrum
blöðum má nefna: Savon Sano-
mat, sem mun koma út í borg-
inni Kuopio og fylgja bænda-
flokknum. Suomen Sosialidemo-
kraatti, sem er aðalmálgagu
sósíaldemókrata (46.000 eint.),
Vapaa Sana (Hið frjálsa orð),
kommúnistablað og loks Illka,
Frumh. á bls. 23