Morgunblaðið - 03.08.1958, Page 3

Sunnudagur 3. ágúst 1958
MORGVNBLAÐIÐ
3
Gunnar Guðjónsson, form. Verzlunarráðs íslands:
Hugleiðingar í tilefni af fri-
degi verzlunarmanna
ENN Á NÝ, á 103. ári frá því
að verzlunin var gefin frjáls á
íslandi, fagnar verzlunarstéttin
árlegum hátíðisdegi.
Við slík tækifæri vill • það
mjög tíðkast, að menn í hátíða-
skapinu falli fyrir þeirri freist-
ingu að horfa of mjög um öxl,
minnast brautryðjendanna og
hlakka yfir því sem áunnizt hef-
ur. — Mönnum og þjóðum er
það vissulega hollt og bráð-
nauðsynlegt að líta öðru hvoru
til baka yfir farinn veg, en það
er jafn hættulegt að einblína á
afrek fyrri kynslóða og vanrækja
að horfast í augu, ekki eingöngu
við vandamál líðandi stundar,
heldur einkum og sér í lagi við
vandamál þau er framundan bíða,
en þau hljóta jafnan að mótast
af því hvernig til tekst um lausn
þeirra verkefna, sem glímt er
við á hverjum tíma.
fslendingar eru sundruð þjóð í
dag. Skipting þjóðarteknanna
manna og stétta á milli, ásamt
algjöru ósamkomulagi um mat
á því hvað í raun og veru sé
til skiptanna, virðist að því er
bezt fæst séð, vera næsta óleys-
anlegt verkefni, og ræður þar
miklu um tortryggni þessara
sömu manna og stétta á milli.
Allur þorri almennings virðist
hafna því blákalt að viðurkenna
einföldustu efnahagslegar stað-
reyndir, eða þá vanrækja að
kynna sér þær. Menn varpa
áhyggjum sínum á forsprakkana,
eða stjórnmálamennina og bregð-
ast hinir verstu við, ef þeir geta
ekki gert þá galdra, sem þeir
höfðu lofað. Stjórnmálamennina
virðist aftur á móti alltof oft
skorta manndóm til að hafa sig
upp úr þeirri loforða-sjálfheldu,
sem þeir eru búnir að koma sér
í, að ekki sé minnzt á þá pólitísku
stefnu, sem hafnar öllum heið-
arleik og hefur gert sannleikann
flokksrækan. Væri nú kominn
tími til að menn hertu upp hug-
ann og segðu þjóðinni allt af
létta, þar á meðal, að göldrum
verður ekki beitt á vorum dög-
• um, hvorki í efnahagsmálum né
öðru.
Á þessu sumri komu til fram-
kvæmda ný lög um efnahags-
mál, sem að sumu leyti voru all
athyglisverð tilraun til þess að
nema staðar á þeirri óheillabraut
sem þjóðin nú er stödd á í efna-
hagsmálum. Skyldu menn nú
halda, að stjórnarflokkar þeir,
sem að þessum lögum stóðu,
hefðu gert sér grein fyrir undir-
teljtum almennings, áður en þeir
settu lögin, en svo virðist þó ekki
vera. Allflest launþegasamtök
vildu ekki fallast á réttmæti
þessara ráðstafana ríkisstjórnar-
innar, og sögðu upp samningum.
Verður vart dregin önnur álykt-
Un af þessari staðreynd, en að
almenningur treysti ekki þeim
aðilum, sem að lögunum stóðu.
Nú verður engu landi stjórnað,
án þess að almenningur beri fullt
traust til þeirra manna, sem
hann hefur falið umboð sitt til
þess að fara með völdin. Að öðr-
um kosti eru allar ráðstafanir,
sem kunna að koma við kaun
landsmanna, með öllu tilgangs-
lausar. En hvað er þá til bragðs
að taka?
Fyrr á sumrinu voru fluttar í
útvarpinu umræður frá fundi
Stúdentafélags Reykjavíkur um
efnahagsmál. Komu þar fram
nokkrir af þekktustu og bezt
metnu hagfræðingum landsins,
meðal annarra þeir Jónas Haralz,
Jónannes Nordal og Ólafur
Björnsson. Gerðu þeir á einkar
ljósan og hlutlægan hátt grein
fyrir efnahagsástandi landS-
manna, og þeim forsendum sem
nauðsynlegar væru til þess að
hruni yrði afstýrt. Var öll fram-
setning þeirra svo ljós, að hverju
mannsbarni, sem eyru hafði til
að hlusta með, var auðvelt að
skilja, áð öll hnigu rök þeirra í
meginatriðum í sömu átt, sem
Sr. Jónas Gislason:
Ráðsmenn Guðs
Gunnar Guðjónsson
sé, að meira fjármagni verður
að beina til atvinnuveganna, en
ekki til óarðbærra fjárfestinga
og að til þess að almenningur
ekki verði að sæta kjararýrnun,
er ekkert ráð til annað en aukin
framleiðslúafköst þjóðarinnar.
Vilji landsmenn nú skella skolla-
eyrum við þessum ábendingum
sérfræðinganna, af því að þær
eru óþægilegar, eru þeir ekki
mikið frábrugðnir manni, sem
fer til læknis og er sagt, að
hann sé með hjartasjúkdóm og
detti dauður niður, ef hann gangi
hratt upp stiga, en tekur engu að
síður þátt í víðavangshlaupi.
Ekki er ég þó svo svartsýnn,
að ég trúi því, að Islendingar
muni til lengdar fara þannig að
ráði sínu, en hinu er ekki að
leyna, að því fyrr sem við sjá-
um að okkur, því sársaukaminni
verður lækningin.
Mér virðist mikið vanta á, að
alþjóð geri sér grein fyrir hvers
konar þjóðskipulag hún býr við.
Það er auðsætt, að seint verða
allir sammála um hvaða þjóð-
skipulag þeir telji heppilegast,
en hins vegar er það staðreynd,
sem óheppilegt er að gleyma, að
hér á íslandi búum vér í dag
að forminu til við kapitaliskt
efnahagsskipulag, eins og allar
aðrar vestrænar þjóðir. Ef vér
gleymum því, blasir jafnan við
sú hætta, að þegar leitazt er við
að sníða af því ýmsa annmarka
sem ekki samrýmast hugsunar-
hætti nútímans, verði okkur á
að sniða jafnframt af því meg-
inkostina, þannig að það sem eft-
ir verður sé hvorki fugl né fisk-
ur.
Inntak þessa þjóðskipulags er,
að atvinnurekstur þjóðanna,
hvort heldur er búskapur, sigl-
ingar, fiskveiðar, verzlun eða
iðnaður, sé í höndum einstaklinga
eða félaga. Að frátaldri ýmissi
þjónustu við almenning, svo sem
pósti, síma, járnbrautum, vatns-
veitum, og sums staðar gas- og
rafveitum, er atvinnurekstur,
hvers kyns sem er, í höndum
einkafyrirtækja eða samvinnu-
félaga, án opinberrar íhlutunar.
Skilyrðið fyrir því, að atvinnu-
líf innan slíks skipulags megi
dafna, er fjármyndun hjá ein-
staklingum og atvinnufyrirtækj-
um. Þau verða ekki einungis að
eiga þess kost að endurnýja at-
vinnutæki sín á hæfilegu árabili,
af arði, heldur og að afla nýrra
tækja til aukins rekstrar, auk
þess sem þeim aðiljum, sem lagt
hafa fé sitt til rekstrarins, ber
að fá hæfilega vexti af fé því
sem þeir lögðu fram. Því aðeins
er hægt að búast við þátttöku al-
mennings í nauðsynlegum at-
vinnuf yrirtæk j um.
í stað þess að horfast í augu
við þessa grundvallarstaðreynd
þess efnahagsskipulags sem vér í
orði kveðnu búum við, hefur sá
háttur verið hafður á um langt
árabil, t. d. gagnvart þýðingar-
mesta atvinnuvegi vorum, sjáv-
arútveginum, að hann hefur verið
gerður óstarfhæfur fyrir aðgjörð-
ir ríkisvaldsins, dregst nú áfram
á uppbótum, sem þó hvergi nærri
nægja fyrir nauðsynlegri endur-
nýjun, en ríki og bæjarfélög hafa
í æ ríkan mæli tekið að sér hult-
verk þessara atvinnurekenda.
Að einkaframtakinu hefur ver-
ið þjarmað á alla lund, og skiln-
ingur á nauðsyn þess, að fjár-
myndun í einkarekstri sé ekki
aðeins rétt, heldur og nauðsyn-
leg, virðist eiga svo erfitt upp-
dráttar, að með ólíkindum er.
Sem kunnugt er, bera engin
fyrirtæki ríkis- eða bæjarfélaga
skatta eða útsvör, og samvinnu-
rekstur er að heita má skatt-
frjáls. Um viðurgjörning við
einkaatvinnureksturinn gegnir
talsvert öðru máli.
Á síðastliðnu vori fengu sam-
tök atvinnuveganna í landinu,
fyrir milligöngu iðnaðarmála-
stofnunarinnar, hingað til lands
sérfræðing í skattamálum, á veg-
um efnahagsstofnunar Evrópu í Jesús faendir okkur á> hve mikla
París. Var það prófessor Vást-
hagen frá Stokkhólmi, en hann
hefur meðal annars átt sæti í
opinberri nefnd til endurskoðun-
ar á skattamálum sænskra fyrir-
tækja, og verið sænsku stjórninni
til ráðgjafar í slíkum málum.
Var hlutverk hans að semja
fræðilegt og hlutlaust álit um
áhrif skatta og útsvarsálagning-
ar á framleiðslu og þróunarmögu
leika íslenzkra fyrirtækja. Próf.
Vásthagen samdi ýtarlega skýrslu
um athuganir sínar hér, og hefur
sú skýrsla verið prentuð, sem
fylgirit við tímaritið Frjálsa verzl
un, og væri vonandi, að sem
flestir legðu á sig að kynna sér
hana, því hún er vissulega girni-
leg til fróðleiks. T. d. kom í ljós,
að eftirfarandi atvinnugreinar
— Lúk. 16, 1—9.
GUÐSPJALL dagsins í dag,
dæmisagan um rangláta ráðs-
manninn, hefur oft vakið undrun
margra. Menn hafa átt bágt með
að skilja, hvernig Jesús getur val
ið einmitt þennan mann til xrá-
sagnar. Hvað getum við læi't af
þessum rangláta manni? I hverju
getur hann verið okkur rétt fyr-
irmynd?
Þetta er ekki í eina skiptið, er
hann velur slíka manngerð í
dæmisögum sínum. Við getum
lesið um lata vininn hjá Lúkasi
í 11, 5—8, og rangláta dómarann
í Lúk. 18, 1—7.
Auðvitað setur Jesús ekki hinn
rangiáta mann upp sem fyrir-
mynd fyrir okkur á þann hátt, að
við eigum að breyta rangt á sama
hátt og hann. Slíkt kemur víst
engum til hugar.
í lok dæmisögunnar sjáum við
tilgang Jesú með henni. Þar seg-
ir hann: „Börn þessa heims eru
kænni í viðureign sinni við kyn-
slóð sína en börn ljóssins. Og ég
segi yður: Gjörið yður vini með
mammon ranglætisins, til þess að
þeir, þegar hann þrýtur, taki við
yður í hinar himnesku tjaldbúð-
ir“.
Það er auðvitað alls ekki
breytni hins rangláta manns, sem
er okkur til fyrirmyndar. En sem hann hefur gert' EnSinn get'
ur lagt annan grundvöll en þann,
sem Guð hefur lagt, Jesúm
vina á sama hátt og rangláti ráðs-
maðurinn. Þvert á móti. Við eig-
um að afla okkur vina með því
að nota efni okkar á réftan hátt.
Við eigum að elska náungann
eins og okkur sjálf. Þá verður
einnig tekið við okkur í hinar
himnesku tjaldbúðir.
Sem ráðsmenn Guðs höfum við
aldrei leyfi til þess að hugsa ein-
vörðungu um eigin hag og eigin
þægindi, án alls tillits til með-
bræðra okkar. Sá maður, sem er
ríkur af þessa heims gæðum, en
lætur sér samt á sama standa um
neyð náungans, hann líkist rang-
láta ráðsmanninum. Hann stelur
undan af fé húsbóndans sjálfum
sér til auðgunar. Hann misnotar
í eigin hag þau gæði, sem
Guð hefur trúað honum fyrir, til
þess að hann gæti orðið öðrum
til blessunar. Eigingirni, sjálfs-
elska og nautnasýki eru merki
hinnar ranglátu ráðsmennsku.
Nú kann einhver að spyrja:
Brýtur þetta ekki í bág við
kristna kenningu? Er þetta ekki
verkaréttlæting? Er það þá
breytni okkar mannamja, sem
allt byggist á?
Nei, engan veginn. Þetta má
ekki misskilja.
Öll von okkar mannanna um
samfélag við Guð byggist á því,
greiddu samtals í skatta á árinu
1957 eftirfarandi prósentur af hreinum tekjum sínum:
Frystihús 178%
Flugfélög 385%
Heildverzlanir 84%
Olíufélög 393%
Stórútgerðarfélög 140%
Skipafélög 1766%
Þarf ekki að fara mörgum orð-
kænsku og fyrirhyggju hann sýni
í rangsleitni sinni. Hann horfði
fram til tíma reikningsskilanna
og bjó sig undir að mæta þeim.
Vi ðeigum einnig að horfa fram
til þess tíma, er við eigum að
gjöra reikningsskil ráðsmennsku
okkar. Við eigum að sýna
kænsku og fyrirhyggju í hinu
góða, þannig að við séum reiðu-
búin, þegar röðin kemur að okk-
ur.
Við kristnir menn vitum, að sá
Guð, sem skapaði okkur, gæddi
okkur þeim hæfileikum og gáf-
um, sem við höfum til að bera, er
hinn eini rétti eigandi allra
þeirra hluta, sem við í daglegu
tali köllum okkar. Hvort sem
um er að ræða tímanleg eða and-
leg verðmæti, heyra þau honum
til. Við erum raunverulega að-
eins ráðsmenn Guðs hér á jörð.
Við vitum, að allir menn
hverfa burt úr þessu lífi jafn
snauðir og þeir fæddust inn í
heiminn. Við getum ekkert tek-
ið með okkur af þeim veraldar-
gæðum, sem okkur í jarðlífinu
um um hvert stefnir hjá þessum
atvinnugreinum að óbreyttum
aðstæðum, og skyldu menn nú
ætla að slík árleg blóðtaka
mundi þykja nægilegt framlag
frá einkarekstrinum.
Sem kunnugt er, var á síðast-
liðnu ári lögfestur svonefndur
stóreignaskattur, og var jafnað
niður 135 milljónum króna á alla
einstaklinga, sem töldust eiga
yfir 1 milljón króna hreina eign,
eftir að eignir þeirra höfðu verið
metnar á ný, af þar til skipaðri
nefnd. Stór hluti þeirra eigna,
sem þannig var lagt á, kom fram
fyrir hlutdeild manna í aðalat-
vinnufyrirtækjum þjóðarinnar.
Var því mjög haldið á loft, að
ekki væri nema sanngjarnt, að
slík byrði yrði lögð á breiðustu
bökin, eins og komizt var að orði,
en meðal þeirra eru ekki sam-
vinnufélögin, samkvæmt eðli lag-
anna. Sem dæmi má nefna, að
hæsta stóreignaskattsgreiðandan-
um á landinu ber að greiða rúm-
ar 4 milljónir króna, en hann
er einn athafnasamasti og dug-
legasti útgerðarmaður og frysti-
húsaeigandi á landinu, sem jafn-
an hefir lagt alla fjármuni sína
í þessar atvinnugreinar. öðrum
af færustu og umsvifamestu út-
gerðarmönnum Reykjavíkur, sem
Framhald á bls. 13.
Krist og hjálpræðisverk hans
okkur til handa. Þú getur aldrei
byggt von þína á sjálfum þér,
góðverkum þínum, kærleika þín-
um eða örlæti. Allt þitt verk er
í molum unnið.
Von þín er öll bundin við Jes-
•úm Krist og náð Guðs þér veitta
í honum. Og náð hans er þér
veitt án eigin verðskuldunar,
ella væri hún engin náð, heldur
aðeins eigin verðleikar. Þá þyrft-
ir þú ekki að þakka Guði, held-
ur gætir þú þakkað sjálfum þér.
Það er aðeins trúin á Jesúm
Krist, sem réttlætir þig, kemur
þér í sátt við Guð.
En þessi trú verður að bera á-
vöxt í lífi þínu. Við verðum að
gæta þess að ávaxta rétt þau
pund, sem Guð hefur falið okk-
ur til ávöxtunar. Og fyrir trúna
á Jesúm Krist eiga kærleiksverk
in sín laun hjá Guði, en aðeins
fyrir trúna á hann, sem ávöxtur
þess lífs, sem sækir allan styrk
sinn og kraft til hans.
Þetta er sá boðskapur, sem
Jesús vill í dag flytja okkur með
finnst vera svo mikils virði. Við ! dæmisögunni um rangláta ráðs-
dauðans dyr hverfur verðgildi manninn.
Við erum ráðsmenn yfir eigum
Guðs. Við eigum að gera hon-
um reikningsskil á ráðsmennsk-
unni, þegar æviskeiði okkar lýk-
ur. Við ættum því ekki að sýna
minni fyrirhyggju í ráðsmennsku
okkar en hinn rangláti ráðsmað-
ur. Við eigum að búa okkur und-
ir reikningsskilin við Guð. Við
þurfum að yfirfæra hin verald-
legu gæði yfir í þá mynt, sem
gjaldgeng er hjá Guði á himnum.
Við eigum að safna okkur þeim
fjársjóðum sem mölur og ryð fá
ekki grandað.
peninga og auðæfa. Jafnvel sá,
sem hefur gnægð veraldarauðs,
getur ekki keypt sig lausan und-
an örlögum mannsins, sem eitt
sinn á að deyja.
Og Jesús Kristur kennir okk-
ur, að eftir þetta líf eigum við
að koma fram fyrir dómstól Guðs
ur, að eftir þetta líf eigum við
að standa skapara okkar skil á
því lífi, sem við lifum hér á
jörð, gjöra honum grein fyrir,
hvernig við inntum af hendi ráðs
mennskuna, sem hann fól okk-
ur á hendur.
Það væri í hæsta máta óskyn-
samlegt af okkur að neita að við
urkenna þessa staðreynd. Tími
reikningsskilanna kemur í lífi
hvers mánns. Við eigum þvi að
búa okkur undir að mæta hon-
um, svo að við séum reiðubúin,
þegar kallið berst til okkar.
Og þá vaknar spurningin um
það, á hvern hátt við getum bú-
ið okkur undir þessi reiknings-
skil. Við megum aldrei reyna að
nota sömu aðferð og rangláti ráðs
maðurinn. Það gagnar aldrei.
Jesús segir í guðspjallinu:
„Gjörið yður vini með mammon
ranglætisins".
Hver er mammon ranglætis-
ins? Það eru peningarnii', auð-
æfin, veraldargæðin.
Við eigum ekki að afla okkur mennirnir búnir sem málarar.
Lciðtogar skæru-
liða í París
handteknir
PARÍS, 2. ágúst — NTB-Reuter
— Franska lögreglan hefur hand-
tekið æðstu leiðíoga samtaka
skæruliða frá Alsír í París. Alls
munu uin 19 menn hafa verið
handteknir. Lögreglan upplýsti,
að hún hefði náð í sínar hendur
mikilvægum skjölum skæruliða.
Undanfarið hafa franskir lög-
reglumenn haft nánar gætur á
aðalbækistöðvum uppreisnar-
rnanna í Paris. Voru lögreglu-