Morgunblaðið - 10.08.1958, Blaðsíða 11

Sunnudagur 10. ágúst 1958
MORGVTSBL AÐIÐ
11
Það eru ekki fyrst og fremst efna
hagsvandamál, sem hér er við að
stríða, eins og vant er að klifa
á. Vandinn er sálarlegs og sið-
ferðislegs eðlis. Þjóðin er blátt
áfram of eigingjörn. Við höfum
vanizt á það síðustu árin og van-
ið æskuna á það að láta of margt
eftir sér. Ef slíkt skapaði á-
nægju, mætti segja, að nokkuð
væri unnið. En það er ekki svo
vel. Orðið ánægja er komið af
nógur og merkir þægindakennd-
ina, sem fylgir því að hafa nóg
En eigingirniri fær aldrei nóg.
Það er hennar eðli, og þess
vegna getur hún ekki skapað
ánægju. Það þarf annað og
meira.“
Margþættar
orsakir
Laugad. 9. dgúst
Andlát dr.
Helga Tómassonaí
Dr. Helgi Tómasson var óvenju-
lega hugmyndaríkur maður, skjót
ráður og þolgóður. Hugðarefni
hans voru4 mörg og hann lagði
sig allan fram um að hrinda
þeim í framkvæmd. 1 aðal-
starfi sínu, læknisfræðinni, vann
hann frábært verk. Hann var
ágætur vísindamaður, sem stöð-
ugt fylgdist með nýjungunum og
gerði sjálfstæðar rannsóknir við
erfið skilyrði. Hvarvetna þar sem
hann tók þátt í félagsmálum,
lét hann mjög að sér kveða. Svo
var t. d. í félagsskap lækna, í
stjórn Sjúkrasamlags Reykjavík-
ur, ' Rotary-félaginu, skógrækt-
arfélögum og skátasamtökun-
um. Hann var skátahöfðingi ís-
lands í tvo áratugi og átti t. d.
hugmyndina að því að fá Úlfljóts-
vatn fyrir starfsemi skáta. í
skógræktinni sýndi Helgi, sem
ella, að honum var ekki nóg að
ræða um hugmyndir heldur
vildi hann um fram allt fram-
kvæma þær. Dr. Helgi ætlaði sér
ekki ætíð af í ákafa sínum og
er nú horfinn héðan langt fyrir
oldur fram. Skjótur dauðdagi
hentar miklum kapps- og at-
hafnamönnum betur en langvar-
andi heilsuleysi og nafn dr.
Helga mun lengi lifa í verkum
hans. Vinir hans munu ætíð
minnast heilsteypts drengskap-
armanns, sem aldrei kom til hug-
ar að hvika frá því, sem hann
taldi satt og rétt.
Afmæli
Péturs Ottesens
Ánægjulegt var að koma að
Ytra-Hólmi laugardaginn 2.
ágúst sl. á sjötugsafmæli
Péturs Ottesens. Hið forna höfuð-
ból mun sjaldan hafa verið feg-
urra en þá. Víðlendar grænar
grasgrundir hölluðust niður að
fagurbláum sléttum sjónum. Á
hlaðinu var fjöldi bifreiða og
gestir sátu inni í öllum stof-
um. Þar voru veitingar fram
bornar af frábærri rausn, en mest
var samt ánægjan af að spjalla
við sjálfa húsráðendur og þá
er komnir voru til að hylla
Ytra-Hólms-hjónin á þessum
merkisdegi.
Með réttu er talað um þær
miklu breytingar, sem orðið
hafi í íslenzku þjóðlífi síðustu
40—50 árin. Úr því verður ekki
of mikið gert, og sumir óttast, að
þær hafi í för með sér, að ís-
lenzka þjóðin glati eðli sínu,
hætti að vera íslenzk á þann
veg, sem við teljum vera okk-
ar aðalsóma. Lengst af þessum
mikla breytingatíma hefur Pét-
ur Ottesen setið á Alþingi ís-
lendinga eða lengur en nokkur
annar í sögu þjóðarinnar fyrr og
síðar. Ekki skal um það efazt,
að Pétur hafi verið góður fulltrúi
sinnar kynslóðar, þegar hann var
fyrst kosinn á þing fyrir 42 ár-
um. En víst er, að hann er ekki
síður góður fulltrúi íslenzku
þjóðarinnar nú. Sá sérstaki
trúnaður, sem honum hefur verið
veittur, sannar það, svo ekki
verður um deilt. Á afmælisdag-
inn varð Pétur og var hollustu
hvarvetna að, einnig víðs vegar
úr fylkingu þeirra, sem honum
eru andsnúnir í dægurmálum. Ef
nokkuð einkennir Pétur öðru
fremur, er það, hversu ramm-
íslenzkur hann er. Sú staðreynd
að enginn skuli lengur hafa set-
ið á Alþingi íslendinga en ein-
mitt svo rammíslenzkur maður
sem Pétur Ottesen, sannar, að því
fer fjarri, að þjóðin sé í þann
veginn að glata beztu einkennum
sínum. Sem betur fer hafa þau
aldrei fremur verið í heiðri
höfð en nú.
Góð umgengni
Þegar ekið er um sveitir lands-
ins rifjast ætíð upp, hvérsu
mikla þýðingu hefur, að hús séu
sæmilega máluð. Að vísu kann
að vera góð umgengni sums stað-
ar þar sem menn af einhverjum
ástæðum hafa ekki málað hús
sín, og auðvitað á skoðun ferða-
langs, sem þeytist um sveitir
litlu eða engu að ráða um það,
hvernig bændur búa híbýli
sín. En engum er gert rangt til,
þó enn sé sagt það, sem oft hefur
verið fram tekið áður, að hús
breyta gersamlega svip til bóta
við það að vera sæmilega máluð.
Þetta gleður og ekki aðeins auga
vegfaranda, heldur er það nokk-
ur þáttur í uppeldi hvers og eins,
að hann venjist snyrtilegu um-
hverfi og hafi fremur unan af
því, sem fagurt er en Ijótt.
Þetta á auðvitað ekki einungis
við um sveitabæi, heldur einnig
um þorp, bæi og borgir. Lengi
vel báru einstakir bæir úti á
landi eins og Seyðisfjörður
og Stykkishólmur af um
snyrtimennsku. — Á þessu
hefur víða orðið veruleg breyt-
ing til batnaðar hin seinni
ár, svo að ýmsir bæir, sem áður
virtust gráir og kuldalegir, þeg-
ar í þá var komið, hafa nú bjart
og margbreytilegt útlit. Við Reyk
víkingar þekkjum sjálfir þau
miklu stakkaskipti, sem orðið
hafa á borg okkar að þessu leyti
hin síðari ár. Þó eru þar enn ein-
staka óskiljanlega leiðir blettir
á. Svo er t .d. um húsið mikla,
sem Reykjavíkurbær lét á sín-
um tíma byggja á mótum Löngu-
hlíðar og Miklubrautar. Húsið
sjálft er enn hið prýðilegasta á
að líta, en umgengin í kringum
það er til háborinnar skammar.
Þarna býr margt myndarfólk.
Það ætti nú að taka saman hönd-
um og búa sér svo fagurt um-
hverfi að til þess verði vitnað á
annan veg en nú er gert.
Skólaslitaræða
Þórarins
Þórarinn Björnsson, skólameist
ari á Akureyri er einn þeirra,
sem tala á þann veg, að öllum
er ávinningur á að hlýða. —
Morgunblaðið birti s.l. sunnudag
hluta af ræðu þeirri, sem Þórar-
inn flutti við skólaslit í Mennta-
skólanum á Akureyri 17. júní s.l.
Margt í ræðu þessari er sagt af
miklu mannviti, svo sem t. d.
þetta:
„Ég hygg ,að það sé ein af mót-
setningum nútímaþjóðfélags, að
minnsta kosti hins íslenzka, að
sú félagshyggja, sem kemur
fram í ýmsum samtökum fólks-
ins og margvíslegri lagasetningu
og ráðstöfunum hins opinbera,
elur sjálfshyggju einstakling-
anna og grefur þannig undan
sjálfri sér. Menn gleyma því, að
sönn félagshyggja hlýtur og verð
ur að eiga rætur í fórnarlund, eða
því hugarþeli, sem getur látið á
móti sér vegna annarra. Annars
á félagshyggja á hættu að snúast
í skipulagða eigingirni, og ég fæ
ekki betur séð en það sé einmitt
þetta sem hefur verið að gerast
hér á landi, og þess vegna er
vandi þjóðfélagsins orðinn svo
harðsnúinn, að enginn virðist
þess megnugur að leysa hann. —
um hagfræðingum í vor, að þeir
hefðu sagt, að verkföllin miklu
hefðu verið afleiðing geigvæn-
legrar efnahagslegrar þróunar,
en ekki orsök hennar. Með orð-
hengilshætti komast menn ekk-
ert nær sannleikanum, og auð-
vitað eru orsakirnar hér saman
tvinnaðar. Engum þeim, sem
sjálfur tók þátt í atburðunum og
sá hvað gerðist, getur þó bland-
azt hugur um, að orsakir verk-
fallanna 1955 voru fyrst og
fremst af stjórnmálalegum ástæð
um en ekki efnahagslegum. Vel
má vera, að vissar efnahagsástæð
ur hafi greitt fyrir verkföllunum,
en það sem þeim réði, var ákveð-
inn stjórnmálavilji til að
splundra þáverandi ríkisstjórn
og sýna að hún væri ekki þess
megnug að ráða við vandamálin.
Þeir, sem segja að verkföllin
nafi hafizt vegna þess að vinní
var meiri en nóg og þess vegna
hafi verið boðið í verkafólkið,
gleyma því, að áður hafa verk-
föll verið hafin hér undir því
yfirskyni að vinna væri of lítil
og þess vegna yrðu verkamenn
að fá sér vinnuleysið bætt upp
með hærra kaupgjaldi.
„Engin Iiula4‘ ?
Hér sem ella er mest komið
undir forystunni og í hvaða anda
hún starfar. Hagfræðingarnir
munu nú og hafa sannfærzt um,
að bjargráðin, sem þeir eflaust
töldu vænleg miðað við efna-
hagsástandið, duga ekki. Meðal
annars vegna þess, að þau voru
af stjórnmálaástæðum bjöguð
þegar í upphafi. Síðan hafa þau
af annarlegum orsökum orðið
upphaf almennra kauphækkana
í landinu, þó að þau sjálf bygg-
ist á því, að hið almenna kaup-
gjald hafi þegar áður verið of
hátt.
Vandinn eykst við það, að
stjórnarvöldin gera sér hvorki
næga grein fyrir, hvað fyrir þeim
sjálfum vakir, né þora af stjórn-
málalegum ástæðum að segja
almenningi satt til um hver til-
gangurinn er með gerðum þeirra.
Álþýðublaðið sagði raunar sl.
laugardag um efnahagsmálin og
landhelgismálið: „En bæði þessi
mál eru alþjóð kunnug, yfir
þeim hvílir engin hula“. Þessu er
því miður á allt annan veg farið.
Stjórnarherrarnir hylja bæði
fyrir sjálfum sér og öðrum, höf-
uðstaðreyndirnar, sem mest á
veltux-.
Mynd þessi er tekin af þrettándu hæð húhúss þess er prentarar eru að reisa í Hálogalandshverfi.
Útsýni af efstu hæðum háhúsanna er bæði mikið og fagurt. Á myndinni sést í forgrunni hið nýja
hverfi, sem er þarna í byggingu. — Þá sér út yfir sundið til Viðeyjar og má þar greina
Viðeyjarstofu. Síðan sést allt upp á Kjalarnes með yzta hluta Esjunnar að baki og Akrafjall
litlu vestar. Ljósm. vig.
REYKJAVÍKURBRÉF
I þessum orðum skólameistara
er vikið að kjarna þess vanda-
máls, sem nú er við að etja í
íslenzkum stjórnmálum. Efna-
hagsvandinn verður ekki leystur
með fjárhagsráðstöfunum ein-
um. Hverjum um sig hættir ætíð
við að skoða málin um of ein-
hliða frá sínum eigin sjónarhól
Þetta er óhjákvæmilegt, en
hætturnar, sem af því leiðir,
verður að varast. Staglið um
efnahagsvandamálin að undan-
förnu er svo ófrjótt sem raun
ber vitni, vegna þess að menn
hafa ekki nógu almennt skoðað
vandamálin í heild og gert sér
grein fyrir öllum orsökum
þeirra.
Það var t. d. haft eftir merk-
„Tímamót eftir
páska44
Þegar Alþýðublaðið fullyrðir,
að engin hula hvíli yfir efna-
hagsmálunum, hljóta menn að
minnast þess, að nokkru fyrir
páska í vetur hafði Alþýðublaðið
um það mörg og stór orð, að nú
væri að vænta tímamóta í ís-
lenzkum stjórnmálum, að vísu
ekki fyrr en eftir páska! Þessi
tímamót áttu að koma af því, að
fundin væri ný lausn efnahags-
málanna. Lausn, sem staðið gæti
til frambúðar og forðað þjóðinni
frá þeim eilífu bráðabirgðaráð-
stöfunum, sem að undanförnu
hafði þurft að gera.
Þegar á reyndi varð lítið úr
efndunum á stóryrðum Alþýðu-
blaðsins. Raunin varð sú, að á sl.
vori voru bjargráðin lögfest, en
þau eru mesta bráðabirgðaráð-
stöfun, sem nokkru sinni hefur
verið gerð í efnahagsmálum þjóð
arinnar. Ekki er mögulegt, að
Alþýðublaðið hafi átt við þau úr-
ræði, þegar það boðaði tímamót
í íslenzkum stjórnmálum eftir
páska. Hver voru þá þessi snjall-
ræði Alþýðublaðsins? Úr því að
blaðið fullyrðir æ ofan í æ, að
engin hula sé yfir þessum mál-
um, nema helzt fyrirætlunum
Sjálfstæðismanna, væri ekki úr
vegi fyrir það að skýra almenn-
ingi frá því, hver þessi mikils-
verðu úrræði flokks þess voru.
Vissulega er ekki ónýtt að vita,
að þau séu fyrir hendi, þó að
Alþýðuflokkurinn af einhverjum
ástæðum hafi ekki treyst sér til
að hrinda þeim í framkvæmd
um páskaleytið í vor.
Kj ör dæmaskip un-
in og Framsókn
Vant er að sjá, hvort meiru
ræður um skrif Tímans blygð-
unarlaus óskammfeilni eða óskilj
anleg vanþekking. Fyrir nokkr-
um dögum mótmælti Tíminn t. d.
því, að Framsókn hefði skapað
sér forréttindi í skjóli ranglátrar
kjördæmaskipunar. Tíminn sagðx
í því sambandi:
„------enginn af núverandi
stjórnmálaflokkum íslands hefur
haft eins lítil áhrif á það að
móta kosningaskipulagið og
Framsóknarflokkurinn. Að svo
miklu leyti, sem kjördæmaskip-
unin er ekki eldri en núverandi
stjórnmálaflokkar, hefur hún
verið mótuð af andstöðuflokkum
Framsóknarflokksins og þá Sjálf-
stæðisflokknum fyrst og fremst.
Bæði kjördæmabreytingin 1933
og kjördæmabreytingin 1942
voru settar í andstöðu við Fram-
sóknarflokkinn og hann hafði því
engin áhrif á þær“.
Hér er beinlínis sagt rangt til
um samþykkt kjördæmabreyt-
ingarinnar 1933—34. Hún var
ákveðin með samningum við
Framsóknarflokkinn. Hann mót-
aði hana mjög, og framsögumað-
ur stjórnarskrárnefndar 1934,
þegar þessi breyting var endan-
lega samþykkt, var einmitt Ey-
steinn Jónsson. Hann mælti ein-
dregið með samþykkt frumvarps
ins.
Hvaða kjordæma-
skipun vill
Framsókn ?
En látum það vera, og segjum
sem svo, að Framsókn hafi verið
andvíg kjördæmabreytíngunum
1934 og 1942, því að halda má
fram, að 1934 hafi hún sam-
þykkt breytinguna nauðug, þó að
hún að lokum gerði það. En hver
er þá vilji Framsóknar í þessum
efnum? Framsóknarflokkurinn
hefur aldrei fengizt til þess að
bera fram neinar heillegar tillög-
ur um kjördæmaskipun. Hann
hefur ætíð þvælzt á móti þeim
tillögum, sem fram hafa komið.
Frh. á bls. 12.