Morgunblaðið - 30.09.1958, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 30. sept. 1958
MORCUTSBLAÐIÐ
15
Bretar ætli að veita togurum sín-
um herskipavernd innan íslenzkr
ar fiskveiðilögsögu eftir 1. sept-
ember. Birtar hafa verið um það
fréttir í brezkum blöðum og út-
varpi. Ríkisstjórnin hefur enga
formlega orðsendingu um þetta
fengið, þótt henni sé kunnujft
um, hvað frá brezku stjórninni
hefur um þetta birzt í brezkum
blöðum og útvarpi. Að óreyndu
verður því þó ekki trúað, að
bandalagsþjóð íslendinga gripi til
hervalds í því augnamiði að koma
í veg fyrir, að fslendingar geti
gætt fiskveiðilandhelgi sinnar.
Af þeim ástæðum að viðtöl
fara enn fram á vegum Atlants-
hafsbandalagsins um landhelgis-
málið og að ekki er hægt að trúa
því að óreyndu, að bandalagsþjóð
íslendinga beiti þá ofríki, tel ég
ekki rétt á þessu stigi að óska
eftir ráðherrafundi í Atlants-
hafsbandalaginu, vegna þessa
málefnis".
Þessi ummæli utanríkisráð-
herra virðast að því leyti á mis-
skilningi byggð, að einmitt um
sama leyti var tilkynnt, að um-
ræðurnar í NATO væru hættar.
En fyrir traust utanríkisráðherra
á bandalagsþjóð fslendinga þökk
uðu svo Bretar sjálfir þremur
dögurn síðar með vopnabraki.
Paynters-hneykslið
Ég skal ekki rekja sögu stríðs-
ins, sem hófst 1. þ. m. milli flota
brezka heimsveldisins og litlu
varðskipanna okkar. Ég kemst þó
ekki hjá að víkja örfáum orðum
að hinu svonefnda Paynters-
hneyksli.
Enskt varðskip leitar í annað
srnn hafnar með botnlangasjúk-
ling, sem þarfnast uppskurðar.
Að þessu sinni verður herskipið
að fresta störfum um stund sem
verndari landhelgisbrjótanna og
gerast þess í stað snattbátur
þeirra, svo að þeir þurfi hvorki
að tefja sig frá landhelgisveið-
unum né standa fyrir máli sínu
á íslenzkri grund.
Þegar herskipið kom til Vatn-
eyrar, fylgdi læknir þess hinum
sjúka manni til lands, en þegar
þangað kom vildi svo til, að
héraðslæknirinn hafði verið
kvaddur til íslenzks sjúklings all-
fjarri Vatneyri. Var nú gert
hvort tveggja í senn, að reyna að
stöðva för íslenzka læknisins,
snúa honum við á miðri leið og
áður en hann fengi aðstoðað ís-
lenzka sjúklinginn og jafnframt
að óska þess, að brezki sjúkling-
urinn fengi notið hjálpar brezka
læknisins á meðan. Það ótrúlega
skeði, að skipherra herskipsins
synjaði beiðninni og skipaði
lækni .sínum að koma tafarlaust
á skipsfjöl. Síðan hraðaði hann
för sinni til skyldustarfanna að
nýju. íslenzki læknirinn sneri
hins vegar tafarlaust við, lét is-
lenzka sjúklinginn bíða, en hrað-
aði sinni för þangað, sem þörfin
var brýnni þ. e. a. s. til hins
brezka sjómanns.
Báðir, Bretinn og íslendingur-
inn, munu hafa talið sig gera sína
skyldu.
Sleppið sökudólgnum!
Meðan á þessu stóð var barizt
á hafinu. Landhelgisbrjóturinn,
sem sjúklingurinn kom frá, hélt
þrifastarfi sínu áfram. íslenzkir
varðskipsmenn réðust þá til upp-
göngu. Þeim var mætt með barefl
um, en þeir sigruðu og bjuggust
til að halda til hafnar með af-
brotamennina.
En þá komu boð frá allra hæstu
stöðum.
Hægan piltar. Sleppið söku-
dólgnum strax, en flýtið ykkur
til ykkar eigin skipa. Annað gæti
orðið til þess, að einhverjir rægi
Islendinga.
Hér er of langt gengið.
Það hefir alltaf og mun alltaf
liggja ljóst fyrir, að íslenzk líkn-
arhönd, býður alla Breta vel-
komna. En eins og nú standa sak-
ir, krefjumst við þess, að skip
hins sjúka flytji hann sjálft til
hafnar.
Ég legg ekki dóm á sannleiks-
gildi þess, að sjúklingur sá, sem
hér um ræðir, hefði ekki þolað
flutning frá herskipinu yfir í tog-
arann, úr því að ráðamenn beggja
skipanna höfðu talið betra að
flytja hann frá togaranUm yfir í
varðskipið en að hætta á að tog-
arinn héldi sjálfur til hafnar. En
hvað sem því líður, verður það
að liggja ljóst fyrir, að slíkum
herbrögðum verði íslendingar
ekki aftur beittir með samþykki
æðstu manna landsins.
Léttum ekki ránsmönnunum
afbrotin
Við neitum því eindregið að
létta ránsmönnunum afbrotin
með því að leyfa verndurum
þeirra, herskipunum, að flytja þá
sjúku í líknandi læknishendur,
eins og hér var gert.
Kvíði ræninginn því að sigla til
íslenzkrar hafnar, til þess þar
að leita sjúkum hjálpar, þá er
það aðeins maklegt. Að óreyndu
verður því ekki trúað, að skip-
stjóri hætti á að fórna lífi skip-
verja sinna af hlífð við pyngju
útgerðarmannsins. En séu brezku
landhelgisbrjótarnir slíkir óþokk-
ar, þá er það þeirra mál, en ekki
okkar.
íslendingar vilja ekki, að for-
sætisráðherra landsins skipi ís-
lenzkum verðskipsmönnum að
hypja sig burtu og sleppa söku-
dólgnum. Slíkt athæfi hlýtur líka
að draga þrótt úr varðskipsmönn-
um og er þá einnig með þeim
hætti bein aðstoð við landhelgis-
brjótana.
Viljum varfærni, en ekki
þróttleysi
Islenzka þjóðin afneitar þessu
athæfi og krefst þess, að það
verði ekki endurtekið.
Islendingar vilja að vísu, að
farið sé að öllu með gætni. En
of mikil gætni getur valdið mis-
skilningi og kann að verða skilin
sem þróttleysi eða ragmennska.
Fyrir ákvörðun sinni færði for-
sætisráðherra þessi rök:
„Var ákveðið að mota ekki fjar-
veru herskipsins til þess að taka
togarann, þar eð slíkt kynni að
verða túlkað á þann veg, að her-
skipinu hefði ekki verið leyft að
leita hafnar af mannúðarástæð-
um, heldur til þess að skapa tæki-
færi til þess að handtaka togara,
en af því hefði getað leitt hættu-
legan misskilning erlendis, varð-
andi framkvæmd landhelgisgæzl-
unnar í þessu tilfelli".
Þetta er misheppnuð göfug-
mennska. Þetta er ekki „fair
play“. Þetta er ekki að leika
drengilega. Þetta er að leika af
sér. Hér er það ekkert aðalatriði,
hvað brezkir togaraeigendur eða
aðrir slíkir „túlka“. Aðalatriðið
er að halda af fremsta megni uppi
lögum og rétti, forðast að gera
örlagaþrungna baráttu okkar
; broslega og svo auðvitað að hafa
] í heiðri lög mannúðar og dreng-
skapar.
Hvenær á þá að hremma
sökudólginn?
En hvað varðar okkur um
mennina, sem forsætisráðherra í
útvarpsræðu sinni í fyrrakvöld
fór um þessum orðum:
„Myndu andstæðingar okkar
erlendis, sem ráða daglega yfir
keyptum blaðakosti til áróðurs og
rógburðar gegn okkur, hafa grip-
ið þetta tækifæri fegins hendi“ o.
s. frv.
Látum slíka menn eyða fé sínu
til að útbreiða lygar og róg um
okkur, en látum það fyrir alla
muni ekki henda okkur sjálfa, að
óttinn við vítavert atferli þeirra
rugli algjörlega dómgreind okk-
ar og leiði okkur afvega.
Megi ekki taka brezka togara,
þegar brezku herskipin eru fjar-
stödd í þágu landhelgisbrjótanna
og geta því ekki þá stundina
hindrað töku þeirra með ofbeldi,
og sé heldur ekki hægt að taka
sökudólgana vegna ofbeldis her-
skipanna, þegar þau eru nær-
stödd, hvenær má og á þá eigin-
lega að koma lögum yfir þá?
Ég ræði þetta atriði ekki frek-
ar að sinni.
Mistökin mörgu
Ég fer ekki dult með, að ég tel,
að íslendingar hafi um sumt ekki
hagnýtt unna sigra réttilega, og
án efa var það ekki hyggilegt af | vopnuðu ofbeldi á ekki að beita
íslenamgum, sem í 10 ár höfðu
barizt fyrir að settar yrðu réttar-
reglur um friðun fiskimiða, að
lýsa því yfir einmitt rétt áður
en sú ráðstefna hófst, sem búizt
var við að tæki endanlegar á-
kvarðanir um málið, að ísland
myndi hafa samþykktir hennar
að engu, ef þær væru ekki í sam-
ræmi við ýtrustu óskir okkar.
Slíkar yfirlýsingar styrkja ekki
málstað smáþjóðar, sem allt sitt
til að koma málum sínum fram“.
Og annað sterkt vitni, þ. e. a. s.
forsætisráðherra Bretlands, mun-
um við leiða. Eftir honum eru
höfð í Reutersfrétt frá 16. þ.m.
þessi ummæli:
„Macmillan sagði, að hér væri
í rauninni ekki um að ræða deilu
um réttarstöðu eyjanna við
Kínastrendur, heldur hitt, hvort
deilan skuli útkljáð með valdi.
í þessu séu Bretar gersamlega
á undir sanngirni og réttdæmi, og sammála Bandaríkjastjórn.“
eru sízt til þess fallnar að skapa Við munum heimta að njóta
þann skilning og þá samúð, sem j sama réttar og stórveldið Kína,
íslendingum er svo mikil virði. ! þótt við séum ekki í bræðralagi
Ekki munu menn heldur fá skil- | við Kínverja, heldur við Breta
ið, þegar þess er krafizt, að ís- ! og Bandaríkjamenn, og séum
ekki gráir fyrir járnum eins og
Kínverjar, heldur vopnlausir.
Verðum í NATO — Berjumst
innan NATO
Og verði okkur meinaður sí
land kæri Breta fyrir Samein-
uðu þjóðunum, en þó talið frá-
leitt, að landhelgi íslands sé
rædd á þinginu. Menn munu
spyrja, hvernig takast megi að
sanna sök Breta, nema með því
að sanna rétt íslendmga, og enn- réttur, munum við enn sem fyrr
fremur, hvernig færa megi sönn-
ur á þann rétt, ef alls ekki má
„ræða landhelgismál íslands sér-
staklega“.
Þetta og margt fleira ber van-
þroska okkar vott og veikir okk-
ur. Það er líka ills viti, að þótt
ríkisstjórnin hafi stefnt máli okk
segja: „Til hvers erum við hérna,
og hvers vegna eru allar þessar
þjóðir í öllum þessum samtök-
um og á öllum þessum samkund-
um? Er það ekki vegna þess að
við höfum ákveðið að láta ekki
valdið beygja réttinn?"
En síðan munum við ræða mái
ar til Sameinuðu þjóðanna virð- j okkar alltaf og alls staðar, þar
sem rödd okkar heyrist, og þar
til yfir lýkur. Kannske eru þau
vopn eins sterk og fallbyssur
brezka flotans, þegar á reynir.
Einhverjum kann ef til vill að
þykja þessi ummæli mín bera
vott um skaphita meira en ró-
lega íhugun, en svo er ekki. Ég
hefi einmitt íhugað 'málið frá
öllum hliðum. Og það vil ég taka
fram, að það hefir aldrei hvarfl-
að að mér að taka undir mál
þeirra manna, sem stöðugt bera
á vörum sér, að íslendingum beri
að ganga úr Atlantshafsbanda-
laginu, fái þeir ekki stuðning
allra bandalagsþjóðanna í þessu
velferðarmáli sínu. Mín skoðun
er sú, að þjóð, sem segist heldur
vilja deyja fyrir frelsið, en lifa
án þess, viðurkennir, að frelsið
byggist á mættinum, sér og skil-
ur, að engin keðja er sterkari
en veikasti hlekkur hennar, en
hótar þó að höggva sinn hlekk
í sundur, fái hún ekki ein og
ist, sem stjórnin hafi ekki gert
sér fullnaðar-grein fyrir því,
hvert sé erindi utanríkisráð-
herra á þingið, eða jafnvel að um
það sé full óeining. Vísa ég þar
til ummæla stórnarblaðanna und-
anfarna daga.
Bretinn sigraði íslenzku
sundrungina
í öllu þessu og mörgu öðru er
framkomu okkar ábótavant i
þessu mikla velferðarmáli þjóð-
arinnar.
En úr því má enn bæta. Og úr
því verður að bæta.
Við verðum að láta það á sann-
ast, að þótt vegur brezka flotans
hafi aldrei verið jafnaumur, sem
nú, þá hefur hann þó unnið einn
sigur úti fyrir ströndum íslands.
Honum hefir tekizt að sigra ís-
lenzka sundrung. Brezki flotinn
hefir unnið þessa fyrstu orrustu.
Sá sigur ætti að endast honum,
til þess að tapa stríðinu við
smæstu þjóð heimsins. Það verð- tafarlaust öllum sínum óskum
ur að sannast, að þjóð, sem berst ! framgengt, — slík þjóð skilur
fyrir lífi sínu og tilveru, þjóð, ekki sitt hlutverk í samstarfi
sem sýnt getur og sannað, að frjálsra þjóða. Ég tel, að íslend-
hún fær ekki lifað menningarlífi ! ingar þurfi margt að reyna, og
í sínu fagra landi, eigi hún að
halda áfram að seðja erlenda
j veiðivarga við matborð sitt, smá-
þjóð, sem ekkert blasir við nema
landauðn eða stærri landhelgi,
hún sigrar jafnvel stórveldi, sé
hún einhuga, og úr því hún er
svo lánsöm að eiga bólfestu vest-
an járntjaldsins. Austan þess
gildir máttur en ekki réttur. Þess
ber þeim að minnast, sem hampa
sigurvissu íslendinga, en trúa þó
á rússneskt réttlæti og sanngirni.
Verður óhjákvæmilegt
að kæra Breta
í þessu máli veltur mikið á
einingu. Algerri, órjúfanlegri
þjóðareiningu. Gleymum því
ekki. En gleymum innlendum
deilum.
Stjórnin verður að sættast inn-
byrðis heilum sáttum. Við Sjálf-
stæðismenn erum fúsir að jafna
allan ágreining um málið. Eftir
það eiga menn að ræðast við í
fullum trúnaði og einlægni, en
i lúta síðan vitrustu manna yfir-
sýn, um hvað hyggilegt sé að
aðhaíast.
Ég tel mér réttast á þessu stigi
málsins, að fullyrða ekkert um,
hvort æskilegast væri að Haag-
dómur, ný ráðstefna eða allsherj-
arþingið geri út um málið, ef um
það eitt væri að velja. En ég tel,
að við megum vel athuga, hve- 1
nær við teljum, að Bretar hafi
fyllt svo bikar þolinmæði okk-
ar, að út af flói, þannig að við
teljum rétt og jafnvel óhjákvæmi
legt, að kæra þessa gömlu vina-
þjóð á réttum vettvangi. Er þá
gott að benda á vitni eins og Eis-
enhower forseta, sem 11. þ.m.
sagði í útvarpsræðu:
„En ég held, að allir bandarísk-
ir hermenn — og ég held einnig
bandaríska þjóðin — sé reiðubú-
in að verja þá nieginreglu, að
leggja, áður en þeir leyfa sér
slíkar hugleiðingar eða ummæli.
Hitt er svo annað mál, að innan
þessa bandalags berjumst við
einarðlega við hvern sem er að
etja, meðan við förum með rétt
mál. Og mín trú er sú, og okkar
hamingja er sú, að rétt mál mun
sigra á þeim vettvangi fyrr eða
síðar, og heldur fyrr en síðar.
En yfirsjónir og frumhlaup, sem
úrsögn úr Atlantshafsbandalag-
inu, myndi ekki aðeins örlaga-
ríkt fyrir íslendinga, heldur og
fyrir allan hinn frjálsa heim.
Fordæmi íslenzkra sjómanna
íslenzkir sjómenn hafa í þessu
stríði sýnt hver maður með þeim
býr. Fyrir það geldur þjóðin
þeim miklar þakkir. Manndóm-
ur þeirra og einhugur á að vera
okkur hinum til fyrirmyndar.
Megi svo verða.
Góðir stúdentar! Látum okkur
minnast þess, að nú er ekki leng-
ur einvörðungu barizt um fjár-
hagslega afkomu Isiendinga. Nú
er barizt um heiður og sóma
þjóðarinnar. Endist það okkur
ekki til einingar, eigum við ekki
annað skilið en bíða ósigur. Lát-
um það aldrei verða.
íslenzkir stúdentar eiga sér
merka sögu. Skrifið nú, ungu
stúdentar, nýja» kapítula í þá
merku sögu. Beitið ykkur allir
sem einn, hvar í flokki, sem þið
standið, fyrir hi»»i algjöru þjóð-
areiningu.
„Lands vors tjón var
arfur eigin synda“
Stúdentar!
Verum minnugir sannleiksgild-
is orða skáldsins, sem með rök-
um, sóttum í sögu þjóðarinnar,
flutti þessi þungu aðvörunarorð:
„Lands vors tjón var arfur eigin
synda.
Öld sem kynnti heiftúð sína
blinda,
dauða-fjötur knýtti sjálfri sér“.
Látum það böl ekki henda
okkur oftar og aldrei þó síður
en einmitt nú.
„Litla þjóð, sem átt í vök að
verjast.
Vertu ei við sjálfa þig að
berjast".
★
Auk Ólafs Thors tóku til máls
á fundinum þeir dr. Gunnlaugur
Þórðarson og Júlíus Havsteen
á þolinmæði þeirra megi margt fyrrverandi sýslumaður.
BIFREIÐASTJORI
Óskum eftir að ráða duglegan og ábyggilegan bif-
reiðastjóra til útkeyrslu á vörum.
Eggert Kristjánsson & Co. hf.
Innheimtustörf
Piltur eða stúlka óskast til innheimtu-
og sendiferðastarfa.
mz
Sími 19423.
Vondaðor íbúðir til sölu
Höfum til sölu íbúðir, sem eru 117 ferm., 4 herbergi, eld-
hús, bað og hall, þar af er 1 stór stofa. í kjallara fylgir
auk þess 1 gott íbúðarherbergi, sérstök geymsla og frysti-
klefi auk sameiginlegra þæginda. Lán á 2. veðrétti kr.
50 þúsund. Fyrsti veðréttur er laus fyrir kaupanda. Ibúð-
irnar geta verið fullgerðar fyrri hluta desembermánaðar.
FASTEIGNA & VERÐBRÉFASALAN
(Lárus Jóhannesson, hrl.)
Suðurgötu 4. Símar: 13294 og 14314.
og eftir vinnutíma í síma: 34619 og 16649.