Morgunblaðið - 30.09.1958, Blaðsíða 20

20
MORGZJNBLAÐ1Ð
Þrlðjudagur 30. sept. 1958
•setningar sem hann hafði notað
til þess að sannfæra japanska
•ofurstann. Að hans eigin dómi var
(hver þeirra í fyllsta máta sann-
•færandi, en sú sem honum þótti
•réttust og skynsamlegust var efn-
islega eitthvað á þessa leið: Af-
•köst öi-fárra manna, sem óvanir
'voru allri líkamlegri vinnu, voru
teára-lítil, en vinnuaukningin og
Vandvirkni undir stjórn duglegra
'liðsforingja hins vegar mjög mik-
41. Þess vegna væri það trygging
•fyrir meiri afköstum og betri
•vinnu að látá liðsforingjana halda
völdum sínum óskertum, sem
•þeir myndu hins vegar missa, ef
•þeim væri skipað að vinna sömu
•verkin og allir hinir.
„Jæja, hef ég kannske ekki á
réttu að standa?“ spurði hann svo
og sneri sér að Hughes major. —
„Þér eruð iðnaðarfræðingur. Hald
ið þér að nokkur árangur yrði af
verki sem þessu, ef ekkert ábyrgt
framkvæmdavald kæmi þar við
sögu?“
Vegna hins mikla manntjóns,
sem orðið hafði í þessari sorglegu
herferð, var nú herforingjaráð
Nicholsons ofursta aðeins skipað
tveimur herforingjum, að læknin-
lim, Clipton, undanskildum. Hon-
um hafði tekizt að halda þeim
saman fram að þessu, því að hann
mat skoðanir þeirra mikils og hon
um þótti það jafnan ráðlegt að
bera skoðanir sínar undir þá, áð-
ur en hann tók nokkrar ákvarð-
anir. Hvorugur þeirra var reglu-
legur herforingi. Hughes major
var forstjói-i námufélags á Mal-
akka-skaganum. Hann hafði verið
skipaður í herdeild Nicholsons
ofursta og hinn síðarnefndi hafði
strax viðurkennt stjórnarhæfi-
'leika hans. Reeves höfuðsmaður
var hins vegar verkfræðingur á
Indlandi. Ofurstinn hafði strax í
upphafi stríðsins útnefnt hann
sem einn af nánustu samstarfs-
mönnum sínum. Hann vildi helzt
safna tómum sérfræðingum í
kringum sig. Hann var enginn
hernaðarlegur aulabárður. Hann
veitti því fyrstur manna athygli,
að sum borgaraleg mál eru rekin
með aðferðum, sem herinn hefði
gott af að tileinka sér og hann lét
ekkert tækifæri ónotað til að auka
þekkingu sína og reynslu. Hann
mat að jöfnu iðnfræðinga og fram
kvæmdavald.
„Ég held að þér hafið alveg
rétt fyrir yður, sir“, svaraði
Hughe's.
„Það held ég líka“, sagði
Reeves. — „Ef maður vill láta
leggja brautarteina eða smíða
brú, þá dugar ekki neitt fúsk
ósérfróðra manna“.
„Ég var nú alveg búinn að |
gleyma því að þér eruð sérfræðing
ur í þeim efnum", sagði ofurst-
inn. „Þér skiljið þá hvers vegna
ég vona að. ég hafi troðið örlítilli
almennri skynsemi inn í hausinn
á þessum gula þorpara".
„Og auk þess“, skaut Clipton
inn í samræðurnar — „ef beiting
skynsamlegra raka nægir ekki, þá
má alltaf grípa til „Manual of
Military Low“ og Haag-samþykkt
arinnai'".
„Já, þá má alltaf grípa til Haag
samþykktarinnar", samsinnti Nic
holson ofursti. „Ég verð líklega
að rifja hana betur upp fyrir
næstu viðræður".
Clipton talaði í þessum kald-
hæðnislega bölsýnistón vegna
þess að hann efaðist stórlega um
það, að skírskotun til almennrar
skynsemi bæri nokkurn árangur.
Hann hafði heyrt margar og und-
arlegar sögur um Saito. Það var
sagt að japanski hershöfðinginn
væri stundum móttækilegur fyrir
skynsamlegar röksemdafærslur,
þegar hann væri a/llsgáður, en
breyttist í blóðþyrst og æðisgengið
villidýr jafnskjótt og flaskan
kæmi á borðið.
Nicholson ofursti hafði borið
fram mótmæli sín strax fyrsta
dvalardaginn í hinum hálf-yfir-
gefnu herbúðum. Saito hugsaði
málið nánar, eins -og hann hafði
lofað. Hann fann að það var eitt-
hvað bogið við þetta allt saman
og greip því til flöskunnar, til þess
að skerpa hugann. Brátt hafði
hanri talið sjálfum sér trú um
það, að ofurstinn hefði sýnt óþol-
andi virðingarleysi með því að
andmæla skipunum hans — skip-
unum sjálfs Saito ofursta. Og
kom í bókaverzlanir í gær.
★ Um 900 nýjar verðskráningar.
★ Verðlistinn er bæði á íslen/.ku og ensku.
★ Verðskárning tekin upp á útgáfudagsstimplum eftir
1944.
★ Skráning á bréfspjöldum og loftbréfum.
★ Skráning á sérstimplunum, svo sem „Ballon flug“ o.fl.
Bók fyrir alla, sem hafa áhuga á ftrímerkjum
ísafoldar
prentsmiðja hf.
þess var ekki langt að bíða að
tortryggni hans og efi breyttist í
stjórnlausa reiði.
Um kvöldið, þegar honum hafði
tekizt að æsa sig upp í fullkomið
æði, ákvað hann að sýna og sanna
hið mikla vald sitt og kallaði all-
an hópinn saman til liðskönnunar.
með krepptum hnefanum, annað
hivort til þess að veita orðum sín-
um meiri áherzlu, eða æsa sig upp
í það hatursæði, sem hann áleit
hæfa tilefninu. Hann var eins og
afkaraleg skrípa/mynd af manni.
Höfuðið á honum vaggaði á háls-
inum eins og á leikbrúðu. Hann
Hann hafði líka ákveðið að halda ræðu — —
Hann hafði líka ákveðið að halda
ræðu. Strax í upphafi hennar
varð hverjum manni það Ijóst, að
svartir, ógnandi óveðursbakkar
grúfðu yfir River Kwai.
„Ég hata Breta. ...“
Hann hafði byrjað ræðu sína
með þessari upphrópun og endur-
tekið hana svo alltaf öðru hverju,
eins og stef í langri drápu. Hann
var sæmilega fær í ensku og hafði
auk þess verið hernaðarlegur emb
ættismaður undir brezki'i stjórn,
en misst þá stöðu vegna ólæknandi
ofdrykkju. Síðan hafði virðingu
hans og valdi sífellt hnignað, unz
hann varð aðeins auvirðilegur
fangabúðastjóri, sem hafði enga
von um neina tignarhækkun. —
Hatrið sem hann bar í brjósti til
fanganna átti aðallega rætur sín-
ar að rekja til allrar þeirrar auð-
mýkingar, er hann hafði orðið að
þola.
„Ég hata Breta", endurtók
Saito ofursti. — „Þið eruð hér und
ir minni stjórn, til þess að fram-
kvæma verk, sem er nauðsynlegt
fyrir sigur hins volduga japanska
hers. Ég ætla að segja ykkur það
í eitt skipti fyrir öll, að engum
leyfist að mótmæla fyrirskipunum
mínuim eða gagnrýna þær að
neinu leyti. Ég hata Breta. Hverj
um þeim sem sýnir mótþróa eða
óhlýðni, verður stranglega refs-
að. Agi verður að haldast hvað
sem það kostar. Ef einhverjum
ykkar dettur í hug að óhlýðnast
skipunum, þá vil ég bara minna
hann á það, að ég hef vald yfir
lífi og dauða ykkar allra. Ég mun
ekki hika við að beita því valdi
mínu til þess að framkvæma það
verk, sem hans keisaralega hátign
hefur falið mér að stjórna. Ég
hata Breta. Dauði nokkurra fanga
skiptir mig alls engu máli. Dauði
ykkar allra er smámunir í aug-
um yfirforingja í hinum volduga
japanska her“.
Hann hafði klifrað upp á borð,
eins og Yamashita hershöfðingi.
Hann var líka með ljós-gráa
hanzka á höndum og gljáfægð reið
stígvél á fótum, í stað striga-
skónna, sem hann hafði verið í um
daginn. Að sjálfsögðu dinglaði
sverð við hlið hans og hann hélt
áfram að berja á meðalkafla þess
var blindfullur, fullur af evrópsku
áfengi, af viskíinu og konjakkinu,
sem skilið hafði verið eftir í
Rangoon og Singapore.
Meðan Clipton hlustaði á þessi
ógnunaroi'ð, minntist hann ráð-
leggingar, sem vinur hans, er
kunnugur var Japönum, hafði
einu sinni gefið honum: „Gleymdu
því aldrei, þegar þú hefur einhver
samskipti við þá, að þeir trúa
fyrst og fremst á guðleg forlög
sín“. En Clipton gerði sig ekki
ánægðan með það. Það var ekki
ti'l einn einasti þjóðflokkur í víðri
veröld, sem ekki bar að meira eða
minna leyti slíka trú i brjósti. —
Þess vegna reyndi hann að finna
einhverja aðra skýringu á þess-
ari taumlausu sjálfs-ánægju, sem
hann hafði orðið vitni að. — 1
fyllstu hreinskilni sagt þá varð
hann að viðurkenna það, að í ræðu
Saitos voru sérstök undirstöðu-
atriði, sem allur heimurinn hefði
getað samþykkt. Austrið jafnt
sem Vestrið. Og eftir því sem
Saito talaði lengur skildi Olipton
æ betur hinar mai'gvíslegu hvatir
sem leyndust á bak við orðin er
streymdu af vörum hans: Þjóð-
ardramb, yfirnáttúrleg trú á vald-
ið, ótti við að verða ekki tekinn
alvarlega, undarleg tegund van-
Slllltvarpiö
Þriðjudagur 30. septcmber:
Fastir liðir eins og venjulega.
19.30 Tónleikar: Þjóðlög frá ýms
um löndum (plötur). 20,30 Erindi
Þættir um íslenzk mannanöfn og
nafnagiftir; síðari hluti (Her-
mann Pálsson lektor). — 21,00
Tónleikar: Frá tónlistarhátíð
TSCM (Alþjóðasambands fyrir
nútímatónlist) í Strassburg í júní
s.l. 21,30 Upplestur: „Rauða-
Barbara", smásaga eftir Liam
O’Flaherty (Guðmundur Frí-
mann skáld þýðir og les). 22,10
Kvöldsagan: „Presturinn á Vöku-
völlum", eftir Oliver Goldsmith;
XIII. (Þorsteinn Hannesson). —
22.30 Hjördís Sævar og Haukur
Hauksson kynna lög unga fólks-
ins. 23,25 Dagskrárlok.
W
C
r
>/
li
ó
1) „Okkur langar til að fara út
á sléttuna og setjast að í nánd
við einhverja ósvikna Navaho-
fjölskyldu", segir Markús.
2) „Monti er prýðisdrengur og
ágætlega upplýstur. Þið getið
sennilega fengið að tjalda náiægt
kofanum hans.
3) „Það getur svo farið að þú
eigir í einhverjum erfiðleikum
við Göngugarp. Honum er ekkert
um að fá utanhéraðsmenn þang-
að.“
Miðvikudagur 1. október:
Fastir liðir eins og venjulega.
12,50—14,00 „Við vinnuna": Tón-
leikar af plötum. 19,30 Tónleikar:
Óperulög (plötur). 20,30 Tónleik-
ar Hljómsveitarþættir og atriði úr
óperum eftir tékknesk tónskáld.
(Tékkneskir listamenn flytja). —
(Frá tónlistarhátíðinni í Prag s.
1. vor). 20,50 Gengið um íslenzku
frímerkjasýninguna (Sigurður
Þorsteinsson bankamaður). 21,15
Tónleikar (plötur). 21,35 Kímni-
saga vikunnar: „Draugaveizlan“
eftir Alexander Pushkin (Ævar
Kvaran). 22,10 Kvöldsagan: —
„Presturinn á Vökuvöllum“ eftir
Oliver Goldsmith; XIV (Þorsteinn
Hannesson). 22,30 Harmonikulög:
Art van Damme kvintettinn leik-
ur (plötur). 23,00 Dagskrárlok.