Morgunblaðið - 05.10.1958, Blaðsíða 12

MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 5. október 1958
V
I

Utg.: H.f. Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastióri: Sigfús Jónsson.
Aðamtstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22481
AsKriftargjald kr 35.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
DERKLAVARNARDAGUR
r
IDAG er hinn svokallaði
berklavarnardagur, er
Samband íslenzkra berkla
sjuklinga gengst fyrir. Er þetta
í 20 sinn, sem S.Í.B.S. leitar til
þjóðarinnar á slíkum degi til
stuðnings við starfsemi samtak-
anna.
Öll íslenzka þjóðin þekkir bar-
áttu S.I.B.S. og þann árangur,
sem af henni hefur orðið. Þá
sögu þarf ekki að rekja. En á-
stæða er til þess að þakka sam-
tökunum enn einu sinni fyrir
þjóðnýtt starf þeirra. Vinnuheim-
ilið að Reykjalundi er glæsilegt
minnismerki um þá framsýni og
það fiamtak, sem sett hefur svip
sinn á störf S.Í.B.S.
Fyrst og fremst er ástæða til
þess að fagna því að berklaveik-
in er á hröðu undanhaldi á Is-
landi. Mun ísland í röð ’ eirra
þjóða, þar sem dánartala er lægst
af völdum berklaveiki.
En þessum skæða sjúkdómi
hefur þó ekki verið útrýmt úr
landinu. Við höfum, eins og Helgi
Ingvarsson, yfirla.knir orðaði það
eitt sinn, unnið stærstu orrustuna,
en okæruhernaðurinn er eftir.
Ennþá gýs berklaveikin upp í
einstökum stöðum.
Takmarkið er alger útrým-
ing berklaveikinnar á íslandi.
1 baráttunni að því takmarki
standa allir íslendingar sam-
an. Vísindamenn okkar, for-
ystumenn S.Í.B.S. og aðrir
liðsmenn í þessari baráttu
eiga stuðning alþjóðar.
Hagnýting vinnuafls
öryrkjana
f ávarpi sínu i útvarpi í fyrra-
kvöld ræddi Oddur Ólafsson,
yfirlæknii, um nauðsyn þess að
hagnýta vinnuafl öryrkjanna,
ekki aðeins vegna hagsmuna þjóð
félagsins, heldur vegna þess
fólks sjálfs, sem glatað hefur
vinnuorku sinni að einhverju
leyti. Læknirinn u^plý.ti, að á
Reykjalundi hefðu 500 berklaör-
yrkjar verið starfandi frá þvi
vinnuheimilið tók til starfa.
Hefðu þeir skilað á aðra milljón
vinnustunda.
Af þess... má marka, hversu
geysiþýðingarmikið það starf er,
sem unnið er á :ykjalundi. Það
er vissulega rétt, sem Oddur Ólafs
son yfirlæknir sagði, að þjóðfé-
lagið hefur gert alltof lítið til
þess að hagnýta vinnuafl öryrkj-
anna og hjálpa því fólki, sem
orðið hefur fyrir slysum og sjúk-
dómum til starfa við sitt hæfi.
Stofnun vinnuheimilisins að
Reykjalundi er langsamlega stór-
brotnasta og merkilegasta við-
leitnin, sem sýnd hefur verið i
þessa átt. En um það bil 2% þjóð
arinnar eru öryrkjar. Þessu fólki
verður þjóðfélagið að sjá fyrir
störfum við þess hæfi. Ekkert er
eins eyðileggjandi fyrir þann,
seu vill vinna, að eiga engrar
vinnu völ.
Styðjum S. í. B. S.
Samband íslenzkra berkla-
sjúklinga leitar í dag til allra
íslendinga um stuðning við
starfsemi sína. Enn sem fyrr
mun þessum þjóðnýtu samtök-
um verða vel til liðs. Takmark
ið er útrýming berklaveikinn-
ar af íslandi.
RÚSSAR HALDA ÁFRAM
AÐ SPRENGJA
FRÁ ÞVÍ hefur verið skýrt,
að Rússar hafi í síðustu
viku sprengt tvær kjarn-
orkusprengjur. Ekki er fullljóst,
hvar þessar sprenginar fóru fram,
en talið er að það hafi verið á
Norður-heimskautssvæðinu.
í sambandi við þessar fregnir,
rifjast það upp, að Rússar til-
kynntu á sl. vori að þeir hefðu
stöðvað allar kjarnorkuspreng-
ingatilraunir um óákveðinn tíma.
Töldu þá n.argir, að Rússar væru
einlægir í yfirlýsingum sínum
um að stórveldunum bæri að
hætta tilraunum með kjarnorku-
sprengjur.
Síðan hófst fundur kjarnorku-
vísindamanna í Genf. Þar náð-
ist samkomulag milli vísinda-
mannanna um það, að æskilegt
væri að komið yrði á fót alþjóð-
legu eftirlitskerfi með kjarnorku-
tilraunum. Töldu vísindamennirn
ir að mögulegt væri að fylgjast
með kjarnorkusprengingum með
þeim tækjum, sem þegar væru
fyrir hendi. Með slíku eftirliti
væri hægt að leggja grundvöll að
allsherjarsamkomulagi kjarnorku
veldanna um að hætta að
■ sprengja kjarnorkusprengjur.
Þessi fundur vísindamann-
anna í Genf skapaði mikla
bjartsýni um víða veröld.
Menn þóttust eygja möguleika
þess, að tilraunum með Kjarn-
orkusprengjur yrði hætt, og
þeirri hættu bægt frá mann-
kyninu, sem stafar af geisla-
virkum efnum og ýmsurn öðr-
um afleiðingum sprenging-
anna.
Stokkhólmsávarpið og
friðardúfurnar
Rússar hafa mörg undanfarin
ár látið kommúnistaflokka hinna
ýmsu lar halda uppi áróðri um
það, að Sovétstjórnin væri ein
einlægur unnandi friðar í heim-
inum og sátta í alþjóðamálum.
Menn - innast : þessu sambandi
Stokkhólmsávarpsins fræga og
hópa friðr. 'd '=em kommún-
istar hafa sleppt á loft frá Rauða
torginu í Moskvu og viðar um
lönd. En bak við þetta hefur
ekkert legið nema hræsni og
yfirdrepskapur. Rússar og lepp-
ar þeirra um allan heim hafa
þótzt vilja banna kjarnorku-
sprengingar og koma á sáttum í
alþjóðamálum. En sjálfir hafa
þeir að lokum hindrað allt sam-
komulag um takmörkun vígbún-
aðar og lausn á þeim vandamál-
^im, sem stöðu^ ógna heimsfriðn-
um. Og nú hafa Rússar gengið
fram f. rir skjöldu um áfram-
haldandi kjarnorkusprengingar.
UTAN UR HEIMI
íslendingurinn, sem er á allra
vörum í
TUGÞÚSUNDIR manna safnast
í dag saman á knattspyrnuvell-
inum í litlum 10 þúsund manna
bæ í útjaðri Óslóborgar til þess
að horfa á þann leik norsku bik-
arkeppninnar, sem allir knatt-
spyrnuáhugamenn í Noregi hafa
beðið eftir með mikilli eftir
væntingu í marga daga. Þessi
litli bær heitir Lilleström, þið
hafið e. t. v. ekki heyrt hans getið
fyrr — það er ekki von. Hann
hefur heldur ekki getið sér frægð
ar um neitt í Noregi fyrr en í
sumar, að hann er á allra vörum
— vegna knattspyrnumanna
sinna. Það er eitthvað svipað og
Karl Guðmundsson
var með Akranes hjá okkur nema
hvað Lilleström er miklu minni
bær miðað við Ósló en Akranes
er miðað við Reykjavík.
En hvað skyldi okkur varða
það, að þúsundir Óslóarbúa og
nærsveitunga Lilleström flykkj-
ast til smábæjarins í dag? Jú —
vegna þess, að það er íslendingur,
sem stendur að baki öllu þessu,
— tvísýnasti' leikur bikarkeppn-
innar er nú háður í Lilleström.
Og tugþúsundirnar, sem sækja
þennan leik i dag, vita allar hver
þessi íslendingur er.
o—O—o
Eitt Óslóarblaðanna lýsir mann
inum þannig: 34 ára, kvikur eins
og Billy Graham og alls ekki
ólíkur honum, kennir leikfimi og
heilsufræði við g-gnfræðaskóla í
Reykjavik — og hefur leikið 10
landsleiki fyrir ísland. — Þrótt-
mikill og sviphreinn — augna-
tillitið dálítið villingslegt, og við
setjum það í samband við Sögu-
eyjuna. Þetta er lítil svipmynd
af Karli Guðmundssyni, mann-
inum, sem er leyndardómurinn
að baki Lilleström sigranna í
knattspyrnu í haust. Og formað-
ur knattspyrnufélagsins segir: —
Framkoma þjálfarans, samskipti
hans við drengina og hæfileikar
hans til þess að glæða áhugann
með þeim og blása í þá kjarki,
hefur valdið einna mestu um ár-
angur hans. Og það má með
sanni segja, að árangurinn hafi
orðið góður.
Þetta eru ein blaðaummæli af
fjölmörgum um íslenzka knatt-
spyrnuþjálfarann Karl Guð-
Noregi
mundsson, sem nú hefur vakið
mikla athygli í Skandinaviu fyr-
ir framúrskarandi árangur.
Karl Guðmundsson, sem und-
anfarin ár hefur annazt kennslu
í Gagnfræðaskóla Austurbæjar
og Gagnfræðaskólanum við Lind
argötu, fór utan með fjölskyldu
sína um sl. áramót. Hefur hann
lagt stund á nám við íþróttahá-
skólann í Ósló og jafnframt ann-
azt þjálfun Lilleström Boldklub.
Karl er góðkunnur knattspyrnu
maður, hann lék 10 fyrstu lands-
leiki íslands í knattspyrnu — og
hefur staðið framarlega í íþrótta-
málum höfuðstaðarins um margra
ára skeið.
o—O—o
Þegar hann tók við þjálfun
knattspyrnuflokksins í Lille-
ström var hagur flokksins frek-
ar bágur. í deildakeppninni, sem
stendur tvö ár, hafði Lilleström
hlotið 7 stig af 16 mögulegum, en
í sumar, síðara keppnisárið, spjör
uðu þeir sig svo, að þeir hafa
unnið 5 leiki af 6 — og gert eitt
jafntefli. Eru þeir markahæstir
orðnir i deildakeppninni — og
fengið fæst mörk. Þykir Lille-
ström sterklega koma til greina
með að verða sigurvegari í deilda
keppninni.
í bikarkeppninni, sem er úr-
sláttarkeppni, og hin raunveru-
lega Noregsmeistarakeppni var
Lilleström „slegið út“ í 2. umferð
keppninnar 1956—57. í dag leik-
ur Lilleström hins vegar hinn
raunverulega úrslitaleik, við
Fredrikstad, sem er núverandi
prentari
í DAGLEGU talí meðal stéttar-
bræðra sinna er hann nefndur
aðeins Jón Einar, — og þannig
hefi ég þekkt þennan prúða, iðju-
sama heiðursmann, sem hefir til
skamms tíma verið sivinnandi, —
hugsandi um það eitt, að verða
sem mest að liði börnum sínum
og öðru skylduliði, —- og í frí-
stundum sínum, vinnandi í bind-
indisbaráttunni, — og um langt
skeið sérstaklega í barnastúkun-
um, — og sýnir það bezt kærleika
hans og skilning á að vekja hina
ungu til umhugsunar um nauð-
syn bindindis í landinu. í barna-
stúkunni Æskan nr. 1, hefir hann
verið leiðbeinandi hinna ungu og
starfað um áratugi. í stúkunni
Verðandi nr. 9, þar sem hann er
heiðursfélagi, hefir hann verið
leiðandi félagsmaður um langt
árabil.
Jón var einn af stofnendum
prentsmiðjunnar Gutenberg, —
en stofnun hennar var eitt
stærsta og merkasta átak í iðnað-
armálum, — er 20 fátækir menn,
í sambandi við kaupdeilur, lögðu
út í að stofna tiltölulega stórt
fyrirtæki, — sér og sínum til at-
vinnutryggingar. Til þess þurfti
mikinn manndóm á tímum erfið-
leika og fátæktar.
Samtals mun Jón Einar hafa
unnið í 63 ár við prentiðnina,
og naun það vera „mettími“. Jón
er heiðursfélagi Hins íslenzka
prentarafélags.
Jóh lærði iðn sína í prentsmiðju
Sigmundar Guðmundssonar, þá í
Merkissteini að Vesturgötu 12, en
Sigmundur er afi Hauks prent-
smiðjustjóra í Herbertsprenti.
Jón fékkst nokkuð við leik-
listarstarfsemi í leikfélagi prent-
ara, „í gamla daga“ í „Kettin-
um“, — en af prenturum fór
mikið leikorð í þá daga. Söng-
elskur er Jón, lék á harmoníum
og söng við raust, ef svo bar
Noregsmeistari. Það liðið, sem
ber sigur úr býtum keppir síðan
lokaleikinn við Viking (Stav-
anger) eða Skeid (Ósló), sem í
dag keppa um það hvort þeirra
kemst í úrslitaleikinn. Hins veg-
ar má sjá það af norsku blöðun-
um, að bæði Lilleström og Fred-
rikstad eru öruggir sigurvegar-
ar gegn báðum þessum liðum.
©—O—o
Það orkar því ekki tvímælis,
að sigurganga Lilleström undir
handleiðslu íslenzka þjálfarans
er mikil og eftirtektarverð, enda
hefur frægðarorð þessa liðs far-
ið í sumar um alla Skandinaviu
— og nafn þjálfarans er orðið vel
þekkt í knattspyrnuheiminum á
Norðurlöndum og víðar.
Karl er nú bundinn við kennslu
störf sín hér heima og er væntan-
legur heim á næstunni. En knatt-
spyrnumennirnir í Lilleström
vilja nú gera allt til þess að halda
í hann og hefur honum m.a. ver-
ið boðin föst kennarastaða við
menntaskólann í bænum. Það
hljómar e. t. v. einkennilega að
íslendingur geti sér frægðarorð
á sviði kattspyrnu erlendis, því
að mörgum hefur þótt frammi-
staða íslenzkra knattspyrnu-
flokka á erlendri grund í lakari
lagi. Það er bess vegna mun á-
nægjulegra til þess að vita, að
íslenzkur knattspyrnumaður
skuli þess megnugur að vinna
slíkt verk — ©g auka hróður
landsins á þennan hátt. Stærsti
sigurinn er auðvitað hans persónu
legi sigur — og enginn vafi leik-
ur á því, að með meiri samheldni
og félagsanda væri hægt að vinna
slíkan sigur á íslandi.
nírœður
undir, enda er það höfuðeinkenni
góðmenna, eins og Jón er, að
vera hneigður fyrir söng og hljóð
færaslátt.
Glaðlyndi og jafnaðargeði Jóns
er viðbrugðið, en slíkir eru ætíð
góðir samferðamenn í „lífsins
ólgusjó“.
Giftur var Jón ágætri konu,
Sigurveigu Guðmundsdóttur, ætt
aðri héðan úr borginni. Þeim
varð 6 barna auðið og eru þau
öll á lífi, hið mesta myndarfólk,
er nú skal greina: Jón, verka-
maður, lengi hjá „Eimskip";
Ragnhildur, gift Einari kolakaup-
manni; Jóhannes, aðalgjaldkeri
hjá „Eimskip“; Sigríður, frú að
Vatnsenda, ekkja Lárusar Hjalte-
steð; Einar yfirprentari; Sveinn
framkvæmdastj óri.
Frú Sigurveig veitti manni sín-
um ómetanlegan stuðning við að
koma börnum þeirra til manns,
en Sigurveig var alþekkt dugnað-
arkona. Hún lézt árið 1934.
Afkomendur þeirra hjóna eru
um 100, — svo að allir mega sjá
að Jón Einar er „meiri háttar afi“.
í dag mun Jón dveljast hjá
syni sínum, Sveini framkvæmda-
stjóra, að Grenimel 1.
Þorsteinn J. Sigurðsson.
Jón Einar Jónsson