Morgunblaðið - 23.01.1959, Blaðsíða 11

Föstuðagur 23. ian. 1959
MORGUMtLAÐIÐ
11
Engra góðra
kosta vö
hann ekki vita, hvers vegna for-
sætisráðherra hefði ekki reiknað
þennan halla með, en verið gæti
að stjórnin gerði ráð fyrir notk-
un á nýju erlendu láni.
Vöxtur verðbólgunnar örari á s.l. ári
en nokkru sinni fyrr
Frá- umræðunum um efnahagsmálafrv.
á Alþingi í gær
KLUKKAN 1,30 í gær hófust
umræður í neðri deild Al-
þingis um cfnahagsmálafrum-
varp ríkisstjórnarinnar. Voru
bæði þingbekkir og áheyr-
endapallar þéttsetnir. Var auð
sætt að til umræðna var mál,
sem allur almenningur lætur
sig miklu varða.
Eru hér raktar ræður
þeirra Emils Jónssonar, Ey-
steins Jónssonar og Lúðvíks
Jósefssonar, sem töluðu í þess
ari röð. Síðustu ræðuna hélt
Bjarni Benediktsson og er
ágrip af henni birt annars
staðar í blaðinu.
Emil Jónsson, forsætisráðherra,
fylgdi frumvarpinu úr hlaði. Hóf
hann mál sitt með því, að undan-
farnar vikur hefði íslenzka þjóðin
haft þungar áhyggjur vegna ugg-
vænlegrar þróunar í verðlagsmál-
unum á ái-inu 1958. Verðbólgan
hefði verið vaxandi og vísitala
framfærslukostnaðar hefði farið
upp í 225 stig 1. janúar_ ef ekki
hefðu verið teknar upp auknar nið
urgreiðslur. Kaupgjald hefði hækk
að þegar með útflutningssjóðslög-
unum í maí sl., aðrar kauphækk-
anir hefðu stöðugt verið að bætast
við síðar á árinu, síðast kauphækk
anir opinberra starfsmanna, og
einnig hefðu bændur fengið sína
kauphækkun í hækkuðu afurða-
verði á sl. hausti. Þessi þróun
hefði verið örari árið sem leið en
nokkurn tíma áður og ef ekkert
yrði að gert, færi verðlag og kaup-
gjald upp úr öllu valdi. Hefði það
m.a. í för með sér, að sparifjár-
söfnun mundi gersamlega hætfca.
Niðurfærsla vísitöl-
unnar
Þessu næst las forsætisráðherr-
ann alllangan kafla úr greinar-
gerð frumvarpsins, sem birtur var
hér í blaðinu í gær, en rakti frum-
varpið síðan efnislega grein fyrir
grein. Vék hann því næst að nið-
urfær&lu vísitölunnar í 115 stig og
fór nokkrum orðum um verðlags-
lækkanir þær, er frumvarpið gerir
ráð fyrir. Kvað hann verðlags-
lækkanir varla koma til fram-
kvæmda í febrúar og því yrði sá
ir.ánuður óhagstæður fyrir laun-
þega, en þess bæri að gæta að laun
í janúarmánuði væru hærri en
vera ætti miðað við framfærslu-
vísitölu þess mánaðar_ svo útkom-
an í heild yrði ekki óhagstæð í
þessa tvo mánuði.
Næst minntist forsætisráðherra
á samninga ríkisstjórnarinnar við
bátaútvegsmenn og sjómenn.
Skiptaverð hefði verið hækkað um
13% til samræmis við hækkanir á
árinu 1958. Gat forsætisráðherra
þess að öðru hvoru megin við
næstu helgi mundi ríkisstjórnin
leggja fram frumvarp til laga um
breytingu á lögum um útflutnings-
sjóð o. fl., en gerði því næst grein
fyrir greiðslum til sjávarútvegs-
ins, sem miða við það að vísitöl-
unni sé haldið í 175 stigum.
Auknar útflumings-
bætur
Til báta sem stunda þorskveiðar
greiðast 9,6 millj. Vegna hækkun-
ar á skiptaverði 17,6 milllj., vegna
bráðafúatrygginga 4 milljónir,
vegna hækkunar til togveiðiskipa
12.7 milljónir króna, en það verð
Ur útflutningssjóði ekki beint til
gjalda. Ekki er enn samið um
síldveiði. En forsætisráðherra gat
þess, að samkvæmt áætlun, sem
gerð hefði verið, væri reiknað með
greiðslu að upphæð 25 millj.
króna. Fiskvinnslustöðvar fá
nokkra hækkun í bótagreiðslum og
verða sérbætur hækkaðar til þess
yrði því heildarútgjaldaaukningin |
174,9 milljónir króna.
Tekjuöflunin
Þá kæmi sú spurning, hvort unnt
væri að mæta þessum auknu íit-
gjöldum án þess að grípa þyrfti
til nýrra skattaálaga. Kvað for-
sætisi'áðherra það ekki enn til hlít
ar gert upp, en kvaðst setja fram
nokkrar lauslegar áætlanir. Sagði
hann, að f jármálaráðuneytið teldi
að með óbreyttum innflutningi
mætti hækka tekjuáætlun fjárlaga
Emil Jónsson, forsœtisráöherra, flytur framsögurœöu
sína á Alþingi í gœr. (Ljósm. Mbl.: Ól. K. M.)
að þetta komi smærri frystihúsum
meira til góða en þeim stærri.
Hækkaðar greiðslur til hraðfrysti-
húsanna nema samtals 8,7 milljón-
um, en frá þeim diegst hækkað
kaupverð fisksins, er nemur 7 aur-
um á kíló, sem verða samtals 18
millj. króna. Lækka því bætur til
frystihúsanna um 9,3 milljónir.
Saltfiskur hækkar um 7 aura kíló-
ið og auknar bætur nema 3,9 millj-
ónum. Bætur til skreiðarverkenda
nema 0.7 milljónum en auknar út-
flutningsuppbætur á útfluttar
landbúnaðarvörur 6,7 millj. króna.
AIls nema þessar auknu bætur
66,2 milljónum ‘króna og er þú
alls staðar miðað við vísitölu 175
stig.
Aukning bóta á síld á vetrar-
vertíð nemur 4,2 millj. en greiðsl-
ur vegna þess að fiskverð er reikn
að eftir framfærsluvísitölu, sem er
202 stig, nema 6,8 mitljónum. Bæt-
ast þar 11,5 milljónir við áður
greinda upphæð og verða þá
greiðslurnar alls 77,7 milljónir.
Forsætisráðherra sagði, að með
þessum bótum væri hægt að halda
sama yfirfærslugjaldi og ver-
ið hefur. Næst skýrði hann frá
því, að ef vísitalan hefði verið 185
stig í stað 175, hefði útflutnings-
sjóður orðið að greiða 147.1 millj.
króna í stað 66,2 milljóna sem áð-
ur getur. Spöruðust því þannig
80,9 milljónir króna. Hins vegar
yrði sparnaður í niðurgreiðslum
ekki nema kringum 5 vísitölustig,
því ef vísitalan stæði í 182 stig-
um, yrði að greiða niður 8—9 stig
í stað 13 miðað við vísitölu 175
stig.
í þremuir áföngum
Næst skýrði Emil Jónsson frá
því, að málsmeðferð efnahagsmál-
anna væri hugsuð í þremur áföng-
um á Alþingi. Fyrst væri af-
greiðsla þessa frumvarps með eft-
irgjöf 10 vísitölustiga. Næst yrði
svo lagt fyrir frumvarp um breyt-
ingu á lögum um útflutningssjóð
til samræmis við þá samninga sem
gerðir væru. 1 þriðja lagi væri svo
afgreiðsla fjárlaga og þar yrði
dæmið gert upp og metin jöfnuð.
Hækkuð útgjöld ríkisins yrðu laus-
Iega áætluð: Hækkun útflutnings-
bóta 77.7 milljónir króna, aukinn
kostnaður við niðurgreiðslur frá
1. janúar 75 milljónir króna, út-
gjaldaaukning ríkissjóðs 44,2
milljónir en þar frá dragist sparn
aour í ríkisrekstri vegna efnahags
málai'áðstafana 22 milljónir, og
um 83 millj. króna úr 897,9 millj.
í 980,9 millj. Þetta væri ekki til-
búin tala. Hún væri fengin sér
af sérfræðingum fyrrverandi fjár-
málaráðherra, sem myndi vera
kunnugt um þetta.
Þá hefði oft verið um það rætt,
að það væri ekki útilokað að lækka
einhverja útgjaldaliði fjárlaga og
hefði heyrzt talað um 40 millj. í
því sambandi. Kvaðst forsætisrh.
hafa heyrt þá tölu nefnda áður en
stjórnarskiptin síðustu fóru fram.
Af tekjuafgangi árið 1958 mætti
reikna með 20 milljónum og væru
þá komnar samtais 143 milljónir í
tekjuaukningu. Ætti að vera hægt
að fá viðbótartekjur að upphæð
30 jnillj., án þess að það þyrfti að
koma verulega við nokkurn, og
væru þá komnar 178 milljónir í
auknum tekjum á móti 174 millj.
króna auknum útgjöldum. Virtist
auðsætt, að hér væri ekki um 100
milljón króna vandamál að ræða,
það skipti í hæsta lagi tugum
milljóna.
Samráð haft við stétta-
samtökin
Þá skýrði forsætisráðherra frá
því, að ríkisstjórnin hefði haft
um þetta frumvarp samráð við
Stéttarsamband bænda og ýmis
launþegasambönd, svo sem ASÍ,
BSRB, FFÍ, LÍV, samband banka
manna og Iðnaðarmannasamband
ið. Hefði þessum samtökum verið
sagt að ef þau hefðu tillögur fram
að færa innan þess ramma, sem
ríkisstjórnin hefði markað, væri
hún reiðubúin að hlusta á þær.
Væru tvær greinar i frumvarp-
inu settar samkvæmt óskum að-
ila, sem við hefði verið talað.
Stéttarsamband bænda hefði ósk-
að þess, að vísitöluútreikningur
á landbúnaðarvörum yrðu teknir
með í verðlagsútreikninga fjórum
sinnum á ári, og hefði verið geng-
ið inn á þetta. Þá hefðu ýmis
launþegasambönd komið með
óskir um, að vísitala framfærslu-
kostnaðar yrði reiknuð út á nýj-
um grundvelli og væri gert ráð
fyrir því í frumvarpinu. Forsætis
ráðherra gat þess að frá þremum
þessara samtaka hefðu borizt
skrifleg svör og las hann þau upp.
Voru það greinargerðir frá meiri
hluta og minnihluta í stjórn Al-
þýðusambands íslands, frá
stjórn Bandalags starfsmanna
ríkis og bæja og frá Landssam-
bandi íslenzkra verzlunarmanna.
Gat hann þess að lokum, að já-
kvæð svör hefðu borizt frá öll-
um þeim aðilum, sem rætt var
við nema meirihluta stjórnar
4SÍ.
Forsætisráðherra sagði að lok-
um, að í þessu máli væri ekki
margra góðra kosta völ. Kvaðst
hann telja þennan kost þann
skársta, sem fyrir hendi væri, og
teldi hann því illa farið, ef þessi
leið fyndi ekki náð fyrir augum
alþingismanna. Hver önnur leið,
sem farin yrði, mundi verða þung
bærari ekki sýzt fyrir launastétt-
irnar.
Ræða Eysteins Jóns-
sonar
Eysteinn Jónsson, 1. þingmaður
Sunnmýlinga tók næstur til
máls. Vék hann fyrst að efna-
hagslöggjöfinni, sem sett var sl.
vor, sem hann taldi hafa verið
þýðingarmikið skref til bóta.
Grunnkaup hefði hækkað um
5%, en felld hefðu verið niður
9 vísitölustig. Hefði því verið
lýst yfir við setningu laganna
að framleiðslan myndi ekki þola
hærra kaupgjald. Talsverður á-
greiningur hefði verið um þess-
ar ráðstafanir á yfirborðinu og
Sjálfstæðismenn hefðu gagn-
rýnt þær, en þó ekki af neinum
krafti. Þessi löggjöf hefði ekki
verið lengi í gildi, þegar Sjálf-
stæðismenn hefðu sent útsendara
í stéttarfélögin og hvatt til nýrr
ar kauphækkunarbaráttu í því
skyni að koma efnahagskerfinu
úr skorðum og sprengja stjórnar.
samstarfið. Hefði það borið tals-
verðan árangur, og að lokum
hefði svo farið að ekki hefði
náðst samstaða innan stjórnar-
innar og hefði hún þá sagt af sér.
Eysteinn Jónsson
Þá vék Eysteinn Jónsson að
þjóðstjórnarhugmyndinni og
sagði í því sambandi, að lögin
um útflutningssjóð o. fl. hefðu
verið svo merkilegur grundvöll-
ur að það hefði átt að fá samtök
allra flokka til að byggja ofan á
hann. Hins vegar væri ekki lík-
legt, að stjórn, sem væri til kom-
in, eins og núverandi sfcjórn,
væri líkleg til að stuðla að
nýjum efnahagsráðstöfunum, eða
a. m. k. hefðu Framsóknar
menn litla trú á því. Frumvarp
það, sem hér lægi fyrir, fjallaði
um einn þátt efnahagsráðstafan-
anna, en réttara hefði verið að
taka þá alla fyrir í einu lagi. í
sambandi við heildarmyndina
kvaðst ræðumaður vilja benda á,
að ríkisstjórnin hefði gert samn-
inga um verulegar hækkanir út-
gjalda eða alls að upphæð 159
milljónir kr. frá því sem áður
var án þess að ræða um það
við Alþingi og án þess að vitað
væri um meirihlutafylgi Al-
þingis. Núverandi ríkisstjórn
reiknaði með 176 milljónum
kr. í auknum útgjöldum, en
ræðumaður kvaðst gera ráð fyr-
ir 230 millj. kr. í auknum út-
gjöldum, því auk þess sem for-
sætisráðherra hefði talið upp,
mætti gera ráð fyrir 55 millj. kr.
halla á útflutningssjóði. Kvaðst
Vísitöluskerðingin spor í
rétta átt
Næst vék Eysteinn Jónsson að
þeim tölum, sem forsætisráð-
herra hefði haft eftir sér-
fræðingum í fjármálaráðuneyt-
inu. Kvað hann sér alls ókunnugt
um það mál og ef sú tala kæmi
til greina, þá væri þar miðað við
mikla notkun lánsfjár, en með
þessu móti væri með opnum aug-
um verið að afgreiða fjárlög með
halla. Þá væri ekki hægt að
lækka fjárlög um 40 millj. kr.
nema skera mjög verulega niður
verklegar framkvæmdir. —
Forsætisráðherra hefði minnzt
á að nota 20 milljónir af greiðslu-
afgangi ársins 1958 til jöfnunar.
Einhver greiðsluafgangur hefði
orðið á s. 1. ári, en Framsóknar-
menn hefðu þegar borið fram til-
lögu um að lána 25 milljónir af
því fé til byggingarsjóðs ríkisins,
byggingarsjóðs Búnaðarbankans
og veðdeildar Búnaðarbankans.
Kvaðst hann fremur vilja hjálpa
því fólki, sem þyrfti á fé sjóðanna
að halda, en að kasta greiðslu-
afganginum í verðbólguhítina.
Eysteinn Jónsson sagði að lok-
um, að Framsóknarmenn hefðu
ekki trú á því, að „stjórnarflokk
arnir“ næðu þeim heildartökum á
efnahagsmálunum, sem þörf væri
á og mundu Framsóknarmenn,
taka afstöðu til einstakra atriða
frumvarpsins, eftir því sem þeim
fyndist réttast. Tíu stiga skerðing
á vísitölu væri spor í rétta átt,
ef það væri framkvæmanlegt.
Fjármálastjórn ríkisins
veldur veirðbólgu
Eftir miðdegiskaffi hófst fund-
ur í neðri deild að nýju og tók
þá fyrstur til máls Lúðvík Jósefs
son 2. þingmaður Sunnmýlinga.
Lúðvík gagnrýndi frumvarp
stjórnarinnar. Hann sagði í fyrsta
lagi að óþarfi væri að hækka upp
bætur til sjávarútvegsins. Þær
hefðu verið eðlilegar í fyrra eft-
ir aflabrestinn. Nú væri þeirra
síður þörf eftir aflasæld síðasta
árs.
Þá kvaðst ræðumaður ætíð
hafa gert sér grein fyrir því að
af bjargráðunum í fyrra myndi
leiða hækkað verðlag. Af hækk-
uðu verðlagi hefðu síðan komið
kauphækkanir. Þetta hefðu menn
átt að skilja, að alltaf væri hætta
á kauphækkunum, þegar farið
væri út í verðhækkanir.
Lúðvík Jósefsson taldi að það
væru ekki kauphækkanir sem
hefðu komið af stað verðbólg-
unni. Stærsta þáttinn í henni
taldi hann fjármálastjórn ríkis
Lúðvík Jósefsson
og sveltarfélaga. Kvað hann það
vera sérstaklega alvarlegt, hve
útgjöld og eyðsla ríkissjóðs hefði
hækkað miklu meira á undan-
förnum árum en kaupgjaldið.
Hann taldi að ríkið ætti að
skila aftur því sem það hefði of-
Framh. á bls. 18