Morgunblaðið - 05.04.1959, Qupperneq 1

24 siður
«6. árgangur
tbl. — Sunnudagur 5. apríl 1959
Prentsmiðja Morgun Maðsins
Sannast hefur, að ákvörðunin
um aðild íslendinga að Atl-
antshafsbandalaginu var rétt
Ávarp Bjarna Benediktssonar á 10
ára afmæli bandalagsins
ÁÐUR en Alþingi tók ákvörð- inn um ófrið ríkir gera báðir
aðilar allt, sem þeir megna, til
un um, að ísland skyldi ger-
ast eitt af stofnríkjum At-
lantshafsbandalagsins fóru
þrír þáverandi ráðherrar
vestur um haf til að kynna
sér málavexti. Þá för fóru
Bjarni Benediktsson, Emil
Jónsson og Eysteinn Jónsson.
I gærkvöldi, á 10 ára afmæli
bandalagsins, fluttu þeir allir
ávörp í útvarpið af tilefni af-
mælisins. Ávarp Bjarna
Benediktssonar hljóðaði svo:
Allt orkar tvímælis þá gert
er. Þegar taka skal mikilvægar
ákvarðanir, er því eðlilegt, að
menn greini á um hvað gera
skuli og nokkur vafi sé í hugum
þeirra, sem ákvörðuninni ráða
að lokum. Svo var og þegar ís-
lendingar fyrir 10 árum gerðust
aðilar Atlantshafsbandalagsins.
Við, sem tókum á okkur ábyrgð
þess, að svo skyldi gert, skoðuð-
um að sjálfsögðu gaumgæfilega
eigin hug, áður en við tókum
þá ákvörðun.
Hlutleysi gagnslaust
Það er að vísu algerlega rangt,
að Island hafi þá horfið frá því
að vera „friðlýst land“. Frið-
lýsing íslands hafði aldrei hlot-
ið alþjóðaviðurkenningu og hlut-
leysi landsins var rofið í fyrsta
skipti, sem á reyndi. íslendingar
tóku afleiðingum þess með gerð
herverndarsamningsins við
Bandaríkin á árinu 1942 og inn-
göngu landsins í samtök Samein-
uðu þjóðanna árið 1946. Eftir þá
atburði, sem gerzt höfðu frá því
landið var hernumið vorið 1940,
var tómt mál að tala um hlut-
leysi eða friðlýsingu Islands. En
flestir höfðu vonað, að samtök-
um Sameinuðu þjóðanna mundi
heppnast að stöðva árásir yfir-
gangsseggja og tryggja heims-
frið. Sú von varð þó skjótt að
engu. Árásum var stöðugt haldið
áfram, og fleiri og fleiri þjóðir
í Evrópu misstu frelsi sitt, án
þess að við væri gert. Ljóst
var að svo mundi fram halda,
ef ekki yrði reistur öflugur varn-
arveggur. Það var gert með At-
lantshafsbandalaginu, sem stofn-
að var fyrir 10 árum.
Hernaðarþýðing íslands
Við íslendingar erum svo fáir,
að um lið okkar munar lítt eða
ekki, ef til ófriðar kemur. Við
erum meira að segja með öllu
vanmegnugir þess að verja okk-
ar eigið land. En landið sjálft
hefur hernaðarþýðingu. Ég skal
ekki segja, hvort það hefur úr-
slitaþýðingu í hernaðarátökum
milli stórvelda í austri og vestri.
En það hefur með vissu svo
mikla þýðingu, að báðir aðilar
munu í ófriði mjög sækjast eftir
að ná hér fótfestu. Á meðan ótt-
að styrkja stöðu sína svo sem
mest má verða. Hvarvetna þar
sem engar varnir eru fyrir,
flæðir alda ásóknarinnar yfir,
alveg eins og hafaldan veltur
inn yfir sléttan sandinn.
Tíbet er ekki árennilegt land
til sóknar og þar býr fjölmenn
þjóð, miðað við okkur Islend-
inga. En einmitt þessa dagana
sjáum við hvernig sama aflið og
Bjarni Benediktsson
með ásælni sinni knúði menn
til að snúast til varnar með
myndun Atlantshafsbandalags-
ins, á í höggi við þessa fornu
en einangruðu þjóð, sem að vísu
fær samúðaryfirlýsingar víðs
vegar að, en ekki þá hjálp, sem
henni dugar í frelsisbaráttunni.
Öllum má og vera minnisstætt,
að árásin á - Suður-Kóreu var
gerð eftir að Bandaríkjamenn
höfðu kvatt þaðan lið sitt og
utanríkisráðherra þeirra mælt
orð, sem kommúnistar skildu
svo sem það land væri utan
varnarhrings Bandaríkjanna.
Hætturnar
af varrnarleysi
Islendingar óska einskis frem-
ur en að sem fyrst linni átök-
um þeim, sem nú eru um iaeims-
yfirráðin. Við óskum þess af
heilum hug að fá sjálfir að lifa
í friði og að allar aðrar þjóðir
megi gera slíkt hið sama. En
óskir okkar nægja ekki. Á með-
an ástandið er eins og það er,
væru það svik við þjóðina að
láta hana vera varnarlausa og
taka þar með á sig hætturnar,
sem stafa af varnarleysi. Ef til
ófriðar kemur, margfaldast
hætturnar við það, ef kapphlaup
verður um landið. Hætturnar eru
ærnar án slíks kapphlaups, svo
miklar, að vissulega er mikið
á sig leggjandi til þess að nýju
heimsstríði verði afstýrt, þó að
ekkert sé haft í huga annað en
þrengstu eiginhagsmunir Is-
lendinga.
Allur vandi ekki leystur
Frá því að Atlantshafsbanda-
lagið var stofnað hefur ásælni
árásarmannanna í Evrópu ekki
teygt sig lengra en hún þá var
komin. Þeir hafa að vísu með
hörku haldið utan um það sem
þeir áður höfðu. En gagnstætt
því, sem gerzt hafði, þangað til
frá styrjaldarlokum, hafa ný lönd
ekki verið undirokuð. Ásælnin
hefur hins vegar haldið áfram
annars staðar í heiminum, þar
sem slík varnarbandalög *em
Atlantshafsbandalagið hafa ekki
verið til varnar. Með þessu hef-
ur Atlantshafsbandalagið fylli-
lega sannað tilverurétt sinn og
orðið að því gagni, sem til var
ætlazt.
Annað mál er, að bandalagið
hefur ekki leyst allan vanda. Er
þar skemmst að minnast vald-
beitingar Breta í landhelgisdeil-
unni við okkur. Það athæfi verð-
ur ekki nógsamlega fordæmt.
En hollt er að minnast þess,
hvernig fara mundi um slíka
deilu hins minnsta smáríkis og
stórveldis, ef bæði væru bak við
járntjald. Allir vita, að úrslitin
mundu þar verða ólík því, sem
við ætlum, að hér reynist, því
að við treystum örugglega á, að
réttlætið sigri að lokum.
Árás án fyrirvara
Þegar við gerðumst aðilar At-
lantshafsbandalagsins var ráð-
gert, að hér þyrfti ekki að hafa
erlendan her eða varnarlið á
friðartímum. Hættan reyndist
meiri en þá var búist við, svo
sem árásin á Suður-Kóreu sýndi,
og hernaðartækni hefur stórlega
farið fram. Fyrir 10 árum hugð-
ust menn enn geta séð með
nokkrum fyrirvara, hvort líklegt
væri að ófriður væri í þann veg
að brjótast út, því að herflutn-
ingar og aðrar slíkar tiltektir
gæfu um það vísbendingu. Nú
orðið gera menn ráð fyrir, að
allur teljandi frestur sé úr sög-
unni, að ófriður brjótist út án
aðvörunar og fyrirvara, ef til
kemur. Aðstaðan er að þessu
leyti gerbreytt til hins verra frá
1949.
Hitt er óbreytt, að íslendingar
verða nú eins og þá að fylgjast
glögglega með öllu því, sem ger-
ist í heimsatburðum, og hafa
ekki varnarlið hér lengur en
brýn þörf er á vegna öryggis
Islands og tryggingar heims-
friðinum. Um það höfum við
sjálfir úrskurðarvald, svo sem
tryggt var með gerð varnar-
samningsins við Bandaríkin
1951. íslendingar munu allir
fagna því, þegar þeir tímar
koma, að erlent lið þarf ekki
að dvelja lengur á íslandi, en
þjóðin hefur einnig áttað sig á,
að heimsfriðurinn er þess virði
að við eins og aðrir leggjum
nokkuð á okkur til að hann megi
haldast. Því marki hefur tekizt
að ná á hinum miklu hættutím-
um, sem hin síðustu tíu ár hafa
reynzt, og með þ.ví hefur sann-
azt, að ákvörðunin um aðild ís-
lendinga að Atlantshafsbanda-
laginu var rétt.
Guðluugur Gísluson bæjurstjóri
frumbjóðundi Sjúlfstæðismunnu
í Vestmunnueyjum
í FYLKI, blaffi Sjálfstæffismanna í Vestmannaeyjum, sem kom út
sl. föstudag, var skýrt frá því aff á fundi i fulltrúaráffi Sjálf-
stæffisfélaganna, sem haldinn var nýlega, hafi einróma veriff sam-
þykkt áskorun á Guðlaug Gíslason bæjarstjóra um aff verffa í
kjöri fyrir Sjálfstæffisflokkinn í Alþingiskosningunum á komandi
sumri. Jafnframt birti blaffiff heillaóskaskeyti frá Jóhanni Þ.
Josefssyni, til hins nýja frambjóffanda. En eins og kunnugt er
hcfur Jóhann Þ. Jósefsson veriff þingmaffur Vestmannaeyinga frá
því áriff 1923 viff mikiff traust og fylgi Vestmannaeyinga. Hefur
hann unniff mikið og merkilegt starf á Alþingi.
Guðlaugur Gíslason hefur ákveðið aff verffa viff áskoruninni og
er framboff hans ráffiff.
Guðlaugur er fæddur að Staf-
nesi á Reykjanesi 1. ágúst 1908.
Er hann því rúmlega fimmtug-
ur að aldri. Fluttist hann barn
að aldri til Vestmannaeyja og
hefur átt þar heima síðan. Vann
hann öll algeng störf í uppvexti
sínum. Árið 1930—31 stundaði
hann nám í verzlunarskóla í
Kaupmannahöfn.
I Vestmannaeyjum hefur hann
haft víðtæk afskipti af bæjar-
málum og atvinnumálum. Hann
var bæjargjaldkeri árið 1934—
36, hafnargjaldkeri 1936—1937,
kaupfélagsstjóri Neytendafélags
Vestmannaeyja árin 1938—1942,
og framkvæmdastjóri útgerðar-
félaganna Sæfell h.f. og Fell h.f.
frá 1942. Bæjarstjóri Vestmanna-
eyjakaupstaðar hefur hann verið
frá árinu 1954.
Guðlaugur Gíslason hefur tek-
ið mikinn þátt í íþróttahreyfing-
unni í Vestmannaeyjum. Hann
hefur verið formaður Sjálfstæð-
isfélagsins í Eyjum um skeið,
formaður fulltrúaráðs Sjálfstæð-
isfélaganna og um 2ja ára skeið
var hann einnig ritstjóri Fylkis,
blaðs Sjálfstæðismanna 1 Eyj-
um. Hann er ágætlega starfhæf-
ur maður og nýtur mikils trausts
og vinsælda í byggðarlagi sínu.
Mun hinn mikli kosningasigur
Sjálfstæðismanna í Vestmanna-
eyjum í sl. bæjarstjórnarkosn-
ingum ekki sízt hafa sprottið af
vinsældum hans og dugnaði sem
bæjarstjóra.
Það mun almennt álit Vest-
mannaeyinga að hann mimi
reynast dugmikill og farsæll
þingmaður.
Dalai Lama á enn eftir langa
ferð á hestbaki
KALIMPONG í Indlandi, 4. apríl
(Reuter) — Dalai Lama, þjóð-
höfðingi Tíbeta, sem nú er kom-
inn í öryggi innfyrir indversku
landmærin heldur för sinni áfram
til bæjarins Tawang í héraðinu
Assam. í för með honum eru
móðir hans, 14 ára bróðir. 26 ára
systir og fjórir ráðherrar Tíbet-
stjórnar.
Þótt Dalai Lama sé kominn inn
fyrir indversku landamærin á
hann enn eftir langa ferð á hest-
baki, því héraðið Assam er með-
al ógreiðfærstu og afskekktustu
héraða Indlands. Er talið að liða
muni allt að hálfur mánnuður,
þangað til Dalai kemst til næstu
járnbrautarstöðvar. En í bænum
Tawang bíður hans indverskur
herflokkur, sem mun fylgja hon-
um til járnbrautarstöðvarinnar
Balipara, sem er um 150 km frá
Nýju Delhi.
Hinum 23 ára heilaga konungi
tókst að komast unidan kínversk-
um kommúnistum með því að
ferðast aðeins að næturlagi eftir
leynistígum, sem einn af bræðr-
um hans Gyalo Thondup notaði,
er hann flúði land fyrir 7 árurn.
Ferðalagið frá Lhasa til ind-
versku landamæranna tók 15
daga og þá lá leiðin yfir 500 km
há fjallaskörð og einstigi, yfír
jökla og gegnum frumskóga. — í
fylgdarliði hans voru 80
manns, en tíbetiskir uppreisnar-
menn gættu leiðarinnar á breiðu
belti til beggja handa.
Fregnir, sem gengu um það að
Dalai Lama hafi slasast á flótt-
anum voru úr lausu lofti gripnar.
Er hann við beztu heilsu og ekki
skert eitt hár á höfði hans. I
bænum Tawang, sem hann stefn-
ir nú að, er frægt buddha-klaust-
Frainh. á bls. 23
Sunnudagur 5. apríl.
Efni blaðsins m.a.:
Bls. 3: Á fermingardegi (Kirkjuþátt-
ur). — Úr Verinu.
— 6: Fermingar í dag.
— 8: Samtal við hinn nýkjorna
biskup, sr. Sigurbjörn Einars-
son. . ,
— 10: Fólk í fréttunum. — Skák. '
— 12: Forystugreinin: Víðsýn og
raunhæf framkvæmdastefna
mörkuð.
Land sólaruppkomunnar (Utaa
úr heimi).
— 13: Reykjavíkurbréf.
— 15: Stór kona — og stundir stn
lifa.
— 15-16: Barnalesbókin.
— 22: Sitt af hverju tagi.