Morgunblaðið - 05.04.1959, Blaðsíða 13

Sunnudagur 5. apríl 1959
MORGVTSBLAÐIÐ
13
ríkisráðherra þegar í stað ályktun
landsfundar síns og munu að sjálf
sögðu fúsir til samstarfs um málið
við hann og innan utanríkismála-
nefndar, ef þar er hægt að fá sam
komulag um nokkuð, sem að
gagni má verða. En tillögur um
það að slíta stjórnmálasambandi
við Breta horfa einungis i þá átt
að einangra íslendinga og gera
okkur erfiðara fyrir að koma jnál
um okkar fram.
Bretar hafa staðið af sér meira
áfall en þó að Dr. Kristinn Guð-
mundsson væri kallaður heim til
íslands frá London. Að visu: má
segja, að hann geri fslendingum
ekki ýkja mikið gagn þar ytra,
en einhvers staðar verður maður-
inn að vera og tjalda verður því
sem til er. Við þurfum nú á öllu
öðru fremur að halda en aukinni
einangrun og missi möguleika til
að skýra mál okkar hvarvetna,
þar sem skýringum verður við
komið.
Allantshafs-
hafði látið kommúniskan áróður
blinda sér sýn. Með þessu unnu
borgararnir frægðarverk, sem
lengi mun í minnum haft. Komm-
únistar lærðu þá, að æsingar
þeirra eru máttvana gegn þjóð-
hollri, kyrrlátri einbeittni íslend-
inga um að láta ekki ofbeldi,
heldur lög og rétt ráða á íslandi.
Mun og lengi þykja fróðlegt
að bera saman ákvörðun Alþingis
30. marz 1949, þegar þingmenn
gerðu hiklaust það, er þeir töldu
rétt, þrátt fyrir illvígt upphlaup,
og frammistöðu kommúnista í
nóvember 1956. Lúðvík Jósefsson
hefur nú fært þeim það til af-
sökunar, að þá hafi verið svo
miklar æsingar í Reykjavík, að
ekki hafi verið þorandi að fylgja
eftir loforðunum um brottrekst-
ur hersins. Ekki er fhrða, þó að
þeir, sem bera fyrir sig slíkt
kjarkleysi, reynist þess lítt megn
ugir að koma loforðum sínum
fram. Það er sýnilega með réttu,
að þessi heiðursmaður hefur hlot
ið nafnið Lúðvík XVI.
Fyrstu lömbin í Reykjavík — borin í marz.
(Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
REYKJAVÍKURBRÉF
LQUQ'Qrcl. 4. apríl I fornritum og fræðum, er nokkrir | Fundurinn telur mjög ámælis-
Biskupskjör
Embætti biskups er elzta og eitt
hið virðulegasta á landi hér. Mik_
ið er þess vegna undir því komið,
að sá sé vanda vaxinn, sem í það
er skipaður.- Prestar hafa nú lokið
kjöri sínu. Af úrslitum þess er
ljóst, að nökkur ágreiningur hef-
ur verið um valið og er þó greini-
lega skorið úr um, hver mest
fylgi hefur. Séra Sigurbjörn Ein-
arsson er löglega kjörinn í em-
bættið. Skoðanamun. ber sízt að
lasta, ef þeir, sem verulegt at-
kvæðamagn fá, eru hæfir til
starfsins.
Vitað er, að öllum kirkjunnar
mönnum kemur ekki saman um
trúarlærdóma, og er ekki óeðli-
legt, að kosningaúrslit beri þess
nokkurt vitni. Prestar eiga hins
vegar öðrum fremur að vera hafn
ir yfir klíkuskap, og sá, sem kjör-
inn er, verður stöðugt að hafa í
huga, að hann á að vera biskup
allrar kirkjunnar en ekki nokk-
urs hluta hennar. Þessa hefur
herra Ásmundur Guðmundsson
gætt með afbrigðum vel í biskups
dómi sínum. Er vissulega mikið
tjón, að hann skuli nú verða að
láta af störfum, enn í fullu fjöci.
Þar réði klíkuháttur, sem þó náði
ekki nema að nokkru tilætluðum
árangri. Við þessu verður ekki
gert héðan af.
Séra Sigurbjörn Einarsson er
mikill andans maður, vel að sér,
ritfær og mælskur. Um einlægan
trúaráhuga hans efast enginn.
Vonandi verða þessir og aðrir góð
ir kostir hans til þess að hann
reynist verðugur eftirmaður
hinna mörgu ágætu manna, er
setið hafa á biskupsstóli hér á
landi.
Vogun vinunr
- vogun
þátttakendur hafa sýnt. Sést af | verðan ágreining þann, sem ríkti
því, að fjarri fer, að landsmenn | um þetta mál innan fyrrverandi
séu hættir að hafa ánægju gf j rkisstjórnar, og skort á vilja til
sinni fornu menningu. Slíkir þætt
ir eru einstaklega vel til þess
samstarfs innbyrðis og við Sjálf-
stæðismenn. Þar af leiddi m. a.,
lagaðir að vekja áhuga æskulýðs að ekki var orðið við ábendingu
á þessum efnum og hefur með því | Sjálfstæðismanna um að kæra her
tapar
Ekkert útvarpsefni hefur í vet-
ur vakið almennari athygli en
þátturinn „Vogun vinnur — vog-
un tapar“. Sá, er þetta ritar, hef-
ur ekki hlustað nema örsjaldan
á þáttinn, en þó heyrt um það
deilt, hvort svör við sumum spurn
ingum hafi verið rétt metin. Og
hefur þá heldur verið talið, að
dómarar hafi reynzt of mildir en
of strangir. Deilur um það sýna,
að fylgzt hefur verið með af á-
huga. Hið ánægjulegasta, sem
fram hefur komið í þættinuin, er
hin mikla þekking á íslenzkum | vertíð stendur.
hér verið unnið stórmerkilegt
starf. Vonandi verður haldið á-
fram með svipuðum hætti, því að
með slíku móti er miklu líklegra
að vekja megi áhuga fyrir ýms-
um nytsömum efnum en með ótal
áminningarræðum.
Nýr yfirgangur
Breta
Eftir að Bretar höfðu sætt sig
við, að togarinn Valafell væri
tekinn til íslenzkrar hafnar, svo
að lögum yrði komið yfir skip-
stjóra hans, þótti sumum standa
vonir til þess, að þeir væru nú
að vitkast í landhelgismálinu.
Herhlaup þeirra á fjölsótt fiski-
mið um hávertíð sýndi aftur á
móti, að ofbeldismóðurinn var
ekki af þeim runninn. Á þessu
fékkst staðfesting, þegar brezkt
herskip hindraði töku togarans
Carella hinn 25. f. m., er hann
var að veiðum 0,5 sjómílur fyrir
innan gömlu 4ra sjómílnamörkin.
Að vísu hefur fyrir guðs mildi
enn ekki orðið mannskaði af vald
beitingarfálmi Breta innan hinna
nýju fiskveiðitakmarka íslands.
Atferli þeirra er þó ærið alvar-
legt. Utanríkisráðherra mótmælti
að sjálfsögðu ofbeldi Breta þegar
í stað, og hefur lýst því, að hann
muni hafa samráð við utanríkis-
málanefnd um frekari aðgerðir í'
málinu.
Hyggileg ályklun
Sjálfstæðismenn hafa frá upp-
hafi bent á, að þeir teldu eðlilegt,
að ofbeldi Breta væri kært fyrir
Atlantshafsráðinu og að utanrík-
isráðherra fylgdi kærunni eftir
með því að krefjast sérstaks ráð-
herrafundar um málið. Lands-
fundurinn lýsti samþykki síau á
þessari afstöðu og segir í ályktun
hans um landhelgismálið m. a.
svo:
„Landsfundurinn vitir harðlega
herhlaup Breta inn í íslenzka fisk
veiðilandhelgi og bendir sérstak-
lega á þær hættur, sem með ó-
fyrirsjáanlegum afleiðingum geta
skapazt fyrir líf og eignir af veið
um þeirra undir herskipavernd á
fjölsóttum fiskimiðum meðan há-
bandalagið 10 ára
Völd kommúnista í V-stjórninni
réðu því, að við höfum ekki haft
það gagn af veru okkar í Atlants-
hafsbandalaginu í sambandi við
landhelgismálið, sem hefði getað
orðið, ef rétt hefði vetið að farið.
Um það tjáir ekki að fást. Menn
verða og að horfast í augu við
það, að jafnvel á milli félags-
bræðra geta komið upp áreinings
mál, sem erfitt er að ieysa Hags-
munaárekstrar og skoðanamunur
verður aldrei upprættur úr mann
legum félagsskap. Og mjög eftir-
tektarverð var yfirlýsing Guð-
mundar í. Guðmundssonar í út-
varpsræðu hans um Atlantshafs-
bandalagið, er hann sagði:
„Enda þótt bandalagið hafi ekki
getað fyrirbyggt þetta brezka of-
beldi, tel ég, að þátttaka okkar
í bandalaginu hafi á ómetanlegan
hátt verið okkur til stuðnings i
þessu máli, eins og koma mun
betur í ljós, þegar saga þess verð-
ur öll sögð“.
Um þetta er engin ástæða til
að efast, en sé það rétt, er enn
ljósara en áður, hve misráðið var
að fylgja ekki ráðum Sjálfstæðis-
manna um að neyta til hins ýtr-
asta réttar okkar í bandalaginu
máli okkar til framdráttar.
íslendingar eiga ekki sður en
aðrir allt undir því, að komið
verði í veg fyrir nýja stórstyrjöld.
Afleiðingar slíkrar ógæfu eru ó-
fyrirsjáanlegar að öðru en því,
að víst er, að verulegur hluti
mannkynsins mundi farast, ef ógn
arvopnum verður beitt. Vegna
legu lands okkar eru engar líkur
til, að við íslendingar komumst
hjá því að landið dragist inn í
styrjöldina, ef hún brýzt út. Við
eigum þess vegna ekki minna í
húfi en aðrir um að takast megi
að hindra að svo fari.
Atlantshafsbandalagið er varn-
arbandalag og hefur rækilega
sannað tilverurétt sinn. Það hefur
tryggt frelsi hins frjálsa hluta
Evrópu. Með myndun þess var
sókn kommúnista vestur á bóginn
hér í álfu stöðvuð. Atburðir líð-
andi stundar og síðustu 10 ára
sanna nauðsyn þessara samtaka.
Dómur, sem ekki
verður haggað
Þjóðviljinn brást hinn reiðasti
við yfir, að hér skyldu birtir kafl
ar úr dómi Hæstaréttar, þar sem
raktir voru atburðir 30. marz 1949
og „vitnað í hann sem áreiðan-
lega, sögulega heimild um at-
burði þess dags“ svo sem Þjóð-
viljinn býsnast yfir. Þeim dómi
verður ekki hnekkt svo langt sem
hann nær. Hitt er annað mál, að
hann segir ekki alla söguna. Þar
er t. d. ekki rakið, hvern þátt
þúsundir friðsamra reykvískra
borgara áttu í þvi að hnekkja ár-
ásinni á Alþingi þá. Þeir stóðu
óhvikulir vörð um Alþingishúsið
Nú verður að taka þvi, sem er. | og létu ekki undan síga fyrir
Sjálfstæðismenn tilkynntu utan-1 grjótkasti og árásum lýðs, sem
hlaup Breta fyrir Atlantshafsráði,
þegar það var fyrirsjáanlegt í
ágúst sl. og aftur er þeir beittu
valdi gegn lögmætri töku togar-
ans Hackness í nóvember.
Landsfundurinn harmar, að ekki
skyldi orðið við þessum tillögum,
og væntir þess, að gangsköt verði
að því gerð að kæra athæfi Breta
fyrir Atlantshafsbandalaginu, svo
að málið verði tekið fyrir á ráð-
herrafundi þar.
Landsfundurinn skorar á alla
Islendinga að sýna, þrátt fyrir
mistök fyrrverandi ríkisstjórnar,
algeran einhug í málinu, láta ekki
undan síga fyrir erlendu ofbeldi
né sætta sig við minni fiskveiði-
landhelgi en nú hefur verið á-
kveðin, heldur sækja fram, þar
til lífshagsmunir þjóðarinnar eru
tryggðir."
Parísarför og
samskotalán
Þess mun lengi minnzt, að Her-
mann Jónasson, maðurinn, sem
ásamt Guðmundi í. Guðmunds-
syni utanríkisráðherra fór á fund
Atlantshafsráðsins, 10 dögum áð-
ur en samskotalánið fékkst greitt,
í desember 1957 og lýsti þar vilja
sínum til að halda varnarliði á
Islandi, þrátt fyrir fullyrðinguna
um, „að betra væri að vanta
brauð en hafa her í landi, — þess
mun lengi minnzt, að einmitt
þessi sami Hermann skyldi neita
að kæra fyrirsjáanlega ógnun
Breta við íslenzkt landsvæði fyrir
Atlantshafsráðinu og krefjast ráð
herrafundar um kæruna til að
fylgja þar sjálfur máli þjóðar
sinnar eftir. Ef málið hefði þá
verið tekið upp með alvöru af fs-
lendinga hálfu, mundi margt hafa
farið öðru vísi en orðið hefur.
Mirndi heimköllun
dr. Kristins
alvarlegt áfall
fyrir Breta ?
Kommúnistar
héldu líftórunni
íV-stjórninni
Aldrei hafa nokkrir stjórn-
málamenn á íslandi spilað meira
glæfraspil um framtíð þjóðarinn-
ar og raunar síns eigin flokks
en þeir Hermann Jónasson og
Eysteinn Jónsson. Framsókn
hafði lengi verið í samstarfi við
Sjálfstæðismenn, að vísu í þeim
anda, að margt hlaut að fara mið-
ur en skyldi. Að lokum var af-
sökun fyrir samstarfsslitum sú,
að Hermann og Eysteinn vildu
taka upp samstarf við verkalýð-
inn, því að án hans atbeina yrði
íslandi ekki stjórnað.
Því samstarfi lyktaði eins og
kunnugt er með meiri vesaldómi
en áður eru dæmi til um stjórn-
arslit. Vegna hinna fögru fyrir-
heita, sem flest eða öll voru ó-
efnd, þegar upp úr slitnaði,
kenna aðilar nú hver öðrum um.
Tíminn leggur þó sérstaka stund
á að bera sakir á kommúnista og
þá einkum Einar Olgeirsson. Af
ræðu Hermanns Jónassonar á
flokksþingi Framsóknar má þó
sjá, að undir niðri er honum
ljóst, að allur er þessi málflutn-
ingur Framsóknar yfirskin eitt.
Hann játar berum orðum:
„Dagsbrún hreyfði engum
kauphækkunum lengur en nokk-
urt annað félag“.
Nú er það alkunnugt, að komm
únistar ráða öllu í Dagsbrún.
Hún er fjölmennasta verkalýðs-
félag landsins, en með „sínum
aðferðum“ hafa kommúnistar
náð á félaginu slíku tangarhaldi,
að þeir hindra eðlilegan vöxt
þess, svipta mörg hundruð félags-
manna atkvæðisrétti og halda
völdunum í skjóli allstórs hóps,
sem kominn væri í algjöran
minnihluta, ef félagið hefði feng-
ið að vaxa með eðlilegum hætti
og þar væri sæmilegum lýðræðis
reglum fylgt. Skírskotun Her-
manns til hollustu Dagsbrúnar er
því örugg sönnun þess, að það
voru einmitt kommúnistar, sem
í lengstu lög héldu lífinu í
stjórn hans.
Viðiirkenning
Hermanns
á andstöðu
verkalýðsins
Um afstöðu sjálfs verkalýðsins
segir Hermann:
„Jafnframt hóf Sjálfstæðis-
flokkurinn bráðlega samstarf
við verkalýðsdeild Alþýðuflokks
ins, bæði um kosningu stjórna í
ýmsum félögum og kosningu
fulltrúa á Alþýðusambandsþing".
Þarna er ótvíræð játning þess,
að það var einmitt verkalýður-
inn innan Alþýðuflokksins, sem
snerist til andstöðu við V-stjórn-
Framh. á bls. 14