Morgunblaðið - 23.04.1959, Blaðsíða 12

12
MORCUNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 23. apríl 195f

Utg.: H.f. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vi"itr.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
SUMRI FAGNAÐ
IDAG er hinn fyrsti sumar-
dagur, sá dagur, er ís-
lenzka þjóðin hefur á
liðnum tíma fagnað með mestum
innileik allra daga. Er það mjög
að vonum. í þessu norðlæga
landi er veturinn oft langur og
strangur. Fyrr á tímum þegar
meginhluti þjóðarinnar bjó við
fátækt og erfiðar aðstæður, var
veturinn henni oft þungur í
skauti. Vorharðindin þjörmuðu
að mönnum og skepnum, fóður-
og matarskortur svarf að.
öll þjóðin kannast við þessar
myndir frá liðnum tíma. En sem
betur fer heyra þær nú fyrst og
fremst fortíðinni til. Mótstöðu-
afl þjóðarinnar hefur aukizt,
húsakynnin batnað og efnahag-
urinn rýmkvazt.
Veturinn, sem nú hefur kvatt,
hefur verið umhleypingasamur
en mildur. Hann hefur Verið snjó
léttur um allt land og þannig
hagstæður bændum og búaliði.
Framan af vetrarvertíð sköpuðu
ógæftir sjávarútveginum mikla
örðugleika og horfði um skeið
þannig að vertíðin mundi verða
mjög óhagstæð. Úr þessu hefur
þó rætzt verulega, þannig að
segja má, að afli hafi yfirleitt
orðið sæmilegur í fiestum ver-
stöðvum.
En þessi vetur skilur eftir
stór sár. Stór hópur íslenzkra
sjómanna hefur látið lífið í
viðureigninni við Ægi. Fjöldi
islenzkra heimila á um sárt að
binda, og þjóðin öll vottar
hinu syrgjandi fólki innilega
samúð sína.
Umbrotatímar
A þessum liðna vetri hafa
gerzt stórfelldar breytingar í
stjórnmálum þjóðarinnar. Vinstri
stjórnin fór frá völdum á jóla-
föstunni og ný stjórn tók við rétt
fyrir jólin. Samkomulag hefur
náðst milli þriggja þingflokka
um nýja kjördæmaskipun, og á
komandi sumri munu fara fram
tvennar kosningar. Má því segja,
að hinn liðni vetur hafi verið
mikill umbrotatími I íslenzkum
stjórnmálum. Mun afleiðinga
hans mjög gæta á þessu sumri.
I»á á þjóðin þess kost enn einu
sinni að velja um stefnur og
menn. Henni gefst tækifæri til
þess að treysta grundvöll þing-
ræðis síns og lýðræðis, og stuðla
að heilbrigðará og betra stjórn-
arfari í landi sínu.
Sumarið, sem nú er að byrja,
ber þannig mikil fyrirheit í
skauti sínu. Islenzka þjóðin er
einlæg lýðræðisþjóð. Hún vill
ekki til lengdar una við skipu-
lag, sem byggist á misrétti og
ranglæti. Hún vill jafna rétt ein-
staklinga sinna til þess að hafa
áhrif á stjórn lands síns. Allir
frjálslyndir íslendingar munu
þess vegna fylkja sér um þær
breytingar, sem Alþingi fjallar
nú um á stjórnskipunarlögum
lýðveldisins.
Samvinna strjálbýlis og
þéttbýlis
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
haft forystu og nána samvinnu
við aðra fylgjendur réttlátrar
kjördæmabreytingar um þær um
bætur, á grundvelli íslenzks þing-
ræðis og lýðræðis, sem nú er
áformað að framkvæma. Fyrir
Sjálfstæðismönnum vakir að
aukið jafnrétti leiði til náinnar
og heiðarlegrar samvinnu milli
strjálbýlis og þéttbýlis á íslandi,
að sveitir og sjávarsíða taki
höndum saman um að efla sam-
eiginlega farsæld fólksins um allt
ísland. Þéttbýlið á ekki að sitja
yfir hlut strjálbýlisins, frekar en
strjálbýlið á að hafa aðstöðu til
þess að ráða óeðlilega miklu um
mál fólksins í þéttbýlinu. Allir
íslendingar verða að líta á sig
sem eina lífræna heild, þar sem
fólkið á sameiginlegra hags-
muna að gæta, og mestu máli
skiptir að réttlætis sé gætt, og
jafnrétti ríki.
Þetta er kjarni málsins. Þess
vegna vinna þeir menn illt verk,
sem sífellt reyna að efna til úlf-
úðar milli fólksins í hinum ýmsu
landshlutum. Við íslendingar
þurfum umfram allt á því að
halda um þessar mundir að sam-
eina kraftana, og hagnýta þá
hæfileika, sem þjóðin býr yfir.
Aðeins á þann hátt getur okkur
tekizt að nytja land okkar og
auðlindir þess til fullnustu.
Verkefni framtíðarinnar
Mikil verkefni bíða þessarar
þjóðar á komandi árum. Þrátt
fyrir hraðstígar framfarir síð-
ustu áratugina fer því þó víðs
fjarri að uppbyggingu landsins
sé lokið, Islenzkir bjargræðis-
vegir eru enn að ýmsu leyti
frumstæðir og fjölmargt stendur
til bóta á öllum sviðum þjóðlífs-
ins. Uppbyggingin verður þess
vegna að halda áfram. En til þess
að svo geti orðið, þarf að koma
íslenzkum efnahagsmálum á
heilbrigðan grundvöll. Þjóðin
verður að miða eyðslu sína við
arð framleiðslu sinnar. Hún get-
ur ekki til lengdar eytt meiru
en hún aflar. Því aðeins verða
ný framleiðslutæki til lands og
sjávar henni að fullu gagni að
þau séu rekin á heilbrigðum
grundvelli.
Auðlindir íslands eru enn lítt
hagnýttar. Aðeins brot af virkjan
legu afli í fossum og fljótum hef-
ur verið virkjað. Útflutnings-
framleiðsla okkar er ennþá alltof
fábreytt. Alla krafta verður að
sameina um að gera hana fjöl-
breyttari og verðmætari.
Voriff og sumarið er tími
gróanda og bjartsýni. Þess
vegna fer vel á því að minn-
ast þess nú, hinn fyrsta snm-
ardag, að þessi þjóð getur átt
glæsilega framtíð í landi sínu,
ef hún heldur vel og skynsam
lega á málum sínum.
Að svo mæltu óskar Morg-
unblaðið allri hinni íslenzku
Þióð

t óutnar
-'ii, , _ _ _ _ _ _
Vor í Dublm

Myndin er ekki tekin að vori til í París heldur í apríl i Dublin.
f ÍRSKRI þjóðsögu segir, að írska
þjóðhetjan Finnur MacCumhaill
hafi eitt sinn hitt álfamær, sem
bauð honum að fylgja sér til
„Lands hinna síungu", en Finn-
ur á að hafa svarað af miklu
stolti: Vér myndum ekki vilja
sjá af landi voru — írlandi —
jafnvel þó að allur heimurinn
byðist oss til eignar og Land
hinna síungu að auki. frar eru
miklir föðurlandsvinir nú sem
fyrr. Kannski eitthvað af þjóð-
armetnaði okkar íslendinga sé af
írskum toga spunnið og arfleifð-
in frá Melkorku Myrkjartansdótt
ur og löndum hennar, sem hingað
voru fluttir nauðugir, segi þar til
sin. Hvað sem því líður, stærum
við okkur oft af því, að irskt blóð
renni í æðum okkar. Þrátt fyrir
það er þekking okkar á frum
og landi_ þeirra ekki ýkja mikil,
og þeir fslendingar eru fáir, sem
hafa heimsótt frland, þó að það
sé ekki langt undan.
%i
Danskur blaðamaður heimsótti
fyrir skömmu höfuðborg írlands,
Dublin. í grein, sem hann skrif-
aði um þessa heimsókn sína,
bregður hann upp svipmynd af
lífinu í írsku höfuðborginni og
segir bæði kost og löst á því,
sem ber fyrir augu hans. Svip-
myndin er reyndar engan veg-
inn í áttina við að vera skýr
heildarmynd:
Það er ekki langt að fara fyrir
fótgangandi mann frá aðalgötu
borgarinnar, sem er glæsileg og
virðuleg, til Pimplico, sem er
skítug og ömurlegt fátækra-
hverfí .... Á .Eyjunni grænu“
er ótrúlega mikið djúp staðfest
milli hinna ríku og fátæku. Dubl
in hefir upp á margt skemmtilegt
að bjóða til handa ferðamönnum,
en hún er betur við hæfi alvöru-
gefinna ferðamanna en þeirra,
sem þjóta um allar jarðar til að
taka myndir.
Fyrirlitning á öllu, sem er enskt
Það er skringileg mótsögn í
hinni algjöru fyrirlitningu írans
á öllu, sem er enskt, og þess, hve
írar eiga ákaflega margt sam-
merkt með Englendingum. Það
er ekki ástæða til að fjölyrða um
vinstri handar akstur og tveggja
hæða strætisvagna heldur öllu
fremur um menningarlegt gildi
veitingakránna almenníngs
skemmtigarðana og kringlóttu
flókahattana.
Þó að ekki búi í Dublin nema
600 þús. manns, er samt stórborg
arbragur á götulífinu — einstakl-
ingarnir verða hver öðrum líkir
í manngrúanum, og borgarhverf-
in eru skýrt afmörkuð.
írar hafa þó ekki haft efni á
því að skapa heila stórborg, ef
svo mætti segja. Hins vegar er
aðalgatan, O’Connor Street, óað-
finnanleg sem slík, og í verzlun-
unum við Crafton Street fást dýr-
ar og fjölbreyttar vörur. I Dubl-
in eru margar mjög góðar forn-
minjaverzlanir — og verðið á
mununum þar þolir engin pyngja
sem er í léttara lagi. Munirnir
eru óborganlegir í þess orðs
fyllstu merkingu. En þar dugir
stundum að beita svipuðum við-
skiptaaðferðum og í Suður-
Evrópu. Hafi maður sómasamlegt
vald á enska talnakerfinu getur
það ráðið miklu um verðið —
m.a.s. í fínustu fornminjaverzl-
ununum.
Veitingakrárnar
Þa ðer ekki hægt að lýsa lífinu
á veitingakránum nákvæmlega
án þess að verða grunaður um
mikinn skort á hvers konar hóf-
semi. En hvað sem því líður, er
alveg eins hægt að fá sér ölglas á
veitingakránni og hvað annað.
Það, sem mestu máli skiptir, er
„sál“ veitingakrárinnar. And-
rúmsloftið í kránum í Dublin er
þannig, að það hlýtur að hafa
töluverða atvinnu af taugalækn-
unum þar í borg. Við getum tek-
ið eitt dæmi. Maður sem situr
við afgreiðsluborðið í kránni,
snýr sér hispurslaust að ókunn-
ugum sessunaut sínum. Hann er
engan veginn uppáþrengjandi, og
sessunauturinn hefði ekki þurft
annað en hrista höfuðið til að
losna við frekari samræður. Mað
urinn er mjög dapur að sjá og
snýr sér umsvifalaust að kjarna
málsins:
^ — Þetta er alveg skelfilegt.
Ég varð að fá lánað eitt pund
hjá gamalli móður minni, hún
er 72 ára. Hún vinnur ekki fyrir
miklu, skal ég segja yður, herra
minn. Hún gerir hreint fyrir
bandarískt fólk og gengur því
í móðurstað.
Auðséð var, að umhugsunin
um þetta hrjáði hann mikið, en
honum létti greinilega við að
segja frá þessu og lýsa yfir því í
heyranda hljóði, að hann myndi
greiða skuldina innan skamms.
Skipti á kirkjum
f Dublin eru margar kirkjur
og fjöldi þeirra ber þess greini-
legan vott, að frar eru miklir
trúmenn. Kirkjurnar eru tign-
arlegar að sjá að utan, en að inn
an eru þær íburðarlitlar og allt
að því fátæklegur. Um 90%
þjóðarinnar eru kaþólskrar trú-
ar, en hins vegar mun mótmæl-
endatrú eiga töluverð ítök í
Dublin. Margar kirkjurnar, sem
nú eru sóttar af mótmælendum,
hafa áður heyrt undir kaþólska.
Að því er manni skilst, tíðkast
það, að mótmælendur og ka-
þólskir hafi skipti á kirkjum.
Skriftastóll í kirkju er sem sé
ekki öruggt merki þess, að hún
sé kaþólsk. Allur búnaður í Cita-
delskirkjunni í Dublin ber vitni
mótmælendatrúar, og ferðamað-
urinn lætur óspart ljós sitt skína
í viðurvist lelðsögumannsln»,
sem aðeins hristir höfuðið. Kirkj-
an er nýlega orðin kaþólsk.
Nafnið á St. Patricksdómkirkj-
unni bendir til þess, að kaþólsk-
ur söfnuður sæki hana, en það er
mesti misskilningur.
U
Phoenix sekmmtigarðurlnn 1
útjaðri borgarinnar er sagður
vera einhver stærsti garður sinn
ar tegundar í Evrópu. Hann hefir
greinilega verið skipulagður af
miklum stórhug, en framkvæmd-
in ber þess ljósan vott, að írum
er ekki lagið að skapa góð heild-
aráhrif. Þarna er mikið af öllu,
ef svo mætti segja — líka bréfa-
rusli — víðir vellir, þar sem hægt
er að leika polo og knattspyrnu,
mjög vel „snyrt“ skemmtihöll
og svo mætti lengi telja.
Ekki er hægt að skilja svo viS
Dublin að minnast ekki á Abbey-
leikhúsið. Það er nú til húsa f
Queens-leikhúsnu, þar sem sama-
staður þess eyðilagðist í eldsvoða.
Abbey-leikhúsið er eitt þekktasta
leikhús í Evrópu og það var
mjög frægt sem tilraunaleikhús,
og þar hafa margir ágætir leik-
arar slegið fyrst í gegn t.d. Or-
son Welles og Barry Fitzgerald,
og leikritahöfundar, sem síðar
urðu frægir hafa fengið sýnd þar
fyrstu verk sín, t.d. Bernhard
Shaw. Því verður þó ekki neitað,
að Abbey-leikhúsið er ekki jafn
rismikið og það var sem tilrauna
leikhús á dögum William B.
Yeats og John M. Synge.
Dublin er líka fornt mennta-
setur. Háskólinn í Dublin var
stofnaður 1591.
•k
Dublin á það sammerkt með
stórborgum, að þar er skammt
öfganna á milli. Fátæktin í Pimpl
ico er skelfileg. Húsin eru hrör-
leg, lág og dimm. Héil hlöss af
rusli blasa alls staðar við, og inn
an um allan ósómann leika börn-
in sér í stórhópum. Það er mikil
viðbrigði að koma þaðan inn í
O’Connor Street, tfar sem vel
klæddir góðborgarar eru í meiri-
hluta og bílaumferðin veltist á-
fram.
Sæmilegur afli hjá
Sandgerðisbátum
SANDGERÐI, 22. apríl. — Afli
hefir verið sæmilegur hjá Sand-
gerðisbátum undanfarna daga. í
fyrradag komu 306 lestir á land
á 19 báta. Særún var hæst með
49,6 lestir, Rafnkell með 34 lestir
og Faxi með 26 lestir. í gær voru
einnig 19 bátar á sjó og fengu
271 lest. Víðir II. var hæstur með
33 lestir, Særún með 32,7 lestir
og Steinunn Gamla með 28 lest-
ir. Sáralítill afli er á línu. — Axel.