Morgunblaðið - 30.04.1959, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
Flmmtudagur 30. apríl 1959
Kjördœmatilíögur
F ramsóknarmanna
Þeir gusa mest, sem grynnst vaða
FRAMSÓKNARMENN halda því
íram, að hlutfallskosningar auki
pólitíska sundrungu og grafi
undan lýðræði. Þess vegna segj-
ast þeir vilja skipta landinu í
einmenningskjördæmi. Látum
vera þótt þeir hafi þessa skoðun,
ef hún segir þá hug þeirra allan.
En sá böggull fylgir skammrifi,
að Reykjavík á ekki að skipta í
einmenningskjördæmi. Þar skulu
hinar „alræmdu“ hlutfallskosn-
ingar gilda. Hið sama kosninga-
fyrirkomulag og lagði IV franska
lýðveldið að velli, auk Weimar-
lýðveldisins, að því er gefur að
líta í Tímanum. Mikið hlýtur
við að liggja úr því að Fram-
sóknarmenn vilja leggja höfuð-
borg landsins undir þetta voða-
lega kosningafyrirkomulag. Það
dylst víst engum hvað á bak við
býr. Það skyldi þó ekki vera að
Framsóknarflokkurinn eigi meiri
möguleika á að fá kjörinn þing-
mann, ef hlutfallskosningar eru
í Reykjavík? Hvernig má heim-
færa þetta undir regluna: „í kjör-
dæmatillögum Framsóknarflokks
ins er ekki verið að berjast fyr-
ir neinni forréttindaaðstöðu eins
eða annars flokks"? Sem sagt
hlutfallskosningar eru góðar, þar
sem maddama Framsókn nýtur
góðs af þeim.
En víkjum nú út fyrir höfuð-
Staðinn. Þar skal gilda Framsókn-
arreglan: einmenningskjördæmi
um allt land. Með núverrandi
kjördæmaskipan fékk Frams.fl.
17 þingmenn í síðustu kosning-
um. Þar af 10 í einmenningskjör-
dæmum og 7 í tvímenningskjör-
dæmum. Það er alkunnugt, að
Framsóknarmenn börðust gegn
tvímenningskjördæmunum, er
þeim var komið á, og mundu
skipta þeim, ef þeir fengju því
við komið. Þá mundu þeir fá 10
af þeim 12 þingmönnum, sem í
tvímenningskjördæmunum eru
kjörnir, miðað við kosningatöl-
ur 1956. Þ. e. a. s. 3 þingmenn til
viðbótar. Stefna flokksins í því
máli miðar því að því að græða
á henni eins og tillögurnar um
Reykjavík.
í einmenningskjördæmunum
fengu Framsóknarmenn 10 þing-
menn af 21, sem í einmennings-
kjördæmum eru kjörnir. Fékk
þó flokkurinn ekki nema um 15%
atkvæða á landinu I þeim kosning
um. Það skilst því auðveldlega,
hvers vegna flokkurinn vill halda
einmenningskjördæmunum eins
og þau eru nú. Það er eingöngu
hræsni og yfirdrepsskapur, þeg-
ar Framsóknarmenn þykjast vera
að vernda sjálfstæði héraða o. s.
frv.
Framsóknarflokkurinn hefur
aldrei fengið uppbótarsæti, það
er þá aðeins í samræmi við heild
arstefnu hans í málinu að vilja
leggja uppbótarsætin niður.
Skv. nýjustu tillögum Fram-
sóknarmanna segjast þeir vilja
skipta Gullbringu- og Kjósar-
sýslu í 4 kjördæmi, skilja Akra-
nes frá Borgarfjarðarkjördæmi,
og láta Akureyri kjósa 2 þing-
menn hlutbundinni kosningu.
Auk þess að fjölga þingmönnum
Reykjavíkur um 4. Þessar til-
lögur segjast þeir flytja til mála-
miðlunar og til að rétta hlut þétt-
býlisins.
í sambandi við þessar tillögur
er vert að athuga, að Framsókn-
armenn hafa enga von um að fá
kjörna þingmenn í einmennings-
kjördæmunum Akureyri, Borgar
firði eða Gullbringu- og Kjósar-
sýslu. En ef þessu kjördæmum
væri skipt skv. hinum nýju til-
lögum þeirra, fengju þeir trú-
lega annan þingmann Akureyr-
ar og hefðu auk þess von um 1
í Gullbringu- og Kjósarsýslu og
þann þriðja í Borgarfirði. Þar
á ofan kemur svo einn í Reykja-
vík. Sem sagt Framsóknarflokk-
urinn gæti grætt 2—4 þingmenn
á þessum nýjustu tillögum sín-
um, án þess að nokkur veruleg
breyting yrði á fylgi flokkanna
innbyrðis. - Vissulega eru þetta
ósvifnar tillögur, svo ósvífnar, að
þær eru alls ekki umræðuhæfar,
en þó eru þetta málamiðlunartil-
lögur frá Framsóknarmönnum.
Framsóknarmenn ættu að gera
sér ljóst, að það er með tillögum
sem þessum, og einstrengings-
legri forréttindabaráttu sinni,
sem þeir hafa dæmt sig úr leik
í þessu máli. Þessi flokkur, sem
hefur um 15% fylgi meðal þjóð-
arinnar, ætlar sér að hafa þrefald
an rétt á við aðra flokka í land-
inu. En um leið gefur að lesa í
Tímanum 11. apríl: „f kjördæma-
tillögum Framsóknarflokksins er
ekki verið að berjast fyrir neinni
forréttindaaðstöðu eins eða ann-
ars flokks“. Nei, það heitir ekki!
Það þarf mikla forherðingu til
þess að taka sér þessi orð í munn,
því að sannleikurinn er sá, að
Framsóknarflokkurinn hefur
aldrei flutt neina þá tillögu í kjör
dæmamálinu sem ekki miðar að
því að halda í núverandi forrétt-
indaaðstöðu hans, eða þá bein-
línis gengur í þá átt að auka
á óréttlætið og forréttindin eins
og í síðustu tillögum hans.
Benedikt Sveinsson.
f SL. marzmánuði var haldið í
Reykjavík flokksþing þeirra afla
þjóðfélagsins, sem kenna sig við
framsókn. Leiðtoginn setti sam-
komuna með hjartnæmri ræðu
og lýsti ma. fjálglega þeim frjáls
lynda og víðsýna félagsskap, sem
Framsókn væri. Minnti hann á,
„að innan okkar flokks er hátt
til loft og vítt til veggja". Ekki
var þó þessi lýsing á eðli Fram-
sóknarflokksins látin nægja, held
ur fylgdi með vel útilátinn
skammtur af orðaglamri, sem
leiðtoganum er tamast að bregða
fyrir sig. Rétt í lokin minnti
hann fundarmenn á, að þjóðin
biði í ofvæni eftir þeim úrræð-
um, sem samkundan myndi benda
á. Hlutverk þingsins væri mikið,
þar sem bjarga þyrfti þjóðinni úr
hinu ömurlega efnahagsmálaá-
standi, sem orðhagur maður
líkti eitt sinn við eyðimörk.
Ekki er að efa, að þessi orð
hafa verið sögð af þeirri ein-
lægni, sem leiðtoganum er af
Guði gefin, en víst er um það, að
mörgum lék bros um vör, er
þeir heyrðu um þessi orð hans.
Þeir hinir sömu rifjuðu gjarnan
upp fyrir sér ýms fyrri orð og
athafnir þessa manns.
★
Hér var jp kominn sá sami, sem
í sumarbyrjun árið 1956 átti ráð
undir rifi hverju til að leiða
þjóðina til þess gnægtabrunns,
er hann þekkti undir kletti í
þeirri eyðimörk, sem vondir
menn höfðu leitt hana í. Þó að
landslýður gerði flokk hans að
„pínulitla flokknum“ í kosning-
unum þá um sumarið, þá fékk
leiðtoginn það tækifæri til for-
ystu, sem hann hafði lengi þráð.
Með vinum sínum, kommúnist-
um, myndaði hann „vinstri
stjórn vinnandi stétta" og réði
ríkjum í tvö og hálft ár. Eftir
að hafa troðið þær mestu eymd-
arslóðir, sem stjórnmálasaga síð
ustu áratuga getur um, hrökkl-
aðist svo leiðtoginn frá völdum,
og hefur álit hans aldrei verið
aumara, og er þá langt til jafn-
að. Það eitt gott leiddi af brölti
hans, að nú efast enginn lengur
um gildi hins fornkveðna, að
þeir busla mest, sem vaða
grynnst.
IUt er aS kenna gömlum
hundi að sitja
Hann hafði ekki látið sér segj-
ast við undangengnar ófarir,
heldur bað flokksmenn sína bless
aða nefna til úrræði. Honum
hafði ekki reynzt unnt, þann
tíma, sem hans var ríkið og mátt
urinn, að skilja þau sannindi, að
bjargráð Framsóknar hafa ætíð
reynst þjóðieni hin verstu óráð.
Meiri ráðleggingar vildi hann fá,
þó þjóðin sé fyrir löngu orðin
fullsödd af slíku góðgæti.
Þegar Júdas hafði brugðist
þeim, er hann skyldi þjóna, gekk
hann til skógar og hengdi sig.
★
Það er táknrænt fyrir þau orð
leiðtogans, er hann viðhafði um
víðsýni Framsóknarflokksins, og
getið er hér að framan, að þau
eru sögð í gömlu og gluggalausu
íshúsi niður við Tjörn. Ýmsum
getum hefur verið að því leitt,
hvað valdið hafi áhuga Fram-
sóknarfnanna á því að fá hús
þetta undir starfsemi sína. Ekki
er auðvelt að fullyrða, hvarjar
kenndir hafa ráðið þar mestu
um, en dæmigert er húsið fycir
flokkinn í heild. í dag er hann
merkisberi hins gamla fjárm«MP>*
afturhalds, sem við fslendingar
þekkjum bezt af dönsku einok-
unarverzluninni. Hugsjónum
hans og stefnu hæfir því vel að
eiga miðstöð sína í húsi, þar sem
enginn geisli dagsljóssins nær
inn að smjúga.
★
Framsóknarflokkurinn hefur
skellt flokksstimpli sínum svo
rækilega á samvinnufélögin ís-
lenzku, að illt er að greina á
milli, hvort heldur flokkurinn sé
deild í SÍS eða SÍS deild í hon-
um. Þetta fyrirtæki framsóknar-
manna er algerlega einstakt fyr-
irbrigði með þroskuðum menn-
ingarþjóðum. í skjóli fáránlegra
skattalaga hefur vöxtur Sam-
bandsins orðið slíkur, að það er
nú orðið að ófreskju í íslenzku
athafnalífi, og eru mýmörg dæmi
til, sem styðja þessa fullyrð-
ingu-.
Fyrirbrigðið SÍS
í upphafi voru samvinnufélögin
stofnuð af illa efnum búnu al-
þýðufólki, sem sá sér hag í sam-
vinnu um útvegun nauðþurfta.
Sem slík hafa samvinnfélögin
fullan tilverurétt. En auðhring-
ur, sem SÍS er orðið, á sér ekki
hinn minnsta tilverurétt í þjóð-
félagi okkar íslendinga. Oft og
tíðum er það svo, að í skjóli auð-
valds SÍS eru það kaupfélags-
stjórarnir, sem ráða lögum og
lofum í þeim þorpum og kaup-
túnum, sem þeir starfa í. Kaup-
félagið er sá miðdepill daglegs
i lífs, sem allt snýst um. Kaupfé-
lagið rekur verzlunina, það á
| frysti- og sláturhúsin og mjólk-
i urbúin njóta flest umönnunar og
j forsjár kaupfélagssjóranna. Ef
I einstaklingur hyggst koma sér
upp verzlun eða öðrum atvinnu-
rekstri í plássi úti á landi, þá
endar það oftast á einn veg. Hann
verður innan tíðar að hætta
rekstrinum vegna bágrar fjár-
hagsafkomu. Fantabrögð kaup-
félagsstjóranna, þegar kæfa þarf
keppinaut, sem dirfist að bjóða
þjónustu sína í helgu véi kaup-
félaganna, eru slík, að engu lík-
ara er, en þar hafi komið til ötul
tilsögn eins gamals leiðtoga
þeirra sem bezt allra núlifandi
íslendinga hefur numið og til-
einkað sér slík fræði. Ótal dæmi
eru tiltæk, sem sanna ofangreint.
Alþekktar eru atvinnuofsóknir
og fjármálapólitík kaupfélag-
anna, þar sem framsóknarmenn
hafa forgangsrétt til vinnu, auk
þess, sem ekki aðrir en stuðn-
ingsmenn framsóknar fá vörur
út í reikning, þegar kosningar
nálgast, og afla þarf framsóknar-
flokksframbjóðendum fylgis.
Landsfrægt er Seyðisfjarðarundr
ið, þar sem Framsókn fékk 10
atkv. við kosningarnar árið 1953,
en 240 atkv. um sumarið 1956.
Þar sem hann hafði áður 2,4%
atkvæða fær hann nú 58%.
Skyldi nokkrum detta í hug, að
eitthvað samband sé á milli fjár-
austursins til Seyðisfj arðar og
útlánapólitíkur kaupfélagsins þar
og þessara kosningaúrslita?!!
Dæmigert er einnig atferli
kaupfélagsstjóra eins, sem einn-
ig er hreppsnefndaroddviti í
kauptúni þvi, er kaupfélag hans
starfar í. Þar á staðnum er rek-
ið gistihús, sem einnig rekur al-
menna veitingasölu og hefur sali
sína opna til miðnættis. Fyrir
nokkru síðan kom einstaklingur
sér upp sælgætissölu í þorpinu
og hafði opið til kl. 23,30. Gekk
svo til um hríð. En þar kom, að
veitingasala gistihússins þótti
dragast um of saman við tilkomu
þessa keppinautar. En þeir deyja
ekki ráðalausir þessir dánu-
menn. Án allra umsvifa kvað odd
vitinn upp þann úrskurð, að um-
rædd sælgætissala væri háskaleg
ungum börnum og líkleg til sið-
spillingar! Þar með var fyrirtæk-
inu lokað, en salan jókst aftur
hjá gistihúsinu, sem kaupfélag-
ið átti reyndar að mestu leyti.
Ríki í ríkinu
Hvílíkt risafyrirtæki SÍS er
orðið, sést glöggt, ef bornar eru
saman niðurstöðutölur fjárlaga
fyrir árið 1958 og niðurstöðu-
tölur reikninga SÍS fyrir sama
ár. Sést þar svart á hvítu, að
fjárlög sjálfs ríkisins eru litla
hærri en hliðstæðar tölur hjá
SIS. Er sannarlega kominn tími
til að skattamál samvinnufyrir-
tækja séu tekin til gagngerrar
endurskoðunar, og þau látin bera
sömu skattabyrðar og eir.kafyrir
tæki. Hér munu framsóknarmenn
að vísu standa sem klettur í vegi
fyrir, en réttlæti það, sem þeir
berjast fyrir, verður augljóst,
þegar það er haft í huga, að SÍS
og fyrirtæki þess greiða aðeins
300 þús. kr. í stóreignaskatt, en
einstaklingar verða að greiða
tugmilljónir.
★
Öllum hugsandi mönnum hlýt-
ur að vera ljós sú hætta fyrir
þjóðarheildina, sem fólgin er í
hinu gífurlega veldi SÍS. Stærð
fyrirtækisins ein útaf fyrir sig
væri hættuleg, jafnvel þótt heið
virðir menn stjórni málum þess.
Óþarft er að fara mörgum orð-
um um þær misfellur í starfi
dótturfélaga SÍS, sem nú eru
smám saman að koma fram í
dagsljósið. En að sögn kunnugra
manna, mun hér vera um ennþá
grófara og víðtækara hneykslis-
mál að ræða en olíumálið fræga,
sem þó kom íslenzkri glæpa-
menningu á nýtt og óskemmtilegt
þroskastig.
★
Það sætir furðu, hvernig sið-
menntaðir menn skuli leyfa sér
slík lögbrot, sem um ræðir.
sennilega telja þeir sér allt leyfi-
legt í skjóli hinnar miklu valda-
aðstöðu, sem Framsóknarflokk-
urinn hefur fram á síðustu mán-
uði.
„Sól tér sortna“
Nú eru örlagatímar framund-
an í íslenzkum stjórnmálum, og
getur oltið á gangi mála í ná-
inni framtíð, hvort á íslandi
muni geta þróast fullkomið lýð-
ræði, eða hvort framsóknarrétt-
læti og framsóknarsiðferði eiga
að fá tækifæri til að sverta
heiður íslands frekar en orðið
er. —
★
Þess sjást núna greinileg
merki, að framsóknarbroddarn-
ir finna glöggt, að veldi þeirra
riðar til falls. í komandi kosn-
ingum mun þjóðin setja sér heið-
arlegar leikreglur um val þing-
manna, og verður þá ekki að sök-
um að spyrja. Framsóknarflokk-
urinn mun uppskera svo sem
hann hefir til sáð, sól hans mun
sökkva í sæ og slokkna til fulls.
Flokkur sem hefur það eitt
stefnumál, að halda í og auka
rangfengin völd og aðstöðu, hlýt
ur að deyja út. Það verður erfitt
viðfangsefni fyrir sagnfræðinga
framtíðarinnar að útskýra, h i
ig fyrirbrigði, sem Framsóknar-
flokkuinn, gat nokkurn tíma
þrifist í elzta lýðræðisiandi
Evrópu.
Gunnar Tómasson.
Ein af stærstu búsáhalda- og járnvöruverzlunum
bæjarins, vantar
stúlku
strax til afgreiðslustarfa.
Eiginhandarumsókn með upplýsingum og mynd, ef
til er, sendist afgreiðslu blaðsins, merkt: „999 —
9720“ fyrir 5. maí n.k.
Jörðin Kálfavík
í Ögurhreppi er til sölu og ábúðar nú þegar. Bústofn
getur fylgt. Skipti á jörðinni og húsi í kaupstað koma
til greina. — 1 ' singar gefa eigandi jarðarinnar,
Guðröður Jónsson, símstöð Hvítanes, og Sigurður
Bjarnason, ritstjóri, sími 2-24-80.