Morgunblaðið - 25.09.1959, Blaðsíða 12

12
MOJtcrnvnr 4ðið
Föstudacrur 2S. sept. 195o

Utg.: H.i. Arvakur Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsscn.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, símí 33045.
Auglýsíngar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýíingar og aígreiðsla: Aðalstræti 8, Sími 22480.
Askriftargald kr 35,00 á mánuði innaiuands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
HArTAKERFIÐ BITNAR Á ÖLLUM
ALLT frá því, að Sjálfstæðis
flokkurinn varð til, hefur
frjálst athafna- og við-
skiptalíf verið eitt af megin
stefnuatriðum hans. Flokkurinn
hefur bent á þá reynslu þjóðar-
innar frá liðnum tímum, að þess
meira frelsis, sem einstaklingar
hennar nutu til framkvæmda,
þeim mun örari urðu framfarir
og umbætur.
Óhætt er að fullyða, að yfir-
gnæfandi meirihluti íslendinga
taki athafna- og viðskiptafrelsi
fram yfir höft og ófrelsi. Þrátt
fyrir það verður sú staðreynd
ekki sniðgengin, að íslendingar
hafa ótrúlega oft orðið.að búa við
haftakerfi, sem lamað hefur at-
hafnalíf þeirra og valdið almenn-
ingi margvíslegu óhagræði.Þetta
sprettur m. a. af því að til eru
heilir stjórnmálaflokkar í land-
inu, sem hafa það beinlínis á
stefnuskrá sinni, að þröngva
kosti einkaframtaks og félags-
framtaks með ofurvaldi nefnda
og ráða, sem fólkinu er fyrirskip-
að að sækja um leyfi til, til þess
að ráðast í margs konar fram-
kvæmdir, eða reka verzlun og
viðskipti.
Þetta er stefna hinna svo-
kölluðu vinstri flokka, sem
jafnan hafa haldið því fram,
að athafna- og viðskiptafrelsi
væri beinlínis hættulegt hags-
munum almennings.
Fráleit staðhæfing
Þessi staðhæfing er vissulega
hin fráleitasta. Það liggur til
dæmis í augum uppi, að frjáis
samkeppni í verzlun hlýtur að
tryggja betur hagsmuni neytenda
og alls almennings heldur en
haftakerfi, sem skapar einstök-
um aðilum einokunaraðstöðu að
meira eða minna leyti. Ef inn-
flutningur er frjáls og heilbrigð
samkeppni ríkir í vörudreifing-
unni innanlands hefur allur al-
menningur aðstöðu til þess að
velja og hafna, gera innkaup sín
þar sem þau eru hagkvæmust,
vöruverðið lægst og varan bezt.
Ef innflutningshöft ríkja hins
vegar og innanlandsverzlunin er
að meira eða minna leyti í viðjum
einokunar og hafta, hefur al-
menningur ekkert valfrelsi. Hann
verður að kaupa það sem að hon-
um er rétt, það sem hinni opin-
beru forsjón þóknast á hverjum
tíma að leyfa innflutning á, og þá
við því verði, sem verzlunaraðil-
anum þóknast að setja á vöruna
Allir íslendingar muna hvaða
áhrif haftastefnan hefur oft
og einatt haft á verzlunar-
nefndir og ráð gera upp á milli
einstaklinganna um leyfi til þess
að mega ráðast í margvíslegar
þjóðnýtar og nauðsynlegar rann-
kvæmdir. Menn verða þá að
sækja um leyfi til þess að mega
byggja hús, leyfi til þess að fá
vél í bátinn sinn, leyfi til þess
að eignast sláttuvél eða önnur
nauðsynleg tæki til atvinnu-
rekstrar í landinu.
Öllum má vera ljóst, að slíkt
fyrirkomulag býður heim margs
konar ranglæti og misrétti. Eng-
in opinber nefnd eða ráð, hversu
vitrum og góðviljuðum mönnum,
sem það kann að vera skipað, get-
ur tryggt réttlæti í störfum sín-
um, þegar þannig þarf að gera
upp á milli einstaklinga þjóðfé-
lagsins. Um það er lika til ara-
grúi dæma, að haftakerfið hefur
haft í för með sér herfilegt órétt-
læti og misrétti. Það hefur í tör
með sér alls konar brask, for-
réttindi og spillingu.
Á engum bitnar haftakerfið, í
hvaða mynd sem er, þó eins
harkalega eins og fólkinu í strjál-
býlinu, sem versta aðstöðu hefur
til þess að herja út leyfi til eins
og annars hjá hinum opinberu
nefndum og ráðum. Flestar sitja
þessar ne^pdir í höfuðstað lands-
ins. Það kostar bæði mikið fé og
fyrirhöfn fyrir bónda, sjómann
eða iðnaðarmenn úti á landi að
taka sig upp og fara til þess að
fá hin nauðsynlegu leyfi, sem
þeir kunna að þurfa á að haida
hverju sinni. Og árangurinn af
slíkri för er heldur engan veginn
fyrirfram tryggður.
Allt ber því að sama brunni
um það, að íslendingum er á
því höfuðnauðsyn að afnema
hið úrelta og spillta hafta-
kerfi, hverfa til aukins at-
hafnafrelsis og heilbrigðari
viðskiptahátta.
Meiri gjaldeyrisöflun
Sjálfstæðismenn hafa jafnan
lagt á það megináherzlu i baráttu
sinni fyrir athafna- og viðskipta-
frelsi í landinu, að eitt af frum-
skilyrðum þess hlyti að vera mik-
il og þróttmikil framleiðslustarf-
semi og gjaldeyrisöflun. Til þess
að þjóðin geti hafta- og hindrana-
laust veitt sér þá hluti, sem hún
þarfnast til atvinnurekstrar síns
og í daglegu lífi, þarf útflutnings-
framleiðsla hennar að standa
traustum fótum. Hún þarf
að framleiða svo mikið til út-
flutnings að hún hafi nægan er-
lendan gjaldeyri til þess að kaupa
fyrir nauðsynjar sínar.
Sjálfstæðismenn munu þess
Helztu ágreiningsefni Rússa
og Bandaríkjanna
I SAMSKIPTUM Bandaríkja-
stjórnar og stjórnar Sovét-
ríkjanna eftir síðari heims-
styrjöldina' hefur hvað eftir
annað risið upp alvarlegur
ágreiningur út af ýmsum mál-
um, sem þó eru skyld í eðli
sínu. — Ríkisstjórnir þessara
tveggja ríkja hafa til dæmis
ekki getað komið sér saman
um, hvernig eigi að fram-
kvæma afvopnun í heiminum,
og jafnilla hefur þeim tekizt
að ná samkomulagi um sam-
einingu Þýzkalands og fram-
tíð Berlínar.
★
Hér að neðan verður stuttlega
drepið á þau mál, sem nú eru
efst á baugi, og meginorsakirnar
fyrir því að ekki hef"T" náðst
samkomulag um þau.
★ — Afvopnunarmálin
Bæði Bandaríkin og Sovétrík-
in hafa lagt fram ótal tillögur og
áætlanir um afvopnun, en allar
hafa þær strandað á sama atrið-
inu. Sovétríkin vilja, að gert
verði almennt samkomulag um
afvopnun £ grundvallaratriðum.
Bandaríkin heimta hins vegar, að
afvopnun verði framkvæmd
þannig, að tryggt sé með raun-
hæfu eftirliti, að báðir aðilar
standi við skuldbindingar sínar.
Þetta skilyrði hafa Sovétríkin
fram að þessu neitað að sam-
þykkja.
sem valdastefna Rússa náði há-
marki, og ennfremur Tékkósló-
vakíu og Austur-Þýzkaland.
★
í lok utanríkisráðherrafundar-
ins í Genf 5. ágúst s.l. hélt Herter
utanríkisráðherra ræðu, þar sem
hann gerði grein fyrir vissum
undirstöðuatriðum, sem hann
taldi aðalástæðurnar til þess, að
fundarmönnum tókst ekki að ná
★ — AbyrgS Sovétríkjanna
varðandi útbreiðslu
kommúnismans
Krúsjeff forsætisráðherra og
aðrir forustumenn Sovétríkjanna
neituðu því ekki alls fyrir löngu,
að flokkur þeirra hefði forustu
um alþjóðasamsæri kommúnista,
er miðaði að því að ná yfirráð-
um yfir öllum heiminum, en stað
reyndirnar tala öðru máli. So-
vézkir herir eru staðsettir í Aust
ur-Þýzkalandi, Ungverjalandi og
öðrum löndum, þar sem kommúa
Utdráttur úr grein \
eftir Henry V.
Burke
Berlínarvandamálið og spurningin um sameiningu Þýzkalands
hafa Iöngum verið meðal helztu ágreiningsefna austurs og vest-
urs. — Þjóðverjar hafa margoft og með ýmsu móti látið í ljós
óskir sínar um að land þeirra verði sameinað. Á myndinni sjást
menn reisa stórt spjald á markalínunni milli Austur- og Vestur-
Berlínar, þar sem þess er m. a. krafizt, að markalínan verði
afnumin. —
kjör þeirra. Menn muna bið- vegna £ framtíðinni halda áfram
raðir og svartan markað, alls
konar brask og spákaup-
mennsku, sem alltaf þrífst í
skjóli haftanna. Enginn heil-
vita maður faést til þess að
trúa því, að slíkt verzlunar-
fyrirkomulag tryggi betur
hagsmuni almennings heldur
en frjáls óhindruð verzlun og
samkeppni um viðskipti fólks-
Bönn við framkvæmdum
En haftastefnan birtist ekki
aðeins í formi innflutningshafta
og margs konar spillingar á sviði
verzlunar og viðskipta. Hún birt-
ist einnig í hinu, að opinberar
að beita sér fyrir því, að þjóðin
eignist ný, fullkomnari og af-
kastameiri framleiðslutæki. Þessi
framleiðslutæki ber að hagnýta
alls staðar þar á íslandi sem að-
staða er góð til arðsköpunar við
framleiðslustörf. Á þann veg
verða kraftar þjóðarinnar hag-
nýttir bezt.
Sjálfstæðisflokkurinn skorar
á íslendinga að fylkja nú liði
til stuðnings við athafnafrelsi
og heilbrigða viðskiptahætti.
Allir frjálslyndir menn verða
að snúast gegn haftastefnunni,
sem hefur í för með sér kyrr-
stöðu og margs konar misrétti
og spillingu í þjóðlífinu.
Á: — Eining Þýzkalands og
Berlínarvandamálið
Síðan Rússar settu mörkin um
brottflutning á liði Bandaríkj-
anna, Bretlands og Frakklands
úr Berlín árið 1958, hefur Berlín
armálið verið aðalágreiningsefni
„austurs og vesturs". Að dómi
flestra verður það vandamál þó
ekki slitið úr tengslum við at-
burðarásina í heild — fraaakomu
Rússa og stefnu þeirra í Evrópu
síðan stríðinu lauk. Sú atburða-
rás hófst með því að Rússar
drógu sig út úr stjórnarnefnd fjór
veldanna í Berlín, og borginni
var skipt í tvo hluta. Þá gerðu
RúsSsr tilraun til þess að ein-
angra Berlín með því að banna
flutninga til borgarinnar, og síð-
ar fylgdu aðrar aðgerðir af hálfu
kommúnista, sem töfðu fyrir sam
einingu Þýzkalands.
Bandaríkin, ásamt Bretlandi,
Frakklandi og Þýzka-sambands-
lýðveldinu, heimta, að sameining
Þýzkalands verði framkvæmd í
samræmi við óskir þýzku þjóðar
innar eins og þær koma fram við
frjálsar kosningar. Sovétríkin
hafna þessari grundvallarreglu,
og kemur það engum á óvart, þar
sem þau hafa þegar virt að vett-
ugi gerða samninga, er áttu að
tryggja sjálfákvörðunarrétt allra
Austur-Evrópuþjóða. Þótt Sovét-
ríkin virtust samþykk þessari
grundvallarreglu í Jalta og Pots-
dam, tóku leiðtogar þeirra upp
algerlega andstæða stefnu og
stofnuðu stórveldi með leppríkj-
um í Austur-Evrópu. — Til dæm-
is um þetta benda bandarískir
talsmenn á Ungverjaland, þar
samkomulagi um lausn Þýzka-
landsmálanna og Berlínardeil-
unnar.
I ræðu þessari sagði Herter
meðal annars, að Sovétríkin neit-
uðu að fallast á frjálsar kosning-
ar í öllu Þýzkalandi vegna þess,
að „þau vissu, að frjáls samein-
ing Þýzkalands myndi binda endi
á völd kommúnista í Austur-
Þýzkalandi. . . . Eftir því sem ég
kemst næst, er Sovétstjórninni i
rauninni ekki umhugað um að
bæta ástandið í Berlín. Að því er
virðist, er áframhaldandi sambúð
frjálsra borgara og kommúnista
£ Berlín ekki Sovétríkjunum
£ hag. Skoðanamunur okkar um
Berlínarmálið snertir ekki svo
mjög hin einstöku mál, sem voru
á dagskrá, heldur miklu fremur
þá grundvallarspurningu, hvort
Berlínarbúar eigi að halda frelsi
sínu óskertu eða ekki“.
___ Gildi milliríkjasamninga
Talsmenn Bandaríkjanna telja,
að nú séu allir samningar mun
erfiðari en fyrr, þar sem Sovét-
ríkin hafi æ ofan í æ rofið skuld-
bindingar .sínar á alþjóðavett-
vangi. — Afstaða Sovétríkjanna
£ þessu efni hefur oft verið sett
í samband við þá kenningu Len-
ins að sáttmála eigi aðeins að
nota sem bráðabirgðamálamiðl-
un sem missi sjálfkrafa gildi sitt,
þegar hún þjónar ekki lengur til-
gangi kommúnista. Þessi kenning
Lenins er einnig sennileg skýring
á samningsrofum Sovétríkjanna
við Eistland, Lettland, Litháen,
Pólland og Finnland. Það er ferill
Sovétríkjanna í þessum málum
sem gerir það að verkum, að
tryggingarráðstafanir eins og eft-
irlit með afvopun eru óhjákvæmi
legar nú, ef semja á með nokk-
urri raunsýni. — Þá er það oft
nefnt sem dæmi um óbilgirni
Rússa í utanríkismálum, að inn-
an Sameinuðu þjóðanna hafa
þeir beitt neitunarvaldi hvorki
meira né minna en 88 sinnum.
istar ráða ríkjum. Sovézk her-
gögn hafa verið notuð til árása,
sem ýms ríki á valdi kommún-
ista standa á bak við.
Tugum sovézkra tæknisérfræð-
inga og sendifulltrúa hefur verið
vísað brott úr ókommúnískum
löndum vegna áróðurs og njósna-
starfsemi. Kommúnistaflokkur
Sovétríkjanna heldur uppi víð-
tæku áróðurs- og útbreiðslustarfi.
Hann veitir kommúnistaforingj-
um ýmissa landa tæknilega þjálf
un, sem auðveldar þeim að
smjúga inn í raðir andstæðing-
anna og koma af stað skemmdar-
verkum og byltingastarfsemi.
Moskva er fastur fundarstaður,
þar sem kommúnistaleiðtogar
Kvarvetna að úr heiminum sitja
á ráðstefnum. Sú er skoðun
margra, sem fylgzt hafa með al-
þjóðamálum, að þessi starfsemi
Sovétríkjanna sé ein af veiga-
mestu orsökum þeirrar spennu,
sem nú ríkir £ heiminum.
★
Þótt skoðanamismunur ríki
milli Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna varðandi mörg opinber
iriál, eru fulltrúar þeirra beggja
sammála um eitt höfuðatriði: Að
hinir óbreyttu borgar £ báðum
löndum óska einskis fremur en
*að komið verði á vinsamlegum
skiptum og samvinnu milli ríkj-
anna. í Bandaríkjunum er það
mjög algengt að heyra menn láta
£ ljós þá skoðun, að þeir efist um
að hinn almenni bargari í So-
vétríkjunum samþykki af frjáls-
um vilja sumar gerðir kommún-
istáflokksins, og má þar nefna
herferðir gegn trúarbrögðum,
ofsóknir stjórnarinnar gegn þjóð-
arbrotum, ritskoðun bæði á efni
og tjáningarformi o. s. frv. — Það
er að visu rétt, að margir ein-
staklingar í Bandaríkjunum hafa
látið í ljós vanþóknun á vissum
aðgerðum Rússa og stjórnarað-
ferðum, en þeirri gagnrýni hefur
ekki verið beint að rússnesku
þjóðinni heldur stefnuskrá komm
únistaflokksins og stjórn hans.