Morgunblaðið - 25.09.1959, Blaðsíða 13

Föstudagur 25. sept'. 1959
HORCVWBT AÐ1Ð
13
Njörður P, Njarðvík
Dagur í
Helsinki
SNEMMÆ
DAGURINN byrjar snemma hér
í Helsinki. Ekki svo að skilja að
lögmálum náttúrunnar sé hér
öðru vísi varið en heima á fslandi,
öðru naer. Hins vegar fer fólkið
fyrr á fætur. Ekki sízt ef svo
skildi vilja til að í húsinu sé lítil
stúlka sem lætur til sín taka.
Þar sem ég bý hér í bæ er ein-
mitt ein slík hnáta þriggja mán-
aða gömul sem af einhverjum ó
útskýranlegum skyldleika við
þann góða fugl, hanann, tekur
að kyrja morgunlögin sín um
fimmleytið. Eftir það þýðir
næsta lítið að ætla sér að loka
auga.
Milli klukkan sex og fitta
streymir fólkið til vinnu. Og ef
við af tilviljun erum stödd á
járnbrautarstöðinni getum við
séð þegar lestirnar koma ein af
annarri, troðfuiiar af fólki sem
býr fyrir utan Helsinki. í>að eru
margir sem aka á hverjum
morgni kannski klukkutíma,
kannski tvo tíma til að komast til
vinnu sinnar. Fólkið ber þess enn
greinileg merki að það hefur átt
erfiða daga. Það er ekki sérlega
glæsilega klætt. Að minnsta kosti
er mikill munur á klæðaburði
Finna og Svía. En Svíar hafa
ekki heldur átt í styrjöld. Það
gerir muninn. Finnar leggja
meiri áherzlu á sterk föt en Par-
ísartízku. Það fer þjóðinni líka
betur. Því að Finnar eru sterk
þjóð. Finnar hafa líka komizt í
kynni við hluti sem íslendingar
mundu ekki skilja. Það er stolt í
svip Finnans þegar hann segir: —
Við höfðum varla að borða fyrstu
árin eftir stríðið, en við greidd-
um allar okkar skuldir.
STRÍÐDD
Þátttaka Finna-í síðustu heims-
styrjöld hefur alltaf komið okkur
undarlega fyrir sjónir. Þetta er
líka dálítið flókið mál. En það á
sínar skýringar.
— Jú, sjáðu til, segir miðaldra
Finni einbeittur á svipinn. í byrj-
un heimsstyrjaldarinnar síðari
komu Rússarnir og sögðu við okk
ur að þeir þyrftu þetta landsvæði
ög þetta og þetta fyrir herstöðvar.
Við höfum oft staðið í stórræðum
við Rússana og okkur leizt ekk-
ert á þesar kröfur. Við sögðum
nei. Að hafa rússneskan her hér
í Finnlandi, það álitum við ógna
sjálfstæði okkar. En það virðist
ekki þýða mikið fyrir smáþjóð
að standa uppi í hárinu á stór
veldi. Og því fór sem fór. Rúss-
arnir réðust á okkur. Og þá var
ekki um annað að gera en verjast.
Þetta var vetrarstríðið 1939. Við
neyddumst til að semja frið við
Rússa og þeir fengu það sem þeir
upphaflega vildu. Og meira til.
Þegar svo Þjóðverjar réðust á
Rússa, þá hugsuðum við að nú
væri tækifæri til að vinna aftur
það sem Rússar höfðu tekið frá
okkur. En við þurftum að greiða
stríðsskaðabætur fyrir að reyna
að vinna aftur okkar eigið land.
Finnsk börn eru falleg og prúð. Það er vel að þeim búið. Alls
staðar eru leikvellir, þar sem börnin geta notið sín án þess að
vera í hættum stórborgarinna-
árið 1569. Árið 1640 var skipulcgð
ný borg þar sem Helsinki er nú
og óx borgin stöðugt til ársins
1808 en þá eyðilagðist hún að
miklu leyti í eldsvoða. Nokkru
síðar eða um 1824 fengu tveir
arkitektar það hlutverk að reisa
nýja Helsinki á rústum hinnar
g^mlu. Þessir arkitektar voru
þeir J. C. L. Engel J. A. Ehren-
ström sem skipulögðu og reistu
nýja, verðuga höfuðborg Finn-
lands, fagra og tignarlega' og
lögðu um leið grundvöllinn að
byggingarlist Finnlands. Það er
erfitt fyrir ókunnugan ferða-
mann að gera sér grein fyrir því,
þegar hann sér þessar stílhreinu
byggingar, hvort þær voru reist-
ar í fyrra eða fyrir þúsund árum.
heild, eitt af því sem sinfóníu-
hljómsveitinni heima hefur aldrei
tekizt til þessa. Hljómsveitarstjór
inn naut mikillar hylli, hann var
nákvæmur í list sinni og gerði
sér auðsjáanlega far um að þjóna
vilja gömlu meistaranna eftir
fremsta megni.
Annars held ég að íslendingar
séu aldrei einmana í Finnlandi.
Þeim er alls staðar tekið eins og
langþráðum vinum, allir virðast
vilja allt fyrir okkur gera. Finn-
ar kvarta bara undan því að þeir
sjái íslendinga svo sjaldan. Svo
eiga íslendingar hér hauk í horni.
Ég held að allir íslendingar sem
eru hér á ferð ættu að hemv
sækja ræðismann okkar, Juur
anto, hann og fjölskylda hans
vill gera allt sem í þeirra valdi
stendur til að gera okkur veruna
hér sem ánægjulegasta.
SAUNA.
Eitt af því sem allir ferða-
menn ættu að kynnast í Finn-
landi er sauna. Sauna er extt af
fáum orðum sem hægt er að
skilja í finnsku og merkir nánast
það sem við köllum gufubað
Gufubað er það samt engan veg-
inn, því að þar er engin gufa.
Sauna er jafngömul Finnlandi.
Finnar álíta hana eins nauðsyn-
lega og sápu. Mér hefur til dæm-
is verið sagt að þegar finnskir
bændur byggi nýbýli byrji þeir
á að reisa baðhúsið, svo íbúðar-
húsið. Þeir segjast ekki geta lif-
að án baðhússins.
Þegar farið er í sauna verður
að fylgja ævagömlum og næstum
því heilögum venjum. Fólkið er
alltaf allsnakið. Þess vegna eru
sérstakir tímar fyrir karlá og
aðrir fyrir konur á almennum
baðhúsum. En flestar fjölskyldur
hafa einkabaðhús.
í baðhúsinu eru venjulega þrjú
herbergi. Eitt til að afklæðast og
klæðast, síðan kemur sjálft bað-
ið og loks herbergi til að þvo sér
og skola sig. Þegar komið er inn
í sjálft baðherbergið er það um
100 gráðu heitt. Samt er auðvelt
að anda þar því að loftræsting er
í góðu lagi. Þarna er setið í um
það bil 10 mínútur. Þegar maður
er orðinn vel sveittur er venju-
lega farið út í vatn sem alltaf
er við baðhúsið. Vatnið er kalt
og hressandi. Því næst er farið
inn í baðherbergið aftur og setið
þar unz menn eru orðnir vel
nú hefst þvottur. Það eru engin
sturtuböð þarna. Það er of ný-
tízkulegt. í þeirra stað er notazt
við venjulegar vatnsfötur.
Að þvottinum loknum er farið
enn einu sinni inn í baðherberg-
ið. Menn taka hrísvönd af birki-
trjám, væta hann í vatni og kasta
vatni á glóandi steinana sem hita
upp baðið. Herbergið hitnar.
Menn taka vendina og slá með
þeim allan líkamann svo að allir
vöðvar verði mjúkir. Það er ekki
óalgengt að baðið sé nú orðið
140 gráðu heitt. Nú er aftur farið
út í vatnið og síðan skola menn
af sér. Baðinu er lokið. Það er
undarleg vellíðan sem streymir
um allan líkamann, ásamt þeirri
tilfinningu að men.n hafi aldrei
verið jafnhreinir hvorki á sál né
líkama.
Finnar fara venjulega í sauna
tvisvar í viku. Það getur verið
óhollt og hættulegt að fara oftar.
Sérstaklega ef menn eru með
veilt hjarta. En það er ómetanleg
hvíld og endurnæring að fara í
Framh. á bls. 21.
FÓLKIÐ
Þeir ganga hratt Finnarnir,
eins og fólk sem veit hvað það
vill. Dálítið álútir og hafa ein-
kennandi sterka drætti kringum
augun. Ef maður horfir á Finna
þá eru augun undantekningar-
lítið það fyrsta sem maður tekur
eftir. Annars er finnska þjóðin
ólík innbyrðis, enda samansett
af mörgum þjóðarbrotum. Ein-
kennandi Finni er ef til vill frem
ur lágvaxinn og feitlaginn, en
samt hvikur í hreyfingum. —
Finnska þjóðin í heild er um 4
milljónir og 400 þúsund, þar af
um 140 þúsund sænskumælandi.
Helsinki hefur um 450 þúsund
íbúa og þar af eru 80 þúsund
sænskumælandi. Það er einkenn-
andi fyrir Helsinki að öll opin-
ber skiltx eru á tveimur málum.
Það ^r því lítill vandi að bjarga
sér a skandínavísku. Stundum
hefur sletzt upp á vinskapinn
milli þessara tveggja þjóðarbrota
en það er dálítill tími síðan og
nú kemur þeim vel saman.
— Við erum kannski dálítið
þreyttir, segja sænskumælandi
Finnar, og við höfum ekki sisu.
En sisu er finnska og þýðir vilja-
kraftur sem gerir mönnum fært
að halda áfram eftir að hinir eig-
inlegu líkamlegu kraftar eru á
þrotum.
AÐ SKOÐA HELSINKI
Það er alltaf dálítið mismun-
andi hvernig menn skoða borgir.
í Helsinki er mikið um nætur-
klúbba, fólkið fer snemma að
sofa. Hvað vín snertir er sama
sagan og á fslandi, hér eru sér-
Borgin fékk síðan full réttindi stakar vínbúðir og annars staðar
SAGA BORGARINNAR
Helsinki er fræg fyrir fagrar
byggingar. Allir kannast við
þinghúsið, járnbrautarstöðina,
stórkirkjuna og háskólann. Hing-
að flykkjast námsmenn úr öllum
heimsálfum til að nema bygging-
arlist. En það hefur tekið sinn
tíma að borgin fékk þessa miklu
frægð. Um 1550 byrjaði Gústav I.
að skipuleggja nýja borg á nesi
einu við suðurströnd Finnlands.
Hofnin er einn mesti annastaður borgarinnar. Finnar borða mikinn fisk og við höfnina er
stórt markaðstorg.
er ekki hægt að fá keypta áfenga
drykki. Kannski er það þess
vegna sem Finnar drekka svipað
og íslendingar, eða réttara sagt
þamba.
Finnar eru þekktir fyrir listiðn
að. Um þessar mundir er hér list-
iðnaðarsýning, þar sem mest ber'
á glervörum, húsgögnum og list-
vefnaði. Þar eru fagrir munir sem
bera sama svip og byggingarlist-
in, einkennast af hreinum, sterk-
um línum og virðingu fyrir sjálf-
um efniviðnum. Samt borgar sig
ekki að skoða þessa sýningu því
að það er hægt að sjá axla þessa
muni ókeypis í verzlunum boig-
arinnar.
Ég fór um daginn að hlýða á
fyrstu opinberu tónleika hausts-
ins. Það var sinfóníuhljómsveit
útvarpsins sem lék í hátíðasal há-
skólans, sem er gömul bygging.
Hún eyðilagðist að miklu leyti í
stríðinu en hefur verið endurreist
nákvæmlega eins og hún var.
Hljómsveitarstjóri var amerísk-
ur negri, Dixon að nafni, hann
er kvæntur finnskri konu. Efn-
isskráin var Egmondforleikurinn
eftir Beethoven, fiðlukonzert eft-
líovens! °HljómsnvdeaitinnflTklam3^g Mannerheimvegurinn er lengsta gatan í Helsinki. í fjarska til
vel og sérstaklega var eftirtekt- vinstri sest þinghusið og turninn a þjóðminjasafninu lítið eitt
arvert hve vel hún verkaði sem t*1 hæS
/
\