Morgunblaðið - 17.02.1960, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 17 fehr. 1960
MOnr.Tixnr4Ð1Ð
11
Vanþurrkun olli skemmdum á salt
tiski sem fluttur var til Jamaica
MBL. greindi frá því ekki alls
fyrir löngu, að þeir Kristján
Einarsson, framkvstj. SÍF, og
Jón Axel Pétursson, framkv-
stj. Bæjarútgerðar Reykjavík
ur, væru á förum til Jamaica
til að rannsaka nánar kvart-
anir, sem þaðan höfðu borizt
vegna skemmda á saltfiski,
sem við flytjum þangað suður
eftir. í gærkvöldi barst blað-
inu eftirfarandi fréttatilkynn-
ing frá þeim:
Með það fyrir augum, að fisk-
verkunarstöðvar þær, sem salt-
fisk þurrka, svo og þeir fisk-
matsmenn, er meta þurrfisk til
útflutnings, geti fengið upplýs-
ingar, sem kæmu þeim að gagni
í framtíðinni, viljum með nokkr
um orðum skýra frá skemmdum
þeim, er urðu á íslenzkum salt-
fiski, er sendur var til Jamaica
í haust, og mörgum fiskeigendum
mun vera kunnugt um.
Óhæfur til manneldis.
Snemma í janúar bárust S.Í.F.
fréttir frá Jamaica þess efnis, að
allmikið af saltfiski þeim, sem
sendur hafði verið með ms. Öskju
þangað og héðan fór 3. nóvem-
ber sl., væri stórskemmdur, og að
heilbrigðisyfirvöldin þar í landi
hefðu dæmt nokkurn hluta fisks
ins óhæfan til manneldis.
Stjórn S.Í.F. ákvað þá þegar
að senda okkur undirritaða til
Jamaica til þess að sannprófa mál
þessi og til þess að ná samkomu-
lagi við kaupanda um tjónið
hvert sem það kynni að verða,
ennfremur til þess að vera við
móttöku þess farms Öskju, sem
fór um áramótin og væntanleg-
ur var til Kingston næstu daga.
Allt of lítið þurrkaður.
Þegar við komum til Jamaica,
var það starx sýnilegt, er skoð-
un fiskisins hófst, að allmikið
af fiskinum var stórskemmt og
nokkur hluti hans langt frá því
að vera hæfur til manneldis. Þeir
pakkanna, sem verst voru farnir,
voru raunverulega blautur
massi og fiskurinn sundur fall-
inn í stykki. Þá var mikil „rauða“
komin í fisk þennan, og hafði
hún breiðzt út víða, eins og jafn-
an er, ef „rauða“ kemst í fisk.
Við rannsókn kom þó í ljós, að
fiskur frá einni verkunarstöð
olli aðallega skemmdum, og voru
kaupandi og við íslendingarnir á
•einu máli um það, að fiskurinn
hefði verið alltof lítið þurrkaður
og verkun hans og mat algerlega
ófulnægjandi. í fiski frá annarri
stöð var rauði í fiskinum, en
hann sýndi þó, að þurrkun hans
hafði verið eðlileg.
Á að þola hitann.
Mestur hluti farmsins hafði
verið rétt þurrkaður og metinn,
og var sá fiskur óskemmdur,
nema þar sem pakkarnir tóku í
sig bleytu frá skemmda fiskinum.
Þegar við fengum það upplýst,
að fiskurinn hafði verið geymd-
ur i ókældum húsum, létum við
í ljós undrun okkar yfir því, að
nokkrum dytti í hug að geyma
saltfisk í ókældum geymslum í
loftslagi Jamaica, þar sem hit-
inn er frá 28—32° C og þar yfir
og loftið mjög rakt. Fengum við
það svar, að þarna væru engar
kæligeymslur og ekki venja þar
í landi að geyma saltfisk í kæld-
um húsum. Þá tóku kaupendur
það fram, að Newfoundiandfisk-
urinn — en þaðan er heildin af
fiski þeim, sem keyptur er til
Jamaica — væri aldrei geymdur
í kælihúsum og þyldi hann það.
Engar skenundir áður.
Er fiskx þessum að vísu pakkað
f trétunnur, og skemmir harm
því ekki út frá sér, þótt einhver
galli kunni að koma í ljós í ein-
hverjum tunnanna. Þá vörðu
kaupendur sig einnig með því, að
engar skemmdir hefðu komið
fram í þeim 3000 tonnum, sem
áður hefðu flutzt frá íslandi til
Jamaica, enda þótt fiskurinn
hefði ekki verið geymdur í kæli
húsum. Töldu þeir því engan
vafa leika á því, að verkun fisks
ins eða hráefni — eða hvoru
tveggja — hefði verið ábótavant
frá hendi seljenda.
Óttast meiri skemmdir.
Þegar skoðun þessari var lok-
ið, var ms. Askja að koma í höfn
í Kingston, og voru áhyggjur
okkar aðallega bundnar við það,
að farmur þessi — að verðmæti
£ 67.800 — reyndist ekki að-
finnsluverður við afhleðslu, því
að ef svo yrði, væri S.Í.F., sem
seljandi í geysilegri hættu, þar
eð íslenzkur fiskur hafði þegar
orðið fyrir miklum álitshnekki og
var okkur sagt, að kaupendur úti
um land væru orðnir alvarlega
hræddir við kaup á fiski héð-
an. Við vorum að sjálfsögðu við-
staddir, er afhleðsla m.s. Öskju
hófst. Ennfremur voru þar full-
trúi kaupenda og sérfræðingur
þeirra í tryggingamálum, brezk-
ur maður — auk agents Lloyds,
sem var við afhleðsluna allan
tímann að ósk okar og kaup-
enda.
Aðeins „sviti“
Það kom brátt í ljós við af-
hleðslu farmsins, að fiskurinn
leit sem heild vel út, pakkarnir
hreinir og þurrir að sjá. Þó voru
nokkur brögð að dökkum blett-
um af raka eða svita utan á pökk
unum og sums staðar rakarákir
eftir öllum pökkunum. Nokkr-
um pakkanna, sem sýndu ytri
merki um svita, var haldið sér í
lestum skipsins og þeir skoðaðir
þar Reyndist fiskurinn í þessum
pökkum til allrar hamingju þurr
og eðlilegur í útliti. Rakinn náði
aðeins gegnum strigann og á
ytra borð hins vaxborna pappírs,
en raki hins vegar hvergi finnan-
legur innan á pappírnum, sem
að fiskinum sneri og ekki á fisk-
inum sjálfum. Skoðun og eftirliti
var haldið áfram, þar til allur
farmurinn hafði verið losaður,
og komu engar sýnilegar skemmd
ir fram í fiskinum.
Þarf að pressast í lágum stöflum
Það, sem við leggjum til og
leggjum áherzlu á, að gert verði
í framtíðinni til þess að forðast
skemmdir á fiski þeim, sem
sendur er til hitabeltislandanna,
land og loftslagi þess hentar.
1. Að fiskurinn sé ávallt þurrk-
aður þannig, að rakainnihald
hans sé í samræmi við það, sem
um er samið við hvert einstakt
land og loftslags.
2. Fiskur sá, sem er ísaður eða
margra nátta úr netum eða ef
hráefnið á einn eða annan hátt
hefur orðið fyrir gæðarýrnun —
verður að verkast sérstaklega.
Hann þarf að saltast vel í frem-
ur lága stafla, og umstaflast í
hástafla svo að hann pressist vel,
þvi að fiskur þessi er, sem kunn-
ugt er, laus í sér og stundum
sprunginn. Hann þarf að standa
lengi og helzt að umstaflast einu
sinni, meðan hann stendur í
stakk eftir vöskun. Hann verður
að þurrkast töluvert meir en
fiskur sá, er um ræðir í næsta
lið hér á eftir.
3. Fiskur sá, sem kemst nýr
og óskemmdur í salt og fær
venjulega meðferð við söltun, út-
heimtir ekki meiri þurrkun en
þá, sem gilt hefur undanfarin ár.
— Geymsluþol þessa fisks er
mikið, þótt loftslag sé heitt.
4. Fiskurinn þarf að metast
réttilega í sérhvern af hinum
fjórum gæðaflokkum, sem fiskur
er metinn í til hitabeltislandanna.
Það er hægt að framleiða vel
seljanlega vöru úr því hráefni,
sem á undanförnum árum hefur
verið saltað og þurrkað fyrir
Suður-Ameríku og Vestur-Indí-
ur, aðeins ef meðferð fisksins er
rétt við þurrkun og mat. Þess
ber þó að gæta, að fiskur þessi
skilar ekki jafn háu verði og ó-
gallað hráefni og þvi í hæsta
máta óskynsamlegt fyrir verkun-
arstöðvarnar að greiða hráefni
þetta sama verði og góðan fersk-
fisk.
Kristján Einarsson.
Jón Axel Pétursson.
(Innífyrirsagnir eru blaðsins)
Amerísku Ford-verksmiðjurn
ar hafa nú nýlega sent frá sér
nýjan ,,smá“-bíl, sem nefnist
Mercury Comet. Þessar sömu
verksmiðjur framleiða einnig
„smá“-bílinn Ford Falcon, sem
hingað hefur flut",t. Sala á
smábílum í Bandaríkjunum
er meiri en búizt hafði verið
við, og er reiknað með því að
hún muni nema 20—25% af
heildarsölunni.
Mercury Comet bifreiðin er
knúin sex strokka, 90 hestafla
vél, sem er 32% léttari en
venjuleg Fordvél. Áætluð /
benzínnotkun er urr 10 lítrar J
á 100 kílómetra.

Flugfélags-vélar fóru
6181 ferBir á síBasta ári
ÁRIÐ 1959 fluttu flugvélar Flug
félags íslands hf. rúmlega 80 þús.
farþega (80.766) í áætlunarflugi
milli landa, innanlands og í leigu
flugi.
Flugvélar félagsins fóru sam-
tals 6181 flugferð á árinu og voru
Þing somb. ísl. Grænlnnds-
nhugamanna
SAMBANDSÞING Grænlandsá-
hugamanna, hið fyrsta, var hald-
Rauði Kross íslands
og blástursaðferðin
I HINU fróðlega riti Rauða Kross
Islands, „Heilbrigt líf“, sem er
nú komið út, er m. a. ýtarleg
grein um hina nýju lífgunarað-
ferð, sem skrifað hefur verið um
hér í blaðið. Með birtingu þess-
arar greinar hefur Rauði Kross-
inn hafið kynningu meðal al-
mennings á máli, sem miklu
skiptir að sem flestir þekki. Með
greininni birtast margar mynd-
ir af lífgunartilraunum við börn
og fullorðna samkvæmt blásturs-
aðferðinni og einnig eru þar leið-
beiningar um notkun öndunar-
pípu.
Ritstjórar tímaritsins eru
iæknarnir Arinbjörn Kolbeinsson
og Bjarni Konráðsson.
Sigmundur BöBvarsson
kosinn formaBur Vöku
AÐALFUNDUR VOKU, félags
lýðræðissinnaðra stúdenta var
haldinn 12. des. sl. í IV. kennslu-
stofu Háskóla íslands.
Formaður Vöku, Jósep H. Þor-
geirsson, setti fundinn, en Grétar
Haraldsson var fundarstjóri. —
Formaður flutti því næst skýrslu
stjórnarinnar. Haldnir voru
nokkrir almennir fundir á árinu
m. a. fundur með Félagi frjáls-
lyndra stúdenta um kjördæma-
málið. Þá voru haldnir þrír dans-
leikir svo sem venja hefur verið
undanfarin ár. Bar skýrsla for-
manns þess vitni að félagsstarf-
ið hafði verið blómlegt á árinu.
Eftir að formaður hafði lesið
skýrslu stjórnarinnar, voru lagð-
ar fram breytingartillögur stjórn
arinnar á lögum félagsins. Urðu
allmiklar umræður um tillögurn-
ar, en bær voru síðan samþykkt-
ar með nokkrum breytingum.
Þá fór fram kosning nýrrar
stjórnar. Að venju voru lagðar
fram tillögur fráfarandi stjórnar.
Gerði hún að tillögum sínum, að
næstu stjórn Vöku skipuðu eftir-
taldir stúdentar:
Form.: Sigmundur Böðvarsson,
varaform. og ritstj. blaðs Vöku:
Styrmir Gunnarsson og aðrir í
stjórn: Agnar leir Hinriksson,
Hans Christiansen, Hörður Sig-
urgestsson, Ólafur Sigurðsson
og Steingrímur Gautur Kristjáns
son. Ennfremur lagði stjórnin
til, að ritnefnd Vöku-blaðsins
skipuðu: Benedikt Sveinsson,
Guðni Gíslason, Halldór Blöndal
og Hannes Hafstein. Endurskoð-
endur Andrés Valdimarsson og
Ásmundur Einarsson.
Voru tillögur stjórnarinnar
samþykktar samhljóða og hyggja
stúdentar gott til starfs Vöku á
líðandi starfsári.
ið 7. febr. og voru 40 fulltrúar
mættir víðs vegar af landinu, en
sambandsfélögin eru 11 með um
1000 skráðum félögum. Þingfor-
setar voru kjörnir Erlingur Páls-
son yfirlögregluþjónn og Óskar
Clausen rithöfundur.
Þessir menn voru kosnir heið-
ursfélagar: Pétur Ottesen, fyrrv.
alþingismaður, Helgi Valtýsson,
rith. og Sigurjón Jónsson, rith.
Voru dr. jur. Jóni Dúasyni send-
ar árnaðaróskir, en hann gat ekki
setið þingið sökum veikinda.
Á þinginu voru samþykktar
margar tillögur og ályktun gerð
um stefnu sambandsins og mark-
mið í Grænlandsmálinu. Meðal
tillagna voru áskoranir til Alþing
is um að taka upp á fjárlögum
fjárveitingu til Grænlandsmála
og sérstaka fjárveitingu til að
gefa út aðalvísindarit dr. jur.
Jóns Dúasonar um Grænland á
helztu heimstungum, föst árleg
prófessorslaun til handa dr. Jóni
og fjárveiting til að ljúka útgáfu
vísindarita hans. Þá var skorað á
Alþingi og stjórnarvöld, að hefja
undirbúning þess að minnzt verði
1000 ára afmælis fundar Græn-
lands, að íslenzkir fræðimenn
taki þátt í þeim fornleifarann-
sóknum, sem fram fara á Græn-
landi og að Alþingi og ríkisstjórn
herði sóknina í handritamálinu.
Merkjasala og lán
Um fjármál samþykkti þingið
að efna til árlegrar merkjasölu
til ágóða fyrir samtökin og enn-
fremur að bjóða út lán til að
auðvelda sambandinu útbreiðslu
starfsemi. í stjórn Landssam-
bands ísl. Grænlandsáhugamanna
voru kosnir Henry Hálfdánarson,
forseti, Þorkell Sigurðsson, gjald
keri, Ragnar Sturlxxson, Erlingur
Erlingsen, Sturlaugur Jónsson,
Sveinbjörn Beinteinsson og Sverr
ir Hermannsson úr Reykjavík,
Friðrik Sigurbjörnsson fyrir Vest
firði, Magnús Gamalíelsson fyrir
Norðurland, Niels Ingvarsson fyr
ir Austfirði og Sigurður Guðjóns-
son fyrir Suðurland.
á lofti 8585 klst. Áætlunarflugi
var haldið uppi til sömu staða
erlendis og innanands. Fargjöld
héldust þau sömu allt árið. Fleiri
leiguferðir voru farnar en
nokkru sinni fyrr, einkum til
Grænlands.
Innanlandsflug
Farþegar á innanlandsflugleið
um urðu 51.271, en voru 56.045
árið áður og nemur fækkunin
8.5%. Fluttar voru 1140 lestir af
vörum og minnkuðu þeir flutn-
ingar um 22.9%. Póstflutningar
jukust hins vegar verulega, flutt
ar voru 183 lestir og er aukning
26.3%. Farnar voru 4478 fhig-
ferðir innanlands og flugvélar
félagsins voru 3967 klst. á Iofti
á innanlandsflugleiðum. Nýting
innanlandsflugvélanna er betri
en í fyrra sökum færri flugtíma.
Millilandaflug
í áætlunarferðum milli landa
fluttu „Faxarnir“ 23.156 farþega
en 19.350 árið áður. Aukningin
nemur 19,7% miðað við fyrra ár
og á m.a. rætur sínar að rekja
til stóraukinna flutninga félags-
ins á flugleiðum milli staða er-
lendis, t. d. milli Glasgow og
Kaupmannahafnar. Póstflutning-
ar og vöruflutningar milli landa
jukust einnig, að mun. Fluttar
voru 55.2 lestir af pósti á móti
47.1 í fyrra, aukning 17% og 251
lest af vörum á móti 234 sl. ár.
Aukning nemur 7,2%. Með til-
komu 55% yfirfærslugjaldsins
sem kom til framkvæmda á
miðju ári 1958, dró allmjög úr
ferðalögum og bera skýrslur um
flutninga þess ljósan vott. Hins
vegar varð sætanýting milli-
landaflugsins mjög góð. Alls
fóru flugvélar Flugféags íslands
1300 flugferðir á árinu í áætlun-
arflugi milli landa og voru á
lofti í þeim ferðum 3287 klst.
Leiguflug
Fleiri leiguflug voru farin á
vegum félagsins á árinu en
nokkru sinni fyrr. Flest vom
þau farin til Grænlands, en einn
ig til nokkurra staða á Spáni,
til Frakklands og Norðurlanda.
Flugferðir vegna þessa voru 403
á árinu og fluttir voru 6339 far-
þegar en sl. ár voru farþegar í
leiguflugi 4839. Aukning 29.6%.
Flugtímar í leigufluginu voru
1256.