Morgunblaðið - 06.11.1960, Blaðsíða 20

20
MORCUNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 6. növ. 1960
ekki að snerta jörðina . . . Eg
eiska þig . . . elska þig . . . elska
Þig • . .
í mömmu sporum hefði ég ekki
gelað staðizt þetta. Og það gat
hún heldur ekki. Hún lét undan
hún fyrirgaf og hún varð frú
Barrymore.
II.
Fyrstu æviárin mín eru líkust
tuskuteppi samsettu úr allskonar
stöðum og andlitum — ruglings
leg mynd, til orðin fyrir sífelld
umskipti hjá foreldrum mínum í
byltingarkenndu hjónabandi
þeirra, þar sem þau flýðu hvort
annað í víxl og flýðu svo aftur
hvort til annars. Fram að fimm
ára aldri, er allt í þoku fyrir
mér. En í leit minni að sjálfri
mér á þeim árum, hefur mér tek-
izt að þræða saman þessi ár, sem
verða einna líkust leiksviðsbún
aði, sem bandvitlaus listamaður
hefur búið til.
Eg var ekki nema fárra mán
aða, árið 1921, þegar Lionel
frændi fylgdi mömmu í íeikhúsið
á frumsýninguna á leikritinu
hennar, Tunglskini, þar sem John
og Ethel Barrymore léku aðal-
hlutverkin. Eftirspurnin eftir að
göngumiðunum var slík, að sæti
framarlega í húsinu komust upp
í 75 dollara hver tvö. Eftir því,
sem mamma vildi halda fram,
fipaðist Ethel frænku í textan
um, og Lionel frændi vaxð að
taka á öllu sínu, til þess að af-
stýra fjandskap í fjölskyldunni,
næstum áður en fyrsta þætti var
lokið.
Hver sem ástæðan hefur verið,
var þetta lausarímsleikrit
mömmu hlegið niður á Broadway.
Einn leikdómarinn hafði þessa
fyrirsögn fyrir dómi sínum: „Æ,
guð minn góður!", en annar
skrifaði: „málið . . . hamraði á
hljóðhimnurnar með vaxandi
ringulreið, eftir því sem leið á
kvöldið". Mamma varð auðvitað
bálvond. — í>essir fábjánar!
æpti hún. Pabbi skrifaði blöðun
um bréf og hundskammaði leik-
dómarana — og svo fóru þau
bæði til Evrópu til þess að
gleyma. í París komust þau í
hörkurifrildi, og loks þaut
mamma til Spánar en pabbi til
Sviss, til þess að klífa Mont
Blanc.
Hálfum mánuði seinna fór
hann samt til hennar í Feneyjum
og fann þá, að ungt skáld var þar
alltaf áhælunum á henni. Pabbi
varð auðvitað fokvondur, en það
var samningur þeirra milli að
fást ekki hvort um annars líf-
erni. En hans tími kom nú samt,
þegar degi hallaði; þá voru þau
vön að hittast undir andvarpa-
brúnni, og hann faðmaði hana að
sér svo að þau gleymdu bæði af-
brýðisemi sinni.
Seinna, í Biarritz, þangað sem
pabbi fór með okkur öll, varð
rifrildi, sem lengi var í minnum
haft. Hávaðinn vakti Leonard,
sem þá var ellefu ára. Mörgum
árum seinna sagði hann mér, að
þeirrj nótt gæti hann aldrei
gleymt. Eg lá steinsofandi í rúmi
mínu og ungfrú Gerdes, fóstran
okkar, var líka í fasta svefni. Það
var komið fram yfir miðnætti og
Leonard, sem saknaði pabba síns
afskaplega, lá í rúminu sínu vak
andi með endurminningar sín-
ar. Þegar pabbi var að draga
sig eftir mömmu hafði hann
heyrt stúlkurnar vera að pískra
saman frammi: „Nú er þessi
indælismaður, hann hr. Thomas
farinn í stríðið, og á meðan er
hún að dingla við þennan Barry
more ..." Hann hafði alltaf
vitað, að eitthvað var öðruvísi
en það átti að vera. Pabbi hafði
árangurslaust reynt að hæna
hann að sér. Hann gaf honum tin
dáta — sem Leonard fleygði í
öskutunnuna — og hann fór með
hann út að fiska og beitti fyrir
hann, en Leonard lét það verða
sitt fyrsta verk að fleygja beit
unni af önglinum. Nú fór hávað
inn í þeim svo í taugarnar á
honum að hann fór á fætur,
klæddi sig, tók lökin úr rúminu
sínu og lét sig síga út um glugg
ann til jarðar. Mestalla þá nótt
gekk hann fram og aftur um
dimmar, manntómar göturnar í
Biarritz, grátandi. Þegar hann
svo kom aftur seinna og læddist
inn í herbergið okkar, var allt
orðið kyrrt. Foreldrar mínir
sváfu eins og englar og við Robin
sömuleiðis. Enginn hafði saknað
hans. Svo grét hann dálítið
meira.
í Parls gengu pabbi og mamma
fram af alþjóðaklíkurmi með
klæðaburði sínum. Þau komu í
samskonar fatnaði úr .silki og
flaueli, pabbi í flauelisbuxum en
mamma í eins litu flauelispilsi,
bæði voru með samskonar barða
stóra hatta. sem þau létu hallast
eins, bæði með flibba með odd
hvössum hornum, sem pabbi
hafði fundið upp — og seinna
voru þekktir undir nafninu Barry
more-flibbar — og loks samskon
ar flaksandi hálsbindi. Stundum
kom mamma í klæðskerasaumuð
um smókingjakka úr flaueli, í
flauelispilsi og með perlufestina
sína frægu. Málningin á henni
var stundum glannaleg, t.d. mál
aði hún augnabrúnimar svo gíf
urlega, að þær minntu mest á
svöluvængi og náðu alveg út á
gagnaugu.
Afbrýðisemi pabba gerði hann
friðlausan. Eitt kvöldið var hann
að dansa við mömmu og snar-
sneri sér þá allt i einu að manni,
sem átti sér einskis ills von, en
hafði brosað til hennar, og
hvæsti: — Eigið þið vingott,
hvort við annað? Út með það! Er
það hann? Þetta gekk svo fram
af henni, að hún yfirgaf hann aft
ur, en sendi honum þó kveðju-
skeyti:
„Vertu sæll, elskan mín. Eg
veit nú loksins, að þú ert kvalinn
af ímyndunum, sem enginn mann
legur máttur getur losað þig við,
og heldur ekki vakið skilning
þinn á grimmdinni, sem þú sýnir
mér, af því að þú þjá.st svo mik
ið sjálfur".
Pabbi æddi fram og aftur í
tómri íbúðinni, skrifaði henni til
finningasöm bréf: — Ó, elskan
mín, trúðu mér þegar ég segi
þér, að ég ligg við svefnherbergis
dyrnar þínar og drekk eitur tár-
anna sem ég hef valdið þér . . .
Og hún kom þjótandi heim aftur.
Þessu áberandi rifrildi þeirra
hélt áfram. Einu sinni eftir ofsa
legu sennu, lokaði mamma sig
inni í baðherberginu og sagðist
hafa tekið inn joð. Pabbi reyndi
að mölva hurðina með höfðinu.
Fáum mínútum síðar kom
mamma fram, hin rólegasta, en.
— f rúmið? Nei, góða mín. tJr því að þú vilt endilega fara
í sumafrí — þá verðurðu að venjast að sofa í tjaldi!
joðið stóð óhreyft á hillunni.
Einu sinni hljóp pabbi út og til-
kynnti, að hún gæti fundið líkið
sitt í Seine. Að eigin sögn hljóp
mamma á eftir honum, og eftir
klukkustundar æðisgegna leit,
fann hún, að hann hafði farið
heim aftur, aðra leið og var stein
sofandi uppi í rúmi.
Svo stríddu þau hvort öðru. Ef
pabbi kom of seint þangað sem
þau höfðu mælt sér mót, var hún
þar alls ekki fyrir. Þá gat hún
staðið í dyrum hinumegin við
götuna, og horft á hann í laumi,
þar sem hann æddi fram og aft
ur, bölvandi og fór að lokum
burt.
— Almáttugur! var hann til
með að öskra, þegar hún sagði
honum frá þessu á eftir. — Þú
ert hreinasti sadisti!
— Þú áttir ekki betra skilið,
svaraði hún þá. — Eg vil ekki
þurfa að bíða eftir fólki.
Enn einu sinni yfirgaf mamma
pabba, árið 1924, þegar við vor-
um komin heim til Bandaríkj-
anna. Rirfrildið hófst út úr kven-
fólki — og fylliríi. Einn daginn
fann mamma upp á því — lík-
lega ekki með réttu — að fleygja
öllu áfengi, sem til var í íbúð-
inni. Næsta dag fann hún, að allt
ilmvatnið hennar var horfið úr
skápnum hennar. Hún gekk inn
í svefnherbergi pabba. Þar stóð
hann, óstögðugur á fótum fyrir
framan spegilinn með næstum
tóma ilmvatnsflösku í hendi-nni.
— Guð minn góður, Jack! Ertu
svona djúpt sokkinn? æpti hún í
örvæntingu sinni.
Pabbi gretti sig og skellti i sig
síðustu lögginni. — Gott er það
ekki, en það verður að duga,
sagði hann. Svo glaðnaði yfir
svipnum. — Eg er strax skárri.
Og svo bætti hann við. — Þú fald
ir allt fyrir mér — hvað átti ég
að gera?
í þetta sinn flýði mamma með
Leonard — þrettán ára gamlan
— til afskekktasta staðar, sem
hún þekkti, Það var Algonqin-
vatnið, fimm daga ferð á báti
frá Quebeck, sem var næsti
mannabústaður. Viku síðar var
Leonard eitthvað að bjástra við
hlóðaeld í rjóðri einu í skógin
um. Þá heyrði hann mannsrödd
og leit upp; og ætlaði ekki að
trúa sínum eigin augum þarna
var pabbi að staulast gegn um
undirskóginn, með fimm daga
skegg, og þrumaði: — Fig, elsku
Fig, hvar ertu? Mamma lét segj
ast og þarna varð átakanlegur
sáttafundur undir furutrjánum,
og svo þriggja daga sæla, við
veiðar og ást.
Svo kom fjórði dagurinn, kald
ur og votur. Mamma skipaði
Leonard að fara í þykku nærföt
in sín. Leonard aftók það. — Nú,
hver andskotinn er þetta, Leon
ard, gerðu svo vel og farðu und
ir eins í þau, eða ég lem þig
æpti pabbi. Leonard sat við sinn
keip. — Þú verður að gegna hon
um Jack, skipaði mamma. —
Nei, svaraði Leonard ólundar-
lega. Þá barði pabbi hann á aftur
endann og það fast. Varirnar á
Leonard skulfu. — Þú ert ekki
pabbi minn, sagði hann gramur.
— Þú átt ekkert með að berja
mig!
L
á
ð
Markús vinnur mest alla nótt-
ina við að skera út gervibeitur
fyrir herra Blakely.
— Hver fjárinn! Ert þú enn
á fótum?
— Já, og ég hefi þrjár ge”vi-
beitur handa herra Blakelyi
Næsta morgun.
— Já, við höfum þegar pakk&ð
farangri okkar, Markús og erum
reiðubúin að fara, svo það er
bezt að ég reyni gervibeiturnar
áður en vélin kemur!
— Ágætt .... Kastið beitunni
rétt við bakkann, iátið hana
liggja augnablik og rykkið síð-
an aðeins í hana .... Gangi yð-
ur vel!
SHtltvarpiö
Sunnudagur 6. nóvember “V
8.30 Fjörleg músík í morgunsárið.
9.00 Fréttir.
9.10 Veðurfregnir.
9.20 Vikan framundan.
9.35 Morguntónleikar:
a) Forleikur að „Fjalla-Eyvindi**
etfir Karl O. Runólfsson (Sin
fóníuhljómsv. ísl.; Olav Kiel
land stj).
b) Tilbrigði eftir Arna Björns-
son um rímnalag (Sama
hljómsveit og sami stjórn-
andi.)
c) Sönglög eftir Kilpinen, sung-
in af Gerhard Húsch.
d) Konsert yfrir fiðlu og hljóm-
sveit eftir Sibelius (Ginette
Neveu og hljómsveitin Fíl-
harmonía í Lundúnum leika;
Walter Susskind stjórnar).
11.00 Messa í Hallgrímskirkju (Prest-
ur: Séra Jakob Jónsson. Organ-
leikari: Páll Haldlórsson).
12.15 Hádegisútvarp.
13.10 Afmæliserindi útvarpsins um
náttúru Islands; II: Móbergs-
myndunin (Guðmundur Kjart-
ansson jarðfr.).
14.00 Miðdegistónleikar: Ný tónlist
frá Norðurlöndunum fimm
(hljóðr. á kammertónl. í Stokk-
hólmi 11 .sept.).
a) Konsertína fyrir klarínettu
og strengjasveit eftir Lars-
Erik Larsson.
b) Músik fyrir tíu hljóðfæri eft-
ir Egil Hovland.
c) Strengjakvartett nr. 4 eftir
Erling Kjellsby.
d) Tuttugu tóndæmi eftir Bo
Nilsson.
e) Fimm skissur fyrir píanó eft
ir Fjölni Stefánsson.
f) Strengjakvartett nr. 2 eftir
Einojohani Rautavaara.
15.20 Endurtekið efni: Björn Th.
Björnsson listfr. talar við As-
miund Sveinsson myndhöggvara
(Aður útv. 16.3. sl.).
15.45 Kaffitíminn: Þorvaldur Stein-
grímsson og félagar hans leika
16.00 Veðurfregnir.
16.15 A bókamarkaðinum (Vilhj. í*.
Gíslason útvarpsstjóri).
17.30 Barnatími (Anna Snorradóttir):
a) Ævintýri litlu barnanna. b)
Samtalsþáttur: Arni og Kalli
ræða áhugamálin. c) Leikrit:
„Ævintýraeyjan"; I. þáttur. —
Leikstjóri: Steindór Hjörleifsson.
d) Framhaldssagan: „Ævintýrl
1 sveitinni“ eftir Armann Kr.
Einarsson; VI. (Kristín Anna
Þórarinsdóttir).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Þetta vil ég heyra: Guðmundur
W. Vilhjálmsson lögfræðingur
velur sér hljómplötur.
19.10 Tilkynningar. — 19.30 Fréttir og
íþróttaspjall.
20.00 Musterin miklu 1 Angkor; III.
erindi: Gullöld Guðkonunga
(Rannveig Tómasdóttir).
20.35 Musica sacra: Frá tónl. í Dóm-
kirkjunni 10. okt. — Flytj:. í>ur-
íður Pálsdóttir, Einar Svein-
björnsson, Ingvar Jónasson, Pét-
ur Þorvaldsson og Ragnar
Björnsson. a) „Herr, auf dich
traue ich", sólókantata fyrir
sópran, tvær fiðlur, knéfiðlu og
orgel eftir Buxtehude. d) Gotn-
esk svíta fyrir orgel eftir Boéll-
mann.
20.55 Spurt og spjallað í útvarpssal.
— Þátttakendur: Asgeir Péturs-
son deildarstj., Benedikt Grön-
dal alþm. .Magnús Torfi Olafs-
son blaðam., og Þorvarður Orn-
ólfsson kennari. — Sigurður
Magnússon fltr. stj. umræðum.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.05 Danslög: Heiðar Astvaldsson vel
ur lögin.
23.30 Dagskrárlok.
Mánudagur 7. nóvember
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. —
8.05 Morgunleikfimi. — 8.15 Tón-
leikar. — 8,30 Fréttir. — 8.40
Tónleikar. — 9.10 Veðurfregnir.
— 9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. — (12.25 Fréttir
og tilkynningar).
13.15 Búnaðarþáttur: Gísli Kristjáns-
son ritstjóri fer með hljóðnem-
ann að Miklholtshelli í Flóa .
13.30 „Við vinnuna": Tónleikar.
15.00—16.30 Miðdegisútvarp. — (15.00
Fréttir. — 16.00 Fréttir og veður-
fregnir).
18.00 Fyrir unga hlustendur: „Forspil**
bernskuminningar listakonunnar
Eileen Joyce; III. (Rannveig
Löve).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Þingfréttir. — Tónleikar.
18.50 Tilkynningar.
19.30 Fréttir.
20.00 Daglegt mál (Oskar Halldórsson,
20.00 Um daginn og veginn (Þór Vil-
hjálmsson lögfræðingur.)
20.20 Einsöngur: Guðmundur Jónsson
syngur lög eftir Edvard Grieg;
Fritz Weisshappel leikur undir.
20.40.Leikhúspistill (Sveinn Einarsson)
21.10 Tónleikar: Isolde Ahlgrimm
leikur á harpsikord prelúdíur og
fúgur eftir Bach.
21.30 Utvarpssagan: „Læknirinn Lúk-
as“ eftir Taylor Caldwell; III,
(Ragnheiður Hafstein þýðir og
les).
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Hljómplötusafnið (Gunnar Guí$-
mundsson).
23.00 Dagskrárlok.