Morgunblaðið - 15.11.1960, Blaðsíða 15

Þriðjudagur 15. nóv. 1960
MORGUNTtr 4fílÐ
15
Xristmann Guðmundsson skritar um.
BÚKMENNTIR
Deilt með einum
eftir Ragnheiði Jónsdóttur.
ísafoldarprentsmiðja.
Sigrún Guðjónsdóttir
myndskreytti.
„Einfaldar svipmyndir úr líf-
inu sjálfu“, kallar höfundur smá
sögur þessar í formála. I for-
málanum er skáldkonan raunar
að afsaka, að hana skorti hæfi-
leika til að láta sögurnar „ger-
ast í stílnum", eins og hún kemst
að orði. Ég fæ nú ekki skilið,
að slíkt þurfi nokkurra afsak-
ana við, því að enn hafa íslenzk-
um rithöfundum ekki verið sett
nein lög um það, hvernig þeim
beri að skrifa sögur sínar. Fyrstu
sögurnar þykja mér nokkuð
bragðdaufar. „Teflt við Ægi“,
„Skuldaskil**, „Hann sagðist
elska mig“ o. fl. Efni hinnar síð-
ustu er þó frumlegt og gott, en
tekið of lausum tökum að mínu
áliti. Fyrri hluti sögunnar „En
samt sem áður“ minnir fuhmik-
ið á ævintýri eftir annað íslenzkt
skáld, og síðari hlutinn minnir
á margra aðra rithöfunda. —
„Degi hallar“ er einnig heidur
léleg saga, en úr því fer skáld-
konan að ná sér á strik. „Einka-
dóttir móður sinnar" er sóma-
samlega gerð og „Hillingar“ for
vitnileg, þótt höf. hafi láðst að
gera langa bið og ríkmannlega
einveru Þrúðar á Felli nógu trú
lega. „Ljós var loginn sá“, er
saga, sem margir hafa skrifað,
en höf. kemst þó allvel frá sinni
útgáfu af henni: Konan, sem
óskar sér allsnægta og svíkur
því þann, sem hún elskar til að
giftast ríkum manni. „Hún hét
Pálina" er hins vegar snilldar-
lega gerð smásaga, frumleg og
rituð af skilningi og kunnáttu.
Dágóð saga er einnig „Blómin
sofa“, byggingin þó helzt til ó-
skýr, einkum í upphafi. „Tyrk-
neskt bað“ er snoturt riss, en
vel hefði mátt gera meira úr
Grafaranum, því að tilkoma
hans var ágæt hugmynd. „Lítill
lokkur“ er viðkunnanleg smá-
saga, en ekki ýkja frumleg.
Allir kannast við efnið: Sveita-
drengur ríðandi á staðri meri í
rigningu á leið í kaupstaðinn,
þar sem hann vonast eftir að
sjá stúlkuna, sem hann hefur
orðið skotinn í — og sér hana við
hlið annars manns. Rennb'aut
fermingarföt og ægileg sorg. —
Drengurinn er allt í einu orðinn
að karlmanni, sem lætur ekki
eftir sér að gráta á förnum vegi,
en slær í aumingja merina og
hefnir sín þannig á henni sak-
laustri fyrir eigin ófarir.
Frú Ragnheiður hefur skrifað
margar góðar barnabækur, og
smásagan „Mamma hjálpar“, er
um litla tlepu, dável skrifuð, en
efnismeðferð ekki sannfærandi.
Þótt ég sé allur af vilja gerður,
fæ ég ekki skilið, hvað fyrir höf.
vakir í sögunni „Draumur um
veruleika“. Sj&lf endar skáld-
konan söguna með spurningunni:
„Hvort areymir han.a ennþá?
Eða er veruleikinn draumur og
draumunnn veruieiki7' Eg get
ekki lagt dóm á það. en hitt veit
ég, að þama er ágætt söguefni,
er. of kæruleysislega unnið. Betri
skiI hefur höf. gert sögunti
„Blaði flett“, sem er tæknilega
vel úr garði gerð. 1 sögunni
„Brákaður reyr“ tekst skáld-
konunni verulega upp; par er
farið með efnið af leikni og
kunnáttusemi, enda er sögukorn
þetta eitt hið bezta í bókinni.
Það minnir mig á góða skáld-
sögu eftir frú Ragnheiði, er ég
las eitt sinn og nefndist „Arfur“.
„Drengurinn minn“ er fallegt
sevintýri, vel og hófsamlega rit-
að. Og „Á morgun" er íerða-
sögubrot, sem lesandinn verður
að fyrirgefa höfundinum vegna
þess, sem gott er í bókinni.
Ragnheiður Jónsdóttir
Ferðabók IV. bindi, eftir
Þorvald Thoroddsen.
Jón Eyþórsson bjó til prent
unar. — Halldór Pétursson
teiknaði vignettur. — Út-
gefandi: Snæbjörn Jóns-
son & Co.
Það var þarft verk og gott að
ráðast í nýja útgáfu af Ferðabók
Thoroddsens. Og svo vel er frá
verkinu gengið, að það er útgáf-
unni til mikils sóma. Jón Ev-
þórsson virðist hafa unnið sinn
hluta starfsins samvizkusamlega.
Hann skrifar stuttan eftirmála
framan við bókina, þar sem
drepur á ýmsa forvitnilega hluti
henni viðvíkjandi. Segir hann
þar m. a. að formáli hans að
fyrsta bindinu (sem væntanlega
hefur þá verið aftan við það?)
hafi þótt vera í stytzta lagi,
og afsakar sig með því, að Ferða
bókin, þótt gagnmerk sé, geti
ekki talizt aðalverk höfundarins
og því ekki ástæða til að kryfja
vísindastörf hans til mergjar í
sambandi við útgáfu hennar
framyfir það, sem hann gerir
sjálfur í seytjánda kafla þessa
bindis. Skal enginn dómur á
þessa staðhæfingu lagður, en þvi
ber ekki að neita, að stuttur for-
máli er betri en langur, ef hið
sama er sagt í báðum. Sá hátt-
ur hefur verið tekinn upp hér
á íslandi, að hafa t. d. blaðaum-
sagnir um bækur sem allra
lengstar, en sem betur fer hafa
aðrar menningarþjóðir ekki tek
ið upp þennan sig. Meðal þeirra
flestra myndi enn talinn kost-
ur að vera stUttorður og gagn-
orður.
Jón Eyþórsson bendir einnig
á, að engin samstæð útgáfa sé
til af ritum Þorvaldar Thorodd-
sen, enda þótt rösk hundrað ár
séu liðin frá fæðingu hans. Það
er íslendingum lítill heiður að
halda svo slælega uppi minningu
merks vismdamanns og góðs rit
höfundar; sem enn er í bezta
máta læsilegur, að bækur hans
séu hvergi fáanlegar. Úr því ex
að nokKvu bætt með þesari fall
egu útgáfu.
Þareð ég er ekki visindamað-
ur, get ég ekki dæmt um þá
hlið bókarinnar af þekkingu, en
hinu sé ég enga ástæðu til að
leyna, að verkið allt er skemmti
legt aflestrar. T. d. er ferðunum
um Norðurland, sem höf. fór
sumrin 1896—7, forvitnilega lýst.
Hann hefur góða frásagnargáfu
og honum er sérstaklega sýnt um
að bregða upp lifandi myndum
af landslagi þvi, er hann segir
frá. Munu margir hafa skemmt-
an af að ferðast um þessi fögru
héruð í fylgd hans. Fundvis er
hann einnig á ýmsa smámuni
til upplífgunar textanum, eins
og t. d. þegar hann getur um
kerlingu eina, er á Kambsfelli
bjó. Hún átti hunda marga, en
sótti illa kirkju, og var um hana
kveðin visa þessi:
Bigga kerling sett var út af
sakramenti,
tíu því hún tíkum hlynnti,
en tíðagjörðum engum sinntl.
Og gerir maður sér nokkurn
veginn ljósa grem fyrir vegin-
um yfir Heljardalsheiði af þess-
ari vísu:
Heljardals er heiðin níð,
hlaðin með ótal lýti,
fjandinn hefur í fyrri tíð
flutt sig þaðan í viti.
Hér er einnig .vst gróðri daM
og óræfx a mjög greinargóðan
hátt að vonum, getið um hvar
gott sé undir bú, talin silungs-
veiði og önnur hlunnindi.
Þá er kafli uf rannsóknir á
I heiðalöndum vestan Langjökuls,
býsna skemmtilegur kafli til
lestrar leikmönnum og vafalaus
girnilegur visindamönnum til
fróðleiks. Síðan er Rannsóknar-
för til íslands, er höf. fór með
Johnstrup prófessor á stúdents-
árum sínum sumarið 1876. Könn
uðu þeir Mývatnsöræfi, og er
þar meðal annarra góðra nluta
áminning til íslendinga fyrir
sleikjuskap við útlenda menn og
er hún enn í fullu glidi (bls.
139). Þá er skýrsla um hæða-
mælingar, miklu aðgengilegri en
í fljótu bragði virðist, og má þar
sjá í metrum og fetum hæð ým-
issa fjallskarða, byggða, oæja,
hnjúka og fjalla í mörgum sýst-
um landsins.
Framh. á bls. 11.
•jfc- Fyrsta kvik-
mynd Ingó
Fyrsta kvikmynd hnefa-
leikakappans sænska, Ingmar
Johannessen, er nú komin í
kvikmyndahús í Evrópu. Kvik
myndin var tekin í Holly-
wood stuttu áður en Floyd
Pattersen sló Ingmar niður í
Verðlauna-
ruglingur
Sophia Loren er nú að leika
í kvikmyndinni ,,La ciociara",
ásamt Vittorio De Sica í
Napoli. Fyrir stuttu fór hún
í heimsókn til smábæjarins
Manuso, en þar áttu að fara
fram tvær verðlaunaafhend-
ingar, önnur til vísindamanns
en hin til listamanns. Sophia
var við þetta tækifæri í svo
flegnum kjól að hún ruglaði
bæði áhorfendur og dómend-
ur. Niðurstaða verðlaunaút-
hlutunarinnar urðu og þau,
að Sophia Loren fékk „lækna
verðlaunin", en þekktur lækn
ir fékk aftur á móti ,lista-
mannaverðlaunin“.
★ Uppsteit gegn
Sinatra
Hinn nýuppgötvaða stjarna
Shirley MacLine á frægð sína
að þakka Frank Sinatra og
engum öðrum. Það vakti því
• Ingo
öðru einvígi þeirra um heims-
meistaratitilinn í hnefaleik.
Myndin fjallar um nokkra sjó
liða í Kóreustyrjöldinni og
nefnist hún „Ungu hraustu
mennirnir". Hlaut hún sæmi-
lega góða dóma í Bandaríkj-
unum.
Aðrir leikendur eru Alan
Ladd, Sidney Poitier og
James Darren.
. Kvikmyndaiðnaður Japana hefur vaxið ört hin siðari ár-
in. Hefur hann einkum orðið fyrir áhrifum af amerísk-
um kvikmyndum, eins og sjá má glöggt af ritum þeim,
sem gefin eru út ársfjórðungslega til að kynna myndirn-
ar. í síðasta hefti ritsins eru kynntar 18 myr.dir og fjalla
þær einkum um ástir og afbrýðisemi, fjárhættuspil,
vændi, stríðssögur og efni tveggja er sótt aftur í aldir.
Meðfylgjandi mynd er úr kvikmyndinni „Biossoms of
Love“, sem er kvikmynd um ástir og ástarflækjur.
Shirley MacLaine
mikla athygli, þegar hún lét
Frankie lönd og leið og fór
sínar eigin götur. Sinatra er
sem kunnugt er foringi leik-
araklíku í Hollywood og
meðal meðlima hennar eru
Dean Martin, Peter Lawford,
Sammy Davis jr., Tony Curt-
is, Janet Leigh, Robert Wagn
er og Natalie Wood. Vald
hans er því mikið í kvikmynda
heiminum. Það var Sinatra,
sem uppgötvaði Shirley Mac
Laine í ameríska sjónvarpinu
og sendi hana til Hollywood.
Frankie hrósaði Shirley há-
stöfum og spáði henni mikilli
framtíð. Vegur hennar hækk-
aði stöðugt, en Frankie krafð-
ist alltaf meir og meir og
drottnaði yfir henni með
harðri hendi. Einu sinni varð
t. d. Shirley og eiginmaður
hennar að hætta við ferðalag
til Asíu, því að Frankie þurfti
að heimsækja gamla móður
sína og krafðist að Shirley
stytti henni stundir. Nú hefur
Shirley sagt: Hingað og ekki
lengra og sleit vinfengi við
velgjörðarmann sinn. Henni
er það ljóst að hún á honum
mikið að þakka, en neitar að
verða þræll hans, eins og
Dean Martin og Sammy Davis.
Shirley leikur aðalhlutverk
í fjórum kvikmyndum, einni
á móti Dean Martin, tveimur
á móti Sinatra og einni á móti
Jack Lemmon.