Morgunblaðið - 27.01.1961, Blaðsíða 12

12
MORGVTSBLAÐ1Ð
Föstudagur 27. janúar 1961
iJtg.: H.f Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalotræti 6.
Auglýsingar og afgieiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
FYRIRSPURNAT ÍMINN.
SovétveldiÖ vegur að
skugga Pasternaks
— með fangelsun Olgu Ivinskayu
og dóttur hennar
17yrirspurnatíminn á Alþingi
.*• í fyrradag bar þess greini-
legan vott, að þessi tiltölu-
lega nýi þáttur í störfum Al-
þingis, hefur fundið skyn-
samlegt og eðlilegt form. —
Fyrirspyrjandinn, Eysteinn
Jónsson, beindi fyrirspurnum
sínum í stuttu máli og án
allra málalenginga til ráð-
herranna. Ráðherrarnir, þeir
Ólafur Thors, forsætisráð-
herra, og Gunnar Thorodd-
sen, fjármálaráðherra, svör-
uðu síðan í stuttu máli og án
vafninga. — Fyrirspyrjandi
þakkaði svör ráðherranna en
stillti sig um að hefja eld-
húsumræður, eins og oft hef-
ur tíðkazt í fyrirspumar-
tímum undanfarin ár. Aðrir
þingmenn en fyrirspyrjandi
tóku ekki til máls um fyrir-
spurnirnar.
Þessum nýja svip fyrir-
spurnartímans ber mjög að
fagna. í þeim þjóðþingum,
þar sem fyrirspumartíminn
hefur náð mestum þroska,
eru ræðuhöld yfirleitt bönn-
Uð. Þingmenn koma fyrir-
spurnum sínum á framfæri í
örfáum setningum og ráð-
herrar svara á sömu lund.
Þannig getur fyrirspuma-
tíminn orðið mjög gagnlegur.
ENDURHEIMT
LÁNSTRAUSTS
A f upplýsingum þeim, sem
** fram komu í síðasta
fyrirspurnatíma á Alþingi,
voru þær athyglisverðastar,
sem komu fram í svari Ólafs
Thors, forsætisráðherra, við
annarri fyrirspurn Eysteins
Jónssonar. íslenzka ríkið hef-
»r endurheimt lánstraust
sitt. Fulltrúar ríkisstjórnar-
innar hafa rætt við stjórn
Alþjóðabankans í Washing-
ton um allsherjar fram-
kvæmdaráætlun, sem ríkis-
stjórnin hefur ákveðið að
láta semja og möguleika
bankans til þess að veita lán
til ýmislegra framkvæmda
hér á landi, svo sem til hita-
veituframkvæmda í Reykja-
vík, rafvæðingaráætlunarinn
ar, vega- og hafnargerða. —
Bankinn hefur þegar sent
sendinefnd hingað til lands
til þess að kynna sér ástand
efnahagsmála almennt og
fyrirætlanir um framkvæmd-
ir, einkum á sviði raforku-
mála, hafnar- og vegagerða,
auk aukningar hitaveitunn-
ar, sagði forsætisráðherra.
Kvað hann vonir standa til
þess, að bankinn geti áður
en langt um líður veitt lán
til aukningar hitaveitunnar
og í kjölfar þess láns geti
síðar meir siglt lán til ann-
arra framkvæmda á grund-
velli þeirrar framkvæmda-
áætlunar, sem samin verður.
Þá ber einnig að fagna því,
að forsætisráðherra upplýsti,
að ríkisstjórnin hefur jafn-
framt kynnt sér möguleika
íslands til öflunar fjármagns
til arðbærra framkvæmda
frá öðrum aðilum, og þá
fyrst og fremst í Evrópu-
löndum. Hafa viðreisnarað-
gerðir ríkisstjórnarinnar
skapað algerlega nýtt við-
horf í þessum efnum.
Eins og kunnugt er var
lánstraust þjóðarinnar ger-
samlega þorrið, er vinstri
stjórnin hrökklaðist frá völd-
um. Þýðingarlaust var að
tala við alþjóðlegar fjár-
málastofnanir um lán til
nauðsynlegra framkvæmda á
íslandi. Nú horfir þetta allt
öðru vísi við. Viðleitni nú-
verandi ríkisstjórnar til þess
að skapa heilbrigðan efna-
hagsgrundvöll hefur endur-
reist lánstraust þjóðarinnar
út á við. Er þess vegna mjög
þýðingarmikið að stjórnin
geti haldið áfram að fram-
kvæma ráðstafanir sínar af
nauðsynlegu öryggi og festu.
Niðurrif þeirra myndi þýða
nýtt ófremdarástand, þverr-
andi lánstraust, nýja verð-
bólguöldu og upplausn og
vandræði.
FJÖLMÖRG
VERKEFNI
Pngum ríður meira á því en
^ íslendingum að njóta
lánstrausts út á við. í landi
okkar bíður mikill fjöldi
verkefna óleystur. En sökum
smæðar þjóðfélagsins ríkir
hér stöðugur skortur á fjár-
magni til framkvæmda. Þess
vegna hefur orðið að byggja
margar af stærstu fram-
kvæmdunum, sem ráðizt hef-
ur verið í í landinu, á er-
lendu fjármagni. Meðal fram
kvæmda, sem nú eru mjög
aðkallandi er áframhaldandi
dreifing raforkunnar út um
landið, bygging nýrra orku-
vera, aukin hagnýting jarð-
hitans, bygging nýrra hafna
og stækkun eldri hafna og
fjölþætt uppbygging atvinnu
lífsins víðsvegar um land. ís-
lendingum er sérstaklega
mikilvægt að geta gert fram-
leiðslu sína og bjargræðis-
vegi fjölbreyttari en þeir eru
nú. Þar með verður afkomu-
grundvöllur þjóðarinnar
traustari og öruggari.
Covétveldið hefur hafið of-
^ sóknar- og níðherferð
gegn tveim ógæfusömum kon
um, en ljóst virðist, að skot-
mark þeirrar herferðar sé
skuggi einn — skuggi Boris
Pasternaks. Fyrir nokkru var
það tilkynnt stuttaralega í
Hið endurheimta láns-
traust íslenzku þjóðarinnar
er þess vegna einn merkileg-
asti árangurinn af viðreisn-
arstarfi núverandi ríkisstjórn
ar. Þeim árangri má ekki
spilla með vanhugsuðum og
heimskulegum ráðstöfunum,
sem engra kjör bæta en leiða
hinsvegar stórfellda hættu á
efnahagslegu hruni yfir
almenning.
HLÝNAR 1 LOFTI?
A Imennt mun litið svo á, að
sú ákvörðun Sovétstjórn-
arinnar að láta lausa hina
tvo bandarísku flugmenn,
sem komust lífs af, er könn-
unarflugvél þeirra var skot-
in niður yfir Barentshafi í
júlí sl, muni hafa þær af-
leiðingar að nokkuð hlýni í
lofti í alþjóðamálum á næst-
unni. Kennedy forseti skýrði
frá þessari ákvörðun Sovét-
stjórnarinnar á fyrsta fundi
sínum með blaðamönnum í
fyrradag. Taldi hann þessa
ákvörðun vera verulegt spor
í áttina til að bæta sambúð
Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna.
Vitað er að Krúsjeff hefur
mikinn áhuga á að ná sem
allra fyrst fundi Kennedys,
og helzt annarra hinna æðstu
manna Vesturveldanna. —
Hann kallaði sendiherra
Bandaríkjanna í Moskvu á
fund sinn nokkru áður en
Kennedy tók við forseta-
embættinu og átti við hann
langar viðræður. Ýmislegt
bendir þó til þess, að ekki
muni verða úr fundi æðstu
manna á næstunni. —■ Dean
Rusk hefur skýrt frá því, að
hinn nýi forseti hyggist fyrst
og fremst hafa samband við
erlenda þjóðhöfðingja eftir
venjulegum diplomatiskum
leiðum, þ. e. a. s. með milli-
göngu sendiherra sinna í hin
um ýmsu höfuðborgum. Eft-
ir framkomu Krúsjeffs á Par
ísarfundinum sl. vor er held-
ur ekki líklegt að þeir de
Gaulle, Macmillan og Kenne-
dy séu bjartsýnir á árangur
nýs fundar á næstunni. Hins
vegar mun Kennedy leggja
allt kapp á að draga úr kalda
stríðínu og skapa möguleika
á bættri sambúð austurs og
vesturs.
Moskvu, að rithöfundurinn
Olga Ivinskaya, sem um
langt skeið var samverka-
maður, andlegur orkugjafi og
nánasti félagi Pasternaks, og
dóttir hennar, Irina, hefðu
verið dæmdar í 8 og 3 ára
fangelsi. Á eftir hefur fylgt
herferð í rússneskum blöð-
um og útvarpi, þar sem því
hefur verið lýst með áköfum
orðum, að þær mæðgur hafi
framið bókmenntalegar fals-
anir, braskað með rithöfund-
arlaun Pasternaks, stundað
ólöglega gjaldeyrisverzlun o.
s. frv. o. s. frv.
* TILGANGURINN
Tilgangur allrar þessarar
herferðar virðist einkum þessi:
í fyrsta lagi — að ganga af
þeim orðstír dauðum, sem Past-
ernak aflaði sér, þar sem ekki
var hætt á að koma honum
sjálfum fyrir kattarnef, af ótta
við almenningsálitið' í heimin-
um. — I öðru lagi — að veita
þeim rithöfundum öðrum, sem
kynnu að ganga með „and-
flokkslegar" grillur í kollinum,
rækilega viðvörun um, að slík
kunni að verða örlög ættingja
þeirra og vina, ef þeir haldi sér
ekki á mottunni. (Það hefur
ekki gleymzt í Kreml, hve marg
ir rithöfundar höfðu kjark til
að fylgja Pasternak til grafar,
enda þótt jarðarförinni væri
raunverulega haldið leyndri og
aldrei skýrt opinberlega frá því,
hvenær hún ætti að fara fram.)
— í þriðja lagi virðist til-
gangurinn sá, að „endurreisa"
að nokkru í hugum fólksins
hinn upphaflega „byltingarsinn-
aða“ rithöfund Pasternak, með
því að klína á Olgu Ivinskayu
höfuðsökinni á „villu“ hans á
síðari árum, sem hvað berlegast
OLGA IVINSKAYA — hrak-
yrt og fangelsuð, af því að
hún var „uppspretta innblást-
urs“ Pastemaks ....
kom fram í Nóbelsverðlauna-
verkinu „Sivagó lækni“ — en
bókin sú hefur verið talin það
hættuleg í Sovét, að hún hefur
aldrei komið út á móðurmáli
höfundarins, þrátt fyrir um-
mæli sjálfs Krúsjeffs á sínum
tíma um, að sagan mundi gefin
ú:.
★ KUNNINGSSKAPUR
— ÁST
Olga Ivinskaya var fyrir-
mynd Pasternaks að aðalkven-
persónunni í „Sivagó lækni“. Og
það var líka hún, sem þýddi
söguna á frönsku — en þannig
var henni smyglað úr landi og
komið í hendur ítalsks útgef-
anda. Hvort hún hefur átt þar
beinan hlut að, er ekki Ijóst —.
en hún og dóttir hennar, sem
handteknar voru í ágúst sl. og
dæmdar í byrjun desember,
BORIS PASTERNAK. — Þeir
beriast við skugga hans ....
voru sakfelldar samkvæmt
þeirri grein rússneskra laga,
sem fjallar um „starfsemi fjand
samlega ríkinu“.
Ivinskaya hafði þegar aflað
sér orðstírs sem ágætur þýðandi
og Ijóðrænt skáld, þegar hún
kynntist Pasternak, árið 1945.
—■ Hún hafði þá verið gift
tvisvar — fyrri maður hennar
réð sér bana, þegar hinar miklu
„hreinsanir" gengu yfir, árið
1938, en hinn lét lífið á víg-
stöðvunum í heimsstyrjöldinni
síðari. — Pasternak var einnig
afar fær og viðurkenndur þýð-
andi — og þau Ivinskaya fundu
þegar í stað hljómgrunn hvort
hjá öðru og sameiginlegt áhuga-
mál, þar sem var leikurinn með
málið í þýðingum. Pasternak
tók fljótlega að dást mjög að
hinum miklu og sérstæðu gáf-
um konunnar — og það fer víst
ekki milli mála, að þessi aðdá.
un varð smám saman að ein-
lægri ást. — Olga fluttist í hús
eitt skammt frá bústað Paster-
naks í Peredelkino, útborg
Moskvu. Þetta virðist ekki hafa
haft í för með sér neina hjóna-
bandserfiðleika hjá Pasternak,
enda tók frú Pasternak, sem
lifir mann sinn, þátt í aðdáun
hans á Ivinskayu. Hún, sem
ekki fylgdist með í andlegu lífi
manns síns, virtist skilja til
fulls, hvaða hlutverki Olga Ivin
skaya, — „uppspretta innblást.
urs míns, líftaug trúar minnar
á manninn“, eins og Pasternak
sjálfur sagði, — gegndi í lífi
hans.
★ RAUNIR OLGU
OG DÓTTUR HENNAR
Á síðustu árum Stalin-tím-
ans var Pasternak gagnrýndur
mjög — en ekki þótti þó þor-
andi að leggja til harðra árása
á skáldið, sem hin sovézku yfir-
völd höfðu áður hafið til skýj-
anna. Þess í stað var reynt að
hitta hann með því að beina
spjótunum að Olgu Ivinskayu.
Hún var handtekin árið 1948
og sat eitt ár í fangelsi. Sam.
kvæmt frásögn brezka rithöf-
undarins Ronalds Hingley, sem
heimsótti Pasternak skömmu áð-
ur en hann lézt, mátti Ivinskaya
hvað eftir annað þola pynding.
ar. Vildu yfirvöldin knýja fram
játningu hennar um það, að
að Pasternak væri „erindrek!
vesturveldanna". En konan lét
ekki kúga sig, og loks gáfust
böðlar hennar upp. Hún var þá
dæmd í fjögurra ára útlegðar-
Pramh. á bls. 15