Morgunblaðið - 27.01.1961, Blaðsíða 14

14
' MORCUHhLAÐlÐ
Föstudagur 27. janúar 1961
TAFLA II
FISKAFLINN
(sl. fiskur m. haus nema síldin , sem vegin er upp úr sjó) arnar hér á eftir.
Fisktegundir 1 9 6 0 19 5 9 Sumarsíldveiðarnar
Togarar Bátar Samtals Togarar Bátar Samtals Síldarvertíðin um sumarið
smál. % smál. % smál. % smál. % smál. % smál. % 1959 hafði verið venju fremur
Þorskur ........ . 46.000 40.8 202.000 51.6 248.000 49.2 45.576 29.1 186.476 45.7 232.052 41.2 góð og m. a. leitt til þess, að á
Síld 800 0.7 132.000 33.7 132.800 26.2 244 0.2 182.643 44.8 182.887 32.4 því ári, í fyrsta skipti í mörg ár,
Karfi . 50.000 44.3 2.000 0.5 52.000 10.4 98.016 62.7 1.313 0.3 99.329 17.6 höfðu nokkrar síldarverksmiðj.
Ýsa 6.400 5.7 26.000 6.6 32.400 6.4 2.865 1.8 15.839 3.9 18.704 3.3 anna fengið nokkurt magn tili
Ufsi 5.900 5.2 4.000 1.0 9.900 2.0 6.637 4.2 5.370 1.3 12.007 2.1 vinnslu og afkoma þeirra hefði
Steinbítur 1.600 1.4 6.000 1.6 7.600 1.5 1.243 0.8 7.502 1.8 8.745 1.5 því átt að verða sæmileg. En
Keila 200 0.2 7.000 1.8 7.200 1.4 116 0.1 2.916 0.7 3.032 0.6 einmitt á meðan á síldarvertíð-
Langa 400 0.4 4.000 1.0 4.400 0.9 289 0.2 1.922 0.5 2.211 0.4 inni stóð fór að gæta verðfalls
Flatfiskur 600 0.5 5.800 1.5 6.400 1.3 598 0.4 2.386 0.6 2.984 0.5 á afurðum verksmiðjanna, sem
Annar fiskur og ósundurliðað 900 0.8 2.800 0.7 3.700 0.7 833 0.5 1.623 0.4 2.456 0.4 átti eftir að koma mjög þungt

Samtals 112.800 391.600 504.400 156.417 407.990 564.407 hluti framleiðslunnar seldist á
— Sjávarútvegurinn
Framh. af bls. 13.
yfirleitt. Mörgum er gjarnt að
afgeiða það mál á þann einfalda
hátt, að tilgangslaust sé að halda
áfram tograútgerð frá fslandi og
bezt væri því að leggja hana
niður og einbeita sér að útgerð
á vélbátum á heimamiðum. En
málið er ekki svo einfalt. í
fyrsta lagi er nú bundið mikið
fjármagn í togaraútgerðinni.
Því fjármagni yrði ekki auð
veldlega breytt í önnur og
arðberandí framleiðslutæki.
Frystiiðnaðurinn í landinu er að
talsverðu leyti byggður upp með
tilliti til togaranna. Bátaútvegur-
inn getur ekki séð þessum iðnaði
fyrir nægu hráefni og eðlileg nýt
ing vinnslustöðvanna verði
tryggð. Rekstur þessa iðnaðar er
því órjúfanlega tegndur áfram-
haldandi togaraútgerð.
Þróun í sjávarútveginum und
anfarna áratugi hefir m. a. mið
að að því, að breikka grundvöll
framleiðslunnar svo sem með
því að stækka skipin og gera þau
þannig færari um að sækja
lengra frá ströndinni og til
fjarlægra miða. Með þessu er
raunverulega verið að tryggja
sig eftir föngum gegn tímabundn
um sveiflum á aflabrögðum á
takmörkuðum svæðum. Togar-
arnir gegna hér veigamiklu hlut
verki, sem engin önnur skip fiski
flotans geta tekið við af þeim.
Ef -togararnir hyrfu úr fiski
flotanum væri því stigið stórt
skref afturábak og gundvöllur
sjávarútvegsins stórlega veiktur.
Vandamál þau, sem stafa af afla
leysinu bíða hins vegar úrlausn-
ar. Tvennt ætti m.a. að gera,
sem gæti orðið til nokkurrar
bótar. Skipulögð fiskileit verður
að aukast og er þá auðvitað
helzt að leita til fjarlægra miða
eins og nú er ástatt. Taka þarf
til gagngerðrar athugunar hvort
eigi sé hugsanlegt að hag-
nýta á annan hátt en nú er þau
svæði, sem eru innan hinna nýju
fiskveiðitakmarka. Reglur, .sem
settar voru um þetta í ágúst
1958 voru ekki byggðar á neinni
reynzlu í þessu efni og hlýtur að
verða að gera ráð fyrir, að slíkar
reglur haldi ekki gildi sínu um
alla famtíð án alls titlits til
þeirrar reynzlu, siem af þeim
fæst. Með útfærsu fiskveiðitak-
markanna er okkur jafnframt
lögð sú skylda á herðar að haga
nýtingu svæðanna og fiskistofn-
anna á þann hátt, sem til mestra
hagsbóta er fyrir alla útgerð í
landinu.
Heildarafli ’ bátaflotans varð
um 4% minni nú en árið áður.
Hér skifti mestu máli, að slídar-
aflinn varð um 50 þús. smálest.
um minni. Aukning varð hins
vegar á öðrum fiktegundum,
sem þó nægði ekki til að vega
upp minnkandi síldarafla. Nam
sú aukning um 35 þús. smál. eða
um 15%. Hér verður þó að taka
tillit til þess, að á þessum tíma
hefir orðið aukning á bátaflotan
um sem nemur svipuðum hundr
aðshluta og aukning aflans á
þorskveiðunum. Þannig hefir
bátafloti, sem er um 15% stærri
en árið áður skilað afla á land,
sem var í heild um 4% minni en
þá. Auk þess verður hér að taka
tillit til þess, að meiru var nú
kostað til útbúnaðar bátaflotans
en nokkru sinni fyrr, svo sem
getið er um hér á eftir í sam-
bandi við sildveiðarnar

Frá síldveiðunum fyrir Norðmrlandi.
Auk aukningarinnar' á þorsk
afla bátaflotans, sem nam um
8% er einkum tvennt, sem er
athyglisvert en það er aukning
ýsuaflans og flatfiskaflans. Ýsu.
aflinn hefir yfirleitt farið vax-
andi undanarin ár og má örugg-
lega telja það ávöxt friðunar
uppeldisstöðva ýsunnar, sem
fékkst með grunnlínubreyting.
unum 1952, þegar allir flóar
voru friðaðir. Rannsóknir höfðu
einnig leitt í ljós, að aukning
hafði orðið á skarkolastofninum
undanfarin ár en um nýtingu á
þeim stofni var vart að ræða
eftir að dragnótaveiðarnar voru
bannaðar árið 1952. Það var því
viðbúið að þegar dragnótaveiðar
voru leyfðar á nýjan leik á sl.
sumri þá mundi skarkolaveiðin
aukast. Þessi aukning varð þó
ekki eins mikil og ýmsir höfðu
gert sér vonir um en þó varð
skarkolaaflinn fimm sinnum
meiri en árið áður.
Hagnýting aflans
Breytingar á hagnýtingu
aflans á þorskveiðunum urðu
nokkrar samanborið við árið
áður. Var þar um að ræða, að
minna fór til frystingar en hins
vegar varð aukning á ísvörðum
TAFLA LU.
1 fiski, fiski til söltunar og til
herzlu. (Sbr. töflu III).
Vegna skorts á fiski á fersk-
fiskmörkuðunum í Bretlandi og
Þýzkalandi, sem stafar af afla.
leysi togara á Norður-Atlants-
hafi, sbr. það, sem segir um afia
togaranna hér að framan, hefir
verðlag á þessum mörkuðum
verið óvenju hátt undanfarið
ár. Enn er það svo, að neytendur
í þessum löndum greiða tiltölu-
lega hærra verð fyrir fisk úr ís,
ef hann er annars sæmileg vara,
en fisk, sem er frystur. Liggur
þetta í neyzluvenjum, en með
auknu framboði á góðum frosn.
um fiski má þó gera ráð fyrir,
að þetta eigi fyrir sér að breyt.
ast. Framan af árinu sigldu tog-
ararnir nokkuð til Bretlands en
um haustið lögðust þær sigl-
ingar niður á meðan viðræður
fóru fram milli ríkisstjórna fs.
lands og Bretlands, sem áður var
getið. Var þá þýzki markaður.
inn sá eini, sem til greina kom,
en þar eru takmarkaðri mögu-
leikar til landanna, sem voru þó
nýttir til hins ýtrasta. Með sigl-
ingunum gátu togararnir tví-
mælalaust bætt sér upp, að ein.
hverju leyti hin lélegu aflabrögð,
vegna hins háa verðs, sem oft
fékkst.
Aðallega voru það togaiamir,
sem hagnýttu sér þennan mark.
að, en meina var þó um það
en áður að hinir stærri vélbát-
ar sigldu með afla, sem mest var
fenginn af þeim sjálfum, en
einnig nokkuð keypt af öðrum
bátum.
Hin mikla breyting, sem varð
á afla togaranna, þ. e. einkum
minnkandi karfaafli, varð til
þess, að mjög minnkaði sá hluti
af afla, þeirra, sem fór til fryst-
ingar og var aðeins rúmlega
helmingur af því, sem var á
fyrra ári. Hins vegar fór nú
meira magn af bátafiski til fryst
ingar þó ekki fylgdi sú aukn-
ing þeirri aukningu, sem varð á
afla bátaflotans. Af heildarafl-
anum fór nú rúmlega 53% til
frystingar en hafði verið nær
62% árið 1959.
Hluti skreiðarverkunarinnar
jókst hins vegar á sama tíma
úr nær 12% í rúmlega 15% og
magnið, sem fór til herzlu jókst
um nær 12.000 smál. eða um
21%. EJftirspurnin eftir skreið
fer vaxandi og eru vonir til, að
verðlagsþróim verði fremur hag
stæð. Hér var þó sama upp á
teningnum og með frysta fisk.
inn, að aukningin var á báta-
fisknum en minnkaði aftur á
móti hjá togurunum.
Enn er svipaða sögu að segja
um fisk til söltunar. Þar hefir
verðlagsþróunin einnig orðið
hagstæð og jókst það fiskmagn,
sem fór til söltunar um nær 8%
eða um rúmlega 5000 smál. Hér
var þó einnig aukning hjá tog-
urunum, þó smávægileg væri.
Enda þótt breytingar þær á
hagnýtingu aflans, sem hér var
getið, geti virst nokkrar þá er
þó raunverulega ekki um að
ræða annað en það, sem hlýtur
að eiga sér stað frá ári til árs,
ef frá er tekin sú breyting, sem
varð vegna aflabrestsins á tog.
urunum einkum að því er karf.
ann snertir.
Breytingar á mörkuðunum
endurspeglast að jafnaði í breyt
ingum á framleiðslunni og ef
litið er rúmlega áratug aftur í
tímann þá hefir sannarlega ekki
skort á breytingar og þær stund
um óþarflega stórkostlegar.
Er því mikils um vert fyrir
framleiðendur að vera nógu
fljóta að átta sig á þeim beyt-
ingum, sem verða eða eru í að-
sigi.
Um hagnýtingu síldarafians
er getið í kaflanum um sildveið.
verði, sem var langt undir því,
sem reiknað hafði verið með
þegar síldarverðið var ákveðið
sumarið 1959. Þetta verðfall
kom svo fram af fullum þunga
fyrir vertíðina 1960. Að eðlileg.
um hætti hefði verðið á bræðslu.
síldinni átt að hækka vegna
j gengislækkunarinnar, þannig að
veiðiskipin hefðu fengið bættan
upp kostnaðarauka þann, sem
Ivarð af gengislækkuninni. En hér
fór sem sé á annan veg vegtia
I hins stórkostlega verðfalls á
mjöli og lýsi, sem áður var um
getið. Verðið á bræðslusíldinni
lækkaði af þessum sökum frá
árinu áður um kr. 10.— á hvert
mál og var ákveðið kr. 110.—
Hins vegar hækkaði verðið á
síld til söltunar um kr. 20.— i
kr. 180.— fyrir uppmælda tunnu.
En þrátt fyrir þessa óhagstæðu
verðlagsþróun varð þátttaka
meiri í síldveiðunum en nokkru
sinni fyrr. Alls fóru 258 skip tii
veiðanna og var það 34 fleiri en
árið áður. En það var ekki að«
eins að skipin voru fleiri en áður,
heldur kom það einnig til, að all.
ur útbúnaður flotans til veið-
anna var nú að miklum mun betri
en áður hefir þekkzt. Undanfar.
in ár hefir þeim skipum farið
fjölgandi, sem hafa fengið nætur
úr gerfiefnum en einkum hefir
þetta þó gerst seinustu tvö árin
og mest á árinu 1960. Mátti heita,
að meginhluti flotans væri búinn
slíkum veiðarfærum. Þá voru
allmörg skip með „kraftblokkir",
en það tæki hafði fyrst verið not.
að með árangri á vertíðinni 1959,
Með notkun þess var unt að losa
sig við nótabátinn og draga hring
nótina beint inn á veiðiskipið, en
slíkt er þó einungis unt á þeim
skipum, þar sem rúm á þilfari
eða bátaþilfari er nægjanlegt
fyrir nótina og til þess að athafna
sig. Loks var svo keypt allmikið
af nýjum fiskileitartækjum i
veiðiflotann.
Allur sá nýi útbúnaður, sem
hér var um að ræða krafðist að
sjálfsögðu mikillar fjárfestingar
og óhætt mun að fullyrða, að
aldrei hafi síldarútgerðarmenn
kostað jafnmiklu til fyrir ein«
vertíð og mátti segja, að miklar
vonir hlutu að vera tengdar við
aflabrögð á vertíðinni. Því miður
áttu þær vonir eftir að bregðast
svo sem síðar mun verða skýrt
frá og þeim mun þyngra varð
þetta áfall útgerðinni, sem til-
kostnaðurinn hafði verið svo gíf.
urlega mikill, sem áður greinir.
Flotinn fór snemma á miðin,
en undanfarin sumur hefir það
gefist vel þeim skipum, sem far.
ið hafa snemma. Fóru fyrstu
skipin þegar er rúm vika var af
HAGNÝTING FISKAFLANS
Aiii á þorskveiðum 1 9 6 0 19 5 9
Togarar Bátar Samtals Togarar Bátar Samtals
smál. % smál. % smál. % smál. % smál. % smál. %
fsvarinn fiskur 24.600 21.8 2.870 1.1 27.470 7.4 12.840 8.2 484 0.2 13.324 3.5
Til frystingar . 60.000 53.7 137.500 53.0 197.500 53.2 112.062 71.8 124.108 55.1 236.170 61.9
Til herzlu . 12.600 11.2 44.350 17.0 56.950 15.3 14.904 9.5 30.077 13.3 44.981 11.8
Til söltunar 8.400 7.6 66.360 25.6 74.760 20.1 6.793 4.4 62.589 27.8 69.382 18.2
Annað 6.400 5.7 8.520 3.3 14.920 4.0 9.574 6.1 8.089 3.6 17.663 4.6
Samtals 112.000 259.600 371.600 156.173 225.347 381.520
Afli á sáldveiðuim. 1 9 6 0 1 9 5 9
Togarar Bátar Samtals Togarar Bátar Samtals
smál. % smál. % smál. % smál. % smál. % smál. %
Isvarin síld 600 75,0 1,200 0,9 1,800 1,4 321 0,2 321 0,2
Til frystingar 100 12,5 8,400 6,4 8,500 6,4 64 26,2 14,725 8,1 14,789 8,1
Til söltunar — 22,800 17,3 22,800 17,2 36,334 19,9 36,334 19,9
Til bræðslu 100 12,5 99,600 75,4 99,700 75,0 180 73,8 131,263 71,8 131,443 71,8
Samtals 800 132,000 132,800 244 182,643 182,887