Morgunblaðið - 15.03.1961, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 15. marz 1961
MORCVISBLAÐIÐ
11
Aukið réttaröryggi fólgið í
stofnun saksóknaraembættis
FRUMVARP ríkisstjórnar-
innar um breyting á lögum
um meðferð opinberra mála
var til 1. umræðu á fundi
ncðri deildar Alþingis í gær.
Hér í blaðinu hefur áður
verið gerð grein fyrir aðal-
efni frv., sem er tvíþætt: 1)
stofnað verður embætti sak-
sóknara ríkisins, og verður
ákæruvaldið í höndum hans
en ekki dómsmálaráðherra,
svo sem verið hefur, 2) ný
skipan verður gerð á emh-
ætti sakadómarans í Reykja-
vík, sem er í því fólgin, að
sakadómarar verða 3—5 og
einn yfirsakadómari.
— ★ —■
Bjarni Benediktsson dóms-
nsálaráðherra fylgdi frv. úr
hlaði og skýrði efni þess. Vék
hann fyrst að fyrri meginbreyt-
ingunni, sem frv. gerir ráð
’jjjjjl fyrir, s k i p u n
sérstaks s a k -
sóknara, sem að
mestu leyti taki
við þ v í valdi,
er dómsmálaráð
herra hefur nú
um höfðun refsi
mála. — Sagði
hann, að 7 sinn
um áður hefðu
komið fram frv., sem gengu í
sömu átt, en aldrei náð fram að
ganga. Ástæðan til þess væri
fyrst og fremst sú, að nokkur
kostnaðarauki yrði sjálfsagt
samfara þessari breytingu, sem
hér væri lagt til, að gerð væri.
Raunar mundi sjálfsagt eitthvað
sparast í dómsmálaráðuneytinu,
en þó ekki því sem þessum
kostnaðarauka næmi. — Sagði
dómsmálaráðherra það skoðun
sína, að ekki væri horfandi í
þennan kostnað fyrir það ör-
yggi, sem breytingin hefði í för
með sér.
Auðsær ávinningur
Ráðherrann kvað það mikið
vandaverk að ákveða, hvort og
hvenær höfða skyldi refsimál,
en Ijóst væri, að sá vandi héld-
ist óbreyttur, þrátt fyrir breyt-
inguna. Og búast mætti við, að
íekki verði síður deilt um
'ákvarðanir saksóknara en
ákvarðanir dómsmálaráðherra í
þessum efnum. En það væri
mikill ávinningur að taka
ákæruvaldið úr höndum ráð-
herra og fela það saksóknara,
þótt játa verði, að ráðherra
sitji yfirleitt tiltölulega stuttan
itíma og sé háður almennri
gagnrýni í störfum sínum og
að auðveldara sé að koma á
hann pólitískri ábyrgð en sak-
sóknara, sem skipaður er í
stöðu sína eins og aðrir emb-
ættismenn með sömu trygging-
um og verði þar af leiðandi
ekki látinn víkja nema hann
hafi brotið af sér í starfi eða
sé óhæfur til að gegna því að
mati dómstóla.
Sá möguleiki sé alltaf fyrir
hendi, að pólitískur ráðherra
misbeiti valdi sínu. Með þessu
væri þó ekki sagt, að mörg
dæmi væru um þetta hér á
iandi, þótt oft hefðu komið
fram ásakanir á hendur ráð-
herra í þessa átt. Og sannleik-
urinn væri e.t.v. sá, að ekki sé
eins mikil hætta á þessu og orð
er á gert, því að þótt ráðherra
hafi að vísu úrskurðarvaldið í
sínum höndum, þá séu verkin
yfirleitt unnin af æfðum starfs-
mönnum sem líti sömu augum
á hlutina og saksóknari mundi
gera. Og undir ráðherra sé að
jafnaði ekki borið annað en
það, sem talið er svo mikið
álitamál, að rétt þyki, að æðsti
embættismaðurinn fjalli um
það.
En það væri ekki nóg, að
misbeiting ákæruvaldsins sé
sjaldgæf, sagði dómsmálaráð-
herra. Það væri ekki síður þýð-
ingarmikið að koma í veg fyx-
ir, að hægt sé að telja almenn-
ingi trú um, að misbeyting
valds eigi sér stað. Og stjórn-
málamaður, sem með þetta
vald færi, eigi frekar á hættu
að vera sakaður um slíka mis-
beitingu en hlutlaus embættis-
maður. Almenningur mundi
sjálfsagt telja meira réttarör-
yggi fólgið í því að fela þetta
vald hlutlausum embættismanni
en stjórnmálamanni, sem fyrir-
fram hefði nær helming þjóð-
arinnar á móti sér. Sagði ráð-
herrann, að það væru fyrst og
fremst þessi sjónarmið, sem að
sínu áliti mæltu með breyting-
unni, en ekki það, að hann væri
endilega viss um, að saksóknari
mundi vinna verkin betur en
ráðherra hefur gert. En enginn
skyldi ætla að fullkominn frið-
ur ríkti um starf hans, því að
eftir sem áður þyrfti að taka
umdeilanlegar ákvarðanir.
Frekari endurskoðun
nauðsynleg
Þá benti dómsmálaráðherra
á, að brýna nauðsyn bæri til
að endurskoða alla meðferð op-
inberra mála fyrir dómurum.
Eins og henni væri nú háttað
mætti segja að rannsókn dóm-
aranna leiddi til þess að þeir
fengju ákveðnar skoðanir á
sakarefninu og að rannsókn lok-
inni gætu þeir verið í þeim
huga, að þeir væru ekki færir
um að kveða upp hlutlausan
dóm, því að um leið væru þeir
að kveða upp dóm yfir eigin
verkum. Þessi skipan hefði við-
gengizt hér á landi vegna þess
að við höfum ekki treyst okkur
til þess að verja nægilegu fjár-
magni til þessara mála. Þessi
gamla skipan væri nú orðin úr-
elt og veitti sakborningi ekki
það öryggi, sem eðlilegt er, að
hann njóti. Kvað ráðherrann
það ásetning sinn að láta undir-
búa nýja löggjöf um þessi at-
riði, en slíkur undirbúningur
tæki langan tíma og ástæðu-
laust væri að draga þá réttar-
bót, sem hér væri á ferðinni.
Þetta væri þaulrætt og hugsað
mál, en hitt miklu flóknara og
minna rætt ennþá.
Fjölgun sakadómara
Síðara meginatriði frv. kvað
dómsmálaráðherra þýðingar-
minna, en í því fælist heimild
til þess að fjölga sakadómurum
í Reykjavík í 3—5 og verði
einn þeirra yfirsakadómari. Af
þessu kynni að leiða nokkum
aukakostnað, en hann væri þó
hverfandi. Benti ráðherrann á,
að réttarstaða þeirra, sem nú
starfa sem fulltrúar við emb-
ættið væri mjög óviss, og þegar
þess væri gætt, að þetta væru
annamestu dómarar landsins,
væri augljóst, að þeim yrði að
skapa a.m.k. sama öryggi og
þeim, sem færri dóma kveða
upp.
í lok ræðu sinnar lýsti dóms-
málaráðherra því yfir, að næði
þetta frv. fram að ganga, mundi
hann bera fram á næsta þingi
hliðstætt frv. um borgardómara
embættið og e.t.v. fleiri emb-
ætti, en kvaðst ekki að svo
stöddu reiðubúinn til þess að
ræða það mál nánar.
Gísli Jónsson varpaði fram fyr
irspurnum til dómsmálaráðherra
varðandi 2 atriði frumvarpsins.
Þórarinn Þórarinsson lét í ljós
þá skoðun, að hér væri um að
ræða mál, sem telja yrði meðal
merkustu mála þessa þings. Þá
vék Þórarinn nokkuð að þvi, að
dómsmálaráðuneytið hefði ekki
nógu mikinn mannafla til þess
að geta sinnt ýmsum verkefn-
um sem skyldi.
Bjarni Benediktsson dómsmála
ríöherra svaraði fyrirspuxnum
Gísla Jónssonar. Þá tók hann
fram, að það væri rétt, að dóms-
málaráðuneytið hefði ekki á
nógu miklum mannafla að skipa
til þess að geta rækt eins og
skyldi ýmis verkefni, sem þó
yrðu að teljast mjög nauðsynleg,
og þessi staðreynd ætti ekki
minnstan þátt í því hve lar.gan
tíma rannsókn ýmissa mála tek-
ur. En það væru þó einkum 2
mál, sem ráðuneytið þyrfti að
geta unnið betur að: 1) Hafa
þyrfti betra eftirlit með embætt
ismönnum. Eins og sakir stæðu
væri ekki nógu gott eftirlit með
því af hálfu dómsmálaráðuneyt
isins, að þau verk séu unnin,
sem brýnust eru. Og þar sem
fjármálaráðuneytið hefði nú
komið á allgóðu eftirliti að því
er fjármál embættanna varðaði,
þá væri hætta á, að þeir freist-
uðust til þess að leggja áherzlu
á að halda fjármálunum í lagi, en
létu önnur störf sitja á hakanum.
2) Þá þyrfti dómsmálaráðuneyt-
ið að hafa á að skipa meiri mann"
afla til undirbúnings löggjöf í
ríkara mæli en verið hefur. Á
hinum Norðurlöndunum væri
allsherjarendurskoðun löggjafar
og umsjón með löggjöf, sem und
irbúin er í öðrum ráðuneytum,
eitt aðalverkefni dómsmálaráðu
I neytanna.
'siswnr*/ skrifar um:
KVIKMYNDIR
Stjörnubíó:
GYÐJAN
Það fara margar sögur og
ekki glæsilegar af lífi sumra
kvikmyndaleikaranna í Holly-
wood og hinni hörðu baráttu
sem margir leikaranna hafa orð
ið að heyja til þess að ná þar
verulegum frama. Hin ameríska
mynd, sem hér er um að ræða
fjallar á mjög áhrifaríkan hátt
um þetta efni. Ung telpa, Emily
Faulkner elzt upp með móður
sinni í einu af suðurfylkjum
Bandaríkjanna. Móðirin sýnir
henni litla blíðu og barnið er
mjög einmana. Þegar Emily ér
orðin fullþroska fara piltarnir
að sækjast eftir henni og hún
gerist þeim ærið eftirlát. En hún
á þá þrá heitasta að verða kvik-
myndastjarna. Dag einn rekst
hún á drukkinn mann í götu-
ræsinu. Það er sonur frægs leik-
ara, sem einnig hefur verið of-
Stýrimann og II. véSstjóra
vantar á bát frá Keflavík, sem veiðir með þorskanet
Upplýsingar í síma 1201, Keflavík og 11733, Reykja-
vík.
H afnarfjörður nágrenni
Pökkunarstúlkur óskast strax.
Hraðfrystihusið Frost h.f.
Hafnarfirði — Sími 50165.
— Málarinn
Framh. af bls. 15.
leið. Maður verður að mölbrjóta
allt með annarri hendi og halda
hinni um leið fram til þess að
þiggja ölmusu. Aðeins ídealistar
lenda á gálganum....“
. . . „Væmnin (á opnunardeg-
inum) verkaði eins og ópíum.
Jafnvel opnunarræðan, sem ein_
mitt hafði áhrif vegna hrokans,
væmninnar og lákúrulegrár
metnaðargirni, var óhindruð til
enda flutt. Þá sagði ég við sjálf-
an mig: Borgar það sig í ver_
unni að blekkja fólk, sem gin
svona við blekkingunni eins og
við jólaköku með rúsínum."
....,,Ég er hundrað sinnum
dauður en duft líks míns sáldr-
ast eins og eiturský yfir jörðina
og smitar jafnvel afskekktustu
kima og skúmaskot með fúa og
rotnun. Alltaf þar sem nógu
margir menningartarfar eru
saman komnir, mun ég vera
með í hópnurn." — Slík eru þau
spaklegu orð, sem blásin voru í
brjóst hins nýlátna og aldrei iif-
anda Bólusar Krims, sem fædd-
ist í dauðateygjunum á einhverri
listasamkundu í Schwabing,
þessari „hugmynd", sem síðan
varð orsök mikilla bollalegginga
og deilna um allt land. Þau eru
næstum því spámannsleg.
ólm.
drykkjumaður. Emily eigir
þarna tækifæri til að nálgast
takmark það að verða kvik-
myndaleikkona. Hún tekur
manninn, er heitir John Tower,
upp úr götunni, fer með hann
í gistihús og vakir yfir honum
um nóttina. Þau gerast góðir
að lokum dáð kvikmyndastjarna.
En hún hefur keypt þennan
frama dýru verði, því að þegar
hér er komið er hún orðin
drykkfeld og eiturlyfjaneitandi
og svo taugaveikluð að nálgast
algert brjálæði . . .
Mynd þessi, er sem áður seg-
vinir og giftist. Þau eignast
eina dóttur, en brátt skilja leið-
ir þeirra. John hefur ekki dreg-
ið úr drykkjuskapnum og loks
fer hann í stríðið. Emmily er
ekki þeim vanda vaxin að ann-
ast dóttur sína og skilur hana
eftir hjá móður sinni. Síðan ligg
ur leið Emily til Hollywood.
Þar hefst fyrir alvöru baráttu-
og harmsaga hennar. Hún lend-
ir í misjöfnum félagsskap, tek-
ur óspart þátt í taumlausu lífi
kvikmyndafólksins þar í borg
með öllu sem því fylgir. En
henni tekst að vekja á sér at-
hygli og fær hlutverk í kvik-
myndum en þó ekki alveg án
endurgjalds, því hún er fríð og
girnileg. Hún hlýtur nú skjótan
frama, sem leikkona og verður
ir mjög áhrifarík og vel gerð,
en það sem öðru fremur mun
gera hana minnisstæða er stór-
brotinn og sannur leikur Kim
Stanley í hlutverki Emely. Hef
ég ekki um langt skeið séð jafn
frábæran leik í kvikmynd.
Fornminjar
Framhald af bls. 6.
Katanes til Þorfinns jarls og
var þar lengi síðan og fóstraði
hann, er jarl var ungur, og var
síðan kallaður Þorkell fóstri, og
var hann ágætur maður. Fleiri
voru þeir ríkismenn, er flýðu
úr Orkneyjum fyrir ofríki Ein-
ars jarls; flýðu flestir til Þor-
finns jarls, sumir til Noregs og
ýmissa landa“.