Morgunblaðið - 24.03.1961, Blaðsíða 10

MORGVNBLAfílÐ
Föstudagur 24. marz 1961
10
Fiskivernd á uttiöfum
Viðtal við Gunnar G. Schram
Ph.D um doktorsritgerð hans
HINN 6. febr. sl. lauk Gunnar G.
Schram doktorsprófi í lögum viS
háskólann í Cambridge. Hann er
nýkominn heim og mun á næst-
unni taka við starfi sem ritstjóri
Vísis. BlaSamaður frá Mbl. hitti
Gunnar að máli fyrir skemmstu
og bað hann segja sér frá náotns-
ferli sínum og doktorsritgerð.
Hún fjallar um efni, sem okkur
íslendingum hlýtur jafnan að
vera hugstae-tt, þ.e.a.s. hvernig
hægt sé með atbeina sjóréttar-
reglna að veita fiskistofnum og
fiskimiðum á hafinu utan land-
helginnar vernd gegn ofveiði.
Heidelberg
Gunnar segist vera fæddur og
uppalinn á Akureyri, en til þess
að róa Reykvíkinga xná geta
þt-ss, að hann er sannur Vestur-
bæingur I föðurætt. Kvæntur er
hann Elísu Steinunni Jónsdóttur,
og eiga þau tvo syni barna.
Stúdentsprófi lauk hann frá
M.A. 1950 og lögfræðiprófi 1956.
Næsta ár var hann blaðamaður
við Morgunblaðið, en haustið
1957 fékk hann Humboldt-styrk-
inn þýzka og fór til Heidelberg.
Þar nam hann við stærstu þjóð-
réttarstofnun Þýzkalands, sem
!hét áður Kaiser Wilhelm stofnun
in og var í Berlín, en eftir stríð-
ið var hún endurreist í Heidel-
berg og nefnist nú Max-Planck
stofnunin í alþjóðlegum einka-
málarétti og þjóðarétti. Auk
þjóðaréttar lagði Gunnar stund
á stjórnlagafræði. Aðal'kennari
hans var dr. Hermann Mosler,
fyrrum ráðgjafi Adenauers í
þjóðréttarmálum.
Vorið 1958 fór Gunnar til
Genfar og var þar fregnritari
Morgunblaðsins á fyrri sjóréttar
ráðstefnunni. Þar fylgdist hann
í tvo mánuði með umræðum um
landhelgismál og verndun fiski-
miða og fékk áhuga á þessu sér-
staka sviði þjóðaréttar. Land-
helgismálin eru næstum útrædd
frá fræðilegu sjónarmiði, en aft-
ur á móti hafa reglur um vemd-
un fiskimiða lítt verið rannsak-
aðar lögfræðilega. Tók hannsíð-
na að kynna sér þá þætti alþjóð-
legs sjóréttar og þjóðaréttar, sem
varða fiskistofnaverndun á út-
höfum, utan landhelgi. Þegar
hann kom aftur til Heidelberg,
flutti hann m. a. fyrirlestra við
Max-Planck stofnunina um ráð-
stefnuna í Genf.
Cambridge
Haustið 1958 fór Gunnar svo
til Cambridge, en þar er talinn
beztur þjóðréttarskóli í Evrópu.
— Hvernig líkaði þér vistin
þar?
— f alla staði vel. Ég var í
Sidney Sussex College og sótti
fyrra árið tíma hjá 4 prófessor-
um, sem eingöngu lesa í þjóða-
rétti.
— Var mikið um útlendinga
við skólann?
— Já, þarna ríkti mjög alþjóð-
legur blær, því að lögfræðingar
hvaðanæva að úr heiminum
sækja til Cambridge til náms í
þjóðarétti.
— Eru nemendurnir allir orðn
ir lögfræðingar, áður en þeir
koma að skólanum?
— Já, þetta er eins konar
framhaldsháslkóli og fyrirlesti>-
arnir einungis ætlaðir mönnum,
sem lökið hafa háskólaprófi.
— Hvernig sóttist þér svo
námið?
— 1958—59 hlýddi ég á fyrir-
lestra, sótti vi'kulega seminör,
sem fjölluðu um hin fjarskyld-
ustu efni á sviði þjóðaréttar,
og vann að frumrannsóknum á
efni því, sem ég hafði þá þegar
valið mér í lokaritgerð. 1959—60
skrifaði ég svo ritgerðina.
Doktorsvörnin
— Hvernig fer doktorsvöm
fram í Cambridge?
— Fyrst verður lagadeild há-
skólans að samþykkja, að við-
komandi megi hefja ritun dokt-
orsritgerðar. Er þá miðað við
námsárangur hans og þá trú,
sem prófessorarnir hafa öðlazt á
getu hans og hæfni. Er slíkt leyfi
venjulega ekki veitt fyrr en við-
komandi hefir verið við háskól-
ann einn vetur. Skilyrði "er að
doktorsefnið dveljist í þrjá vet-
ur við rannsóknir á kjörefni
Dr. Gunmar G. Schram
sínu í Cambridge. Undanþágu
frá því er þó unnt að fá og veitti
lagadeildin mér heimild til að
vinna að ritgerðinni í tvö ár í
stað þriggja. Þegar ritgerðinni er
síðan lokið, skipar deildin tvo
andmælendur. Vörnin sjálf er
ekki opinber. Þá ræða andmæl-
endur við doktorsefnið um rit-
gerðina, gagnrýna hana Qg biðja
um nánari útlistanir og skýring-
ar á einstökum atriðum. Að
þeirri yfirheyrslu lokinni senda
þeir prófráði skólans og lagadeild
skýrslu um ritgerðina og frammi
stöðu doktorsefnis. Þessir aðilar
verða svo að lokum að sam-
þykkja, að viðkomandi hljóti
doktorsgráðu.
— Hverjir voru andmælendur’
þínir?
— Dr. C. Parry, lektor í þjóða
rétti við háskólann í Cambridge
og D. H. Johnson, prófessor við
Lundúnaháskóla. Hann er helzti
sérfræðingur Breta í sjóréttar-
fræðum og var t. d. aðalráðgjáfi
brezku ríkisstjórnarinnar á ráð
stefnunni í Genf 1958.
— Hvað stunda margir nám
að jafnaði í þjóðarétti í Cam-
bridge?
— Þeir eru ekki fleiri en um
2Ö á ári hverju, en til marks um
það, hve alþjóðlegur sá hópur
er, þá voru þeir á síðasta ári
frá 15 löndum.
— Taka allir doktorsgráðu í
lok námsferilsins?
— Nei, flestir lesa undir mag-
isterspróf. Síðan var doktorspróf
í. þjóðarétti þreytt við háskólann
árið 1958.
— Því last þú ekki undir
magisterspróf?
— Það var vegna þess, að
prófessor minn R. Y. Jennings
fannst þetta vera merkilegt efni,
sem lítið hafði verið skrifað um
áður, og hvatti mig því til að
stefna að doktorsprófi.
— Hvað geturðu sagt okkur
um efni ritgerðarinnar?
— Það felst í heiti hennar,
„Conservation of High Seas Fish
eries as a Problem of Inter-
national Law“, eða „Verndun
fiskistofna sem vandamál í þjóða
rétti“.
Er úthafið afréttur?
Um aldir hefur ekki önnur
þjóðréttarregla gilt um fiskveið-
ar á úthöfum en sú, að þar væri
öllum frjálst að fiska, úthafið
væri eins konar afréttur, þar
sem engin þjóð gæti sett tak-
mörkunarreglur um fiskveiðar
án samþykkis allra, sem þar
gætu átt hlut að máli. Þessi rétt
arregla var fullnægjandi, meðan
veiðitækni var frumstæð, en
vegna hinna miklu og öru fram-
fara í veiðitækni hefur sú hætta
komið til sögunnar, að mið verði
rányrkt og uppurin og fiski-
stofnar ofveiddir. Sú hefur enda
orðið raunin á sums staðar, eins
og við íslendin^ar vitum þjóða
bezt.
Rá.nyrkja og ofveiði
Þetta gerðu menn sér fyrst
ljóst á ofanverðrj 19. öld, þegar
mjög tók að ganga á fiskistofna
í Norðursjó, og voru þá fyrstu
fiskiverndarsamningarnir gerð-
ir. Slík verndun er nauðsynleg
um aðrar veiðar en fiskveiðar,
t. d. hvalveiðar, og 1911 gerðu
Bretar, Bandaríkjamenn, Rúss-
ar og Japanir með sér samning
um selveiðar í norðanverðu
Kyrrahafi. Síðan hafa um 20 slík
ir samningar verið gerðir.
Rányrkja síðustu ára hefur
gert þörf verndarsamninga mjög
brýna, ekki sízt þegar það er
haft í huga, að mannkyninu
fjölgar nú um 50 milljónir ár-
lega, og fiskur er ein mikilvæg-
asta og ódýrasta fæðutegund,
sem þjóðir heims eiga kost á.
Milliríkjasamningar hafa
reynzt gagnlegir, en leysa þó
ekki allan vandann, því að þjóð-
um er í sjálfsvald sett, hvort
þær gerast samningsaðilar. Hef-
ur t. d. verið mjög bagalegt, að
ein mesta fiskveiðiþjóð heims,
Japanir, hefur oftlega skorazt
undan samningsaðild. Uppsögn
tveggja helztu hvalveiðiþjóð-
anna á hvalveiðisamningum fyr-
ir nokkru en annað dæmi um
haldleysi slíkra samninga.
Hægfara réttarþróun
Segja má þvi, að þjóðréttar-
reglur hafi orðið hér á eftir þró-
uninni, og ófremdarástand mynd
azt, sem brýna nauðsyn ber til
að bæta úr. Því var undirritaður.
á Genfarráðstefnunni 1958 al-
þjóðasamningur um fiskivernd,
sem geymir grundvallarreglur
um skyldu ríkja til að forðast
ofveiði. Fulltrúar fslands og 70
annarra ríkja skrifuðu undir
samninginn, en 22 ríki þurfa að
staðfesta hann til þess að hann
öðlist gildi. Hingað til hafa ein-
ungis 3 rJki gert það. Mikill
vandi væri leystur, ef hann gengi
í gildi.
Alþjóðalöggjöf æskileg
Mín skoðun er sú, að sam-
kvæmt grundvallarreglum laga
sé rányrkja fiskimiða úthafsins
ólöglegt athæfi og rökstyð ég
það sjónarmið í alllöngu máli í
ritgerðinni. Allar þjóðir eiga að
vísu rétt á að fiska á úthafinu.
En rétturinn til fiskveiða þar er
sameiginlegur réttur og með of-
veiði gengur þjóð á rétt annarra
þjóða til þess að nýta þá fiski-
stofna, sem ofveiddir eru, og
fremur þar með ólöglegt athæfi.
Fram til þessa hafa hins vegar
fæstir álitið, að unnt væri að
telja þjóð, sem liði fiskimönnum
sínum að rányrkja úthafsfiski-
stofna, seka um brot á grund-
vallarreglum þjóðaréttarins.
Okkur íslendinga varðar það
miklu, sem aðrar fiskveiðiþjóð-
ir, að alþjóðleg viðurkenning fá
i ist á þessu sjónarmiði, sem hér
hefir verið hreyft: að það sé
þjóðréttarbrot að rányrkja út-
hafsfiskistofna. Hingað til hafg
strandríkin, sem viljað hafa
vernda afkomu sina, orðið að
framfylgja landgrunnslögum og
reglugerðum einhliða, þar sem
um hefir verið að ræða svæði
utan hinnar eiginlegu fiskveiði-
landhelgi. Er mönnum þar helzt
minnisstæð löggjöf hinna ýmsu
Suður-Ameríkuríkja, sem lýst
hafa fiskiverndarlögsögu allt að
200 mílur á haf út. En þessar til
raunir ríkja til þess að vemda
fiskimiðin utan landhelginnar
hafa sætt mótspyrnu erlendra
fiskveiðiþjóða og leitt til alþjóða
deilna. Er fáum það betur kunn-
ugt en pkkur íslendingum, en eins
og allir vita hefir útfærsla fisk-
veiðilandhelginnar verið fram-
kvæmd á grundvelli landgrunns-
laganna frá 1948. Fram að þessu
hefir því hér verið um það að
ræða að strandríki hafa í sjálfs-
vörn tekið einhliða ákvarðanir
um friðun fiskimiða á landgrunn
inu. í framtíðinni hlýtur það hins
vegar að vera hagur okkar sem
annarra þjóða að tryggja friðun
arréttinn með alþjóðalögum. Og
sú er einmitt meginuppistaða rit
gerðarinnar: Hvernig verður það
gert og hvernig eiga þær reglur
að vera?
Ritgerðin.
— Hvernig er ritgerðin byggð
upp?
— Fyrst eru færð að því rö'k,
að sú skuldbinding hvíli þegar
á ríkjum að forðast ofveiði. Þá
í TILEFNI af degi frímerkisins,
hinn 11. apríl næstkomandi, mun
póst- og símamálastjórnin gefa
út tvö frímerki með mynd af
Stjórnarráðshúsinu í Reykjavík,
(sama mynd og á útgáfu frá 9.
des. 1958).
Annað frímerkið er blágrátt,
kr. 1.50, en hitt rauðbrúnt, 3.00.
Frímerki þessi eru prentuð hjá
Courvoisier S/A, La Chauxde-
Fonds, Sviss, í 50 stk. örkum.
Fyrstadagsumslög póststjórnar
innar kosta kr. 2.00 en óáprentuð
umslög kr. 1.00. Ef viðskipta-
vinur sendir sín eigin fyrstadags-
umslög til að láta frímerkja þau
og stimpla á útgáfudegi, er tekin
50 aura aukaþóknun fyrir hvert
umslag, umfram hin fyrstu fimm.
Sama gjald er tekið fyrir að
Höfðu ekki tíma
til að syngja
KEFLAVÍK, 21. marz: Karlakór
inn Fóstbræður efndi til söng-
skemmtunar í Félagsbíói í Kefla
vík s.l. sunnudag. Húsfyllir var
á söngskemmtuninni en það olli
vonbrigðum, að kórinn söng ekki
nema hluta af þeim lögum, sem
voru á efnisskránni. Gáfu Fóst-
bræður þá skýringu á þessu, að
þeir hefðu ekki tíma til að
syngja öll lögin, þar sem þeir
þyrftu að halda söngskemmtun á
öðrum stað sama dag. Það sem
þeir sungu, líkaði vel. — H.S.
eru raktir gerðardómar, er víkja
að verndun miða utan landhelgi,
og er þar umfangsmestur dómur
í máli Breta og Bandaríkja-
manna um selveiðar í Berings-
hafi, sem upp var kveðinn
skömmu fyrir síðustu aldamót.
Þá er rætt um kröfur ýmissa
ríkja til fiskiVerndarlögsögu á
úthafinu og lögmæti þeirra, og
alþjóðasamningar um fiskivernd
un athugaðir og gagnrýndir.
f síðari hluta eru settar fram
tillögur um það, hverjar réttar-
reglur beri að lögfesta innan
þjóðaréttar, svo að fiskistofnar
utan landhelgi hljóti nægilega
vernd.
— Kemur ritgerðin út prent-
uð?
— Báðir andmælendurnir við
doktorsvörnina mæltu með út-
gáfu hennar í Englandi en enn
þá er allt of snemmt að segja
nokkuð um það.
— Hvað sténdur þeim helzt til
boða, sem lokið hafa doktors-
prófi í þjóðarétti?
— Sumir taka við störfum I
lagadeildum hinna ýmsu alþjóða-
stofnana, en algengast mun það
vera að þeir hverfi að kennslu-
störfum í þessari grein við há-
skóla í heimalöndum sínum.
— Viltu taka eitthvað sérstak-
lega fram að lökum?
— Ég vildi gjarnan koma á
framfæri þökkum til allra aðila
sem styrkt hafa mig til þessa
áforms og þá sérstaklega til
Vísindasjóðs, British Council og
Alexander Von Humboldt sjóðs-
ins. — M. Þ.
skrifa utan á fyrstadagsumslög,
ef um fleiri en 5 er að ræða.
Pantanir á fyrstadagsumslög-
um þurfa að hafa borizt minnst
hálfum mánuði fyrir útgáfudag
eða í síðasta lagi 28. marz nk. og
skal greiðsla fyrir pöntunina
ásamt burðargjaldi og skrásetn,
ingargjaldi fylgja.
í tilefni af degi frímerkisins
mun sérstakur dagstimpill verða
í notkun þann dag á Póststofunni
í Reykjavík.
Hringdi
VERSAILLE, 22. marz. (NTB)
Samkvæmt orðrómi, sem gengur
í París, hringdi Roland Peugeot
til manna þeirra, sem sakaðir
eru um að hafa rænt syni hans,
skömmu áður en þeir voru hand
teknir. Segja fréttirnar að lög-
reglan hafi fundið minnisbók i
íbúð Raymonds Rollands í París,
þar sem danska fegurðardísin
Ingelise Bodin hafði skrifað i
nafn Peugeots meðal þeirra sem
hringt höfðu þangað. Upphring
ingin á að hafa átt sér stað rétt
áður en hin ákærðu héldu til
vetraríþróttasvæðisins Megeve,
þar sem Roland Peugeot og kona
han dvöldu.
Saksóknarinn í Versaille, sem
hefur með rannsókn málsins að
gera, neitar að segja nokkuð um
orðróm þennan, en hefur gefið i
skyn að minnisbókin sé mjög at
hyglisverð.
Tvö ný frímerki í tilefni
af degi frímerkisins