Morgunblaðið - 08.04.1961, Blaðsíða 12

12
MORGXJISBLAÐIÐ
Laugardagur 8. aprfl 1961
JEorjPlEÍíl&Mfo
Utg.: H.f Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (óbm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónssön.
Leshók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Augiýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu kr. 3.00 eintakið.
ABYRGÐARLAUST ATFERLI
Pngan þarf að undra, þótt
^ óánægju verði vart meðal
brezkra togarasjómanna
vegna samkomulagsins um
lausn fiskveiðideilunnar. Svo
hagstætt er þetta samkomu-
lag íslendingum. Hitt sætir
nokkurri furðu, að ábyrgðar-
lausir hávaðamenn, eins og
Dennis Welch, skuli fá því
áorkað, að yfirmenn á brezk-
um togurum hefji mótmæla-
verkfall vegna samnings-
bundinna fisklandana ís-
lenzkra togara í Bretlandi.
Takmark þessa mótmæla-
verkfalls er fyrst og fremst
það, að rift verði samningum
Islendinga og Breta um
fisklandanir íslenzkra,.togara
í Bretlandi. Togaramenn
hyggjast með öðrum orðum
fá rift samningum milli land
anna með hreinum ofbeldis-
aðgerðum.
Brezkir togaraeigendur,
samband flutningaverka-
manna og ábyrgir aðilar í
Bretlandi hafa látið í ljós
andúð sína á þessu tiltæki
togaramanna. Má því óhikað
gera ráð fyrir, að mótmæla-
verkfall þeirra muni renna
út í sandinn, án þess að ná
tilgangi sínum. Ríkisstjórn
íslands og íslenzka þjóðin
fögnuðu því að fiskveiðideil-
an leystist og möguleikar
sköpuðust á góðri sambúð og
samskiptum við brezku þjóð-
ina. Yfirmenn á brezkum
togurum vinna því illt verk
og ábyrgðarlaust með mót-
mælaverkfalli sínu gegn
fisklöndunum íslendinga. —
Brezkar húsmæður þurfa á
íslenzka fiskinum að halda.
Þessi viðskipti íslendinga og
Breta standa á gömlum merg
og hafa verið báðum þjóð-
tmum til hagsbóta.
HVERJIR ERU
NASHYRNINGAR ?
¥ eikrit Eugéne Ionescos,
NaShyrningarnir, hefur
vakið mikla athygli hér í bæ
og umtal. í fréttaauka í út-
varpinu flutti ungur rithöf-
undur erindi um skáldið og
verk hans og var þar ýmis-
legt vel athugað. En rithöf-
undurinn flaskaði a. m. k. á
einu atriði. Hann gætti sín
ekki, eða e.t.v. hefur hann
gætt sín of vel. Hann sagði
að Nashyrningarnir væri á-
deila á nazisma nútímans,
eins og hann komst að orði.
Auðvitað er þetta rétt, að
svo miklu leyti sem hægt er
að tala um nazisma lengur.
Hann gekk sér til húðar í
stríðinu og hefur ekki birzt
síðan, nema í því sem
kallað var McCarthyismi og
nú sem afurganga í gervi
kommúnismans. En rithöf-
undurinn minntist ekki á
það höfuðatriði, að Nashyrn-
ingarnir eru auðvitað hvöss
ádeila á kommúnisma nú-
tímans. Þess vegna á leikrit-
ið nú svo brýnt erindi við
almenning.
Morgunblaðið segir ekki
að þessi rithöfundur sé
kommúnisti. Hitt vill það
benda á, að hann verður
vart tekinn alvarlega meðan
hann fer undan í flæmingi
og neitar að horfast í augu
við sannleikann. Það verður
engum til afsökunar né sálu-
bótar, þó hann óttist ís-
lenzku nashyrningana, sem
eru þess reiðubúnir að ræna
hvern þann mann skálda-
nafni, sem fellur ekki flatur
fyrir ofbeldi þeirra. Það er
ekki mikil reisn yfir því að
þora að nefna nazisma í
sambandi við verk Ionescos,
en ekki kommúnisma. Fyrir
unga höfunda á íslandi í dag
er engin áhætta að vera and
stæðingur nazisma. Það eru
allir. Hitt getur kostað eitt-
hvað að segja sannleikann
um kommúnismann.
LEIKLIST ARGAGN
RÝNANDI
í VANDA
Ýmsir hafa haldið því fram,
að leiklistargagnrýnandi
Þjóðviljans geri sér far um
að vera sanngjarn og ópóli-
tískur. Ef svo væri mundi
hann tæpast geta starfað
innan um þá „nashyrninga“,
sem Þjóðviljanum ráða. —
Enda hefur það oft sýnt
sig, að hann er síður en svo
hlutlaus gagnrýnandi. I leik-
dómi sínum um „Nashyrning
ana“ kemur hann enn einu
sinni illa upp um sig. Hann
segir m.a.:
„Þó að Ionesco skopist jafn
an óþyrmilega að gervilífi
smáborgarans, er stefna hans
skilgetið afkvæmi borgara-
legs þjóðfélags og ber
dauðann í brjósti sér“.
Vonsviknir nem-
endur í Moskvu
•Ma
NEMENDUR frá Somali-
landi, sem fengir voru til
að fara til náms við Pat-
rice Lumumba Yináttuhá-
skólann í Moskvu, eru aft-
ur komnir heim, vonsvikn
ir á kommúnismanum.
Háskóli þessi, sem tekur
á móti nemendum frá
Asíu, Afríku og Suður-
Ameríku, var opnaður í
október sl. Ef trúa má
rússnesku blöðunum, bár-
ust þegar 40.000 námsum-
sóknir, en aðeins var unnt
að taka á móti 500 nem-
endum í byrjun. En frá-
sögnum af gangi þessa
nýja skóla ber ekki sam-
an og fara þær eftir því
frá hverjum þær eru
runnar. Tuttugu nemend-
ur frá Somalilandi eru
sannarlega ekkert hrifnir.
Einn þeirra er Ahmed, 25
ára Serki, hávaxinn og
greindur. Hann var við nám
í Róm sl. sumar, er nem-
andi, sem bjó í næsta her-
bergi við hann, reyndi að
Auðvitað þorir þessi hátt-
virti gagnrýnandi hvergi aðl
minnast á kommúnisma 1]
sambandi við verk Ionescos.l
Hann fer að dæmi rithöfund-i
arins, sem að framan er
nefndur og talar um nazisma
einan saman.
En hvers konar bónda-
beygja er þetta? Hvernig get
ur þessi harðvítuga ádeila
Ionescos á nazismann verið
„skilgetið afkvæmi borgara-
legs þjóðfélags11, sem ber
dauðann í brjósti sér. Hafa
ekki kommúnistar einmitt
reynt að halda fram að slík
stefna héti nazismi? Hér
rekst eitt á annars horn. En
ef við gætum betur að, er
ástæðan augljós. Ionesco er
ekki kommúnisti. Hann hef-
ur um langan tíma verið
einn helzti andstæðingur
kommúnista meðal skálda-
og menntamanna Evrópu og
leiðtogi í hinum frjálslyndu
samtökum þeirra, Frjálsri
menningu, sem m.a. hefur
barizt hatrammlega gegn
kommúnismanum og ofbeldi
hans, ekki sízt þegar Ás-
geir Hjartarson hélt að sér
höndum meðan kommúnistar
murkuðu lífið úr Ungverjum
og felldu dóminn yfir Past-
ernak.
sannfæra hann um að hon-
um bæri að fara til Moskvu.
Og um mánuði seinna til-
kynnti nágranninn Ahmed að
hann hefði hlotið námsstyrk
og afhenti honum farseðil og
farareyri til Austur-Berlínar,
en þar átti hann að fá vega-
bréfsáritun til Moskvu.
Falleg bygging
Þegar til Austur-Berlínar
kom varð einhver dráttur á
árituninni. Þarna varð Ah-
med að bíða í heilan mánuð,
en fékk næga peninga fyrir
uppihaldi hjá Rússum og
eyddi þeim í Vestur-Berlin.
En þegar hann loksins
kom til Sovétríkjanna, blasti
raunveruleikinn við. Ahmed
segir að háskólabyggingin
hafi verið mjög falleg. En
nemendumir bjuggu í heima-
vist langt frá skólanum og
tóku ferðirnar í skólann þá
45 mínútur með neðanjarðar-
lest. Þeir sváfu átta saman í
níu fermetra herbergi í lé-
legum rúmum. Þarna var
vetur, en ekkert heitt vatn,
engar dyr fyrir salernunum
og aðeins ein illa búin les-
stofa fyrir 900 nemendur.
Þeir voru í fæði í matsölu
verkamanna, því í fyrstu var
þeim mjög skammtaðir pen-
ingar og máltíðir dýrar. Svo
var einnig hitt, að því er
Somalimennirnir segja, að
öll betri veitingahúsin eru
lokuð negrum.
/
Njósnir
Fyrsta árið námu þeir ein-
ungis rússnesku auk daglegr
ar fræðslu um kenningar
kommúnisansk —■ Þeim var
skylt að sækja stjórnmála-
fundi og fagnaði. Áróðrinum
var sífellt beint að þeim. —
Komsomol (samtök ungra
kommúnista) stjórnaði lífi
þeirra, hvort sem þeir vildu
eða ekki. Meðlimir Komso-
mol fylgdust með öllum
gerðum þeirra. — Ahmed
komst að því að viðræður
við þá voru ekkert annað en
spurningar um fortíð, áhuga-
mál og stjórnmálaskoðun
gestanna. Spurningum gest-
anna var hinsvegar ekki
svarað. Þeir voru spurðir ná-
kvæmra spurninga um vini
sína og venjulega lauk þess-
um yfirheyrslum með ósk
um að þeir tækju að sér að
njósna um meðnemendur
sína. Ahmed telur að um
fimmti hver nemandi hafi
verið njósnari, vegna þess að
því fylgdu 1.500 rúblur á
mánuði aukalega.
Kynþáttaofsóknir
Ennþá verri voru þó kyn-
þáttaofsóknirnar. Á nemenda
dansleik var Ahmed eitt sinn
að dansa við rússneska náms
mgy, þegar Komsomol-piltur
dró hana burtu og sagði: Við
viljum ekki að þú dansir við
negra. Ahmed fór í vonzku,
en fyrir utan dansstaðinn var
ráðizt á hann og hann lam-
inn.
Bréf til nemendanna og
frá þeim voru ritskoðuð og
reynt var að koma í veg fyr-
ir samvinnu þeirra. Þannig
neituðu yfirvöldin að viður-
kenna samtök afrískra stúd-
enta, sem áttu að vinna að
samstöðu Afríkubúa. Var það
gert á þeim forsendum að
samtök sem þessi ættu engan
rétt á sér úr því engin ein-
ing ríkti í Afríku.
Nóg boðið
Eftir að hafa traðkað á
þessum samtökum, hvöttu
Framh. á bls. 15
1 Vírv áttuháskólanum.