Morgunblaðið - 15.08.1961, Blaðsíða 20

20
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 15. ágúst 1961
l
brýðissömu dækju með sér til
hússins, sem ég var geymd í, svo
þokkalegt sem það nú var.
En enn átti það eftir að
versna. Löggurnar drógu Dick
með sér til stöðvarinnar. Ég var
alblóðug og grátandi í fanginu
á mömmu, en við voram látnar
koma líka.
Þegar þangað kom, vorum við
mamma ekkj meðhöndlaðar eins
og fólk, sem hefur orðið að kalla
á lögregluna til hjálpar, með
mig var farið eins og ég hefði
drepið mann. Mömmu var ekki
ileyft, að fara með mig heim.
Hr. Dick var á fimmtugsaldri,
en ég var aðeins tíu ára. Lög-
regluliðþjálfinn hefur kannski
litið á brjóstin á mér og leggina
og reiknað aldur minn af þeim,
ég veit það ekki. Hvað sem því
líður býst ég við, að hann hafi
áJitið, að ég hafi tælt þennan
gamla geithafur inn í pútnahús,
eða eitthvað i þá áttina. Hitt
veit ég, að mér var kastað í
fangaklefa. Mamma grét, æpti
og bað, en ekkert dugði, henni
var bara ýtt út. Ég var fengin
í hendur feitri, hvítri varðkonu.
Þegar hún sá, að ennþá blæddi
úr mér, vorkenndi hún mér og
gaf mér mjólk að drekka. En
enginn annar gerði neitt fyrir
mig, nema að gefa mér ógeðs-
legar augnagotur og smjatta í
kampinn.
Bftir nokkra daga f fangelsi
var ég dregin fyrir rétt. Hr.
Dick fébk fimm ár, ég var dæmd
á kaþólska uppeldisstofnun.
Þeim stað gleymj ég aldrei.
Hælið er rekið af kaþólskum
nunnum, sem aldrei fara út fyr-
ir veggi þess. Þegar maður kem-
ur þangað er maður færður í
bláan og hvítan einkennisbún-
ing og fær dýrlingsnafn. Ég
fékk nafnið St. Theresa. Þarna
voru um hundrað stelpur, flestar
fyrir þjófnað og fjarveru frá
skóla. Þær vissu, að ég var
þarna vegna karlmanns, og þess
végna var litið á mig sem meiri
háttar persónu.
Þegar einhver gerði eitthvað
af sér á þessum stað var hún
ekki barin eins og hjá Idu
frænku. Refsingin var fólgin í
því að við vorum færðar í rauð-
ar fatadruslur og þá máttu hin-
ar ekki tala við þá seku eða
koma nálægt henni.
Aldrei gleymí ég fyrstu stelp-
unni, sem ég sá færða í rauðu
lurfurnar. Hún var reglulega
tryllt og hún var alein í bak-
garðinum og stóð í rólu. Hún
sveiflaði sér æ hærra, æpti og
gólaði og sveiflaði sér hærra og
hærra. Hún erfiðaði svo að hún
blés af mæði. Krakkarnir stóðu
allir í hóp og horfðu á hana.
Augun' ætluðu út úr höfðum
þeirra.
Forstöðukonan reyndi að halda
börnunum á hreyfingu og dreifa
gapandi stelpunum. Sú í rauðu
lörfunum hélt bara áfram að
sveifla sér og öskra. Sennilega
hefur hún haldið, að meðan hún
héldi sig í rólunni og sveiflaði
sér gæti enginn snert hana.
Gæzlukonan leit á hana horfði
síðan á okkur og sagc': „Þið
megið vera vissar um að guð
refsar henni.“
Örfáum sekúndum síðar heyrð
ist hræðilegur brestur. Um leið
og hún sveiflaði sér eins hátt og
rólan leyfði brast sætið og stelp-
an flaug æpandi yfir girðinguna.
Hryllilegur dynkur heyrðist, og
síðan varð þögn. Þegar að var
gætt var hún hálsbrotin.
Ég var í fyrsta skipti færð í
rauða kjólinn á páskunum.
Mamma kom í heimsókn og
hafði með sér heljarstóra körfu
með tveim steiktum kjúkling-
um, tylft af harðsoðnum eggjum
og allra handa góðgæti. Syst-
urnar gáfu hinum stelpunum
allt, sem var í körfunni, af því
að ég var í rauðu fötunum. Síð-
an neyddu þær mig til að horfa
á meðan hinar átu upp úr körf-
unni.
Þetta var þó ekki nægileg
refsing. Ég fékk ekki að sofa í
svefnsalnum með hinum stelp-
unum. önnur stúlka var dáin og
ég var lokuð inni með henni
alla nóttina. Kannski hefur það
verið sú, sem hálsbrotnaði, ég
man það ekki greinilega. Hið
eina, sem ég skynjaði var líkið.
Síðan langamma c.i með mig í
fanginu hafði ég ekki getað kom
ið nálægt dauðu fólki. Ég æpti
og barði á dyrnar og hélt vöku
fyrir öllum lýðnum. Ég hamað-
ist á dyrunum unz blæddi úr
höndum mínum.
í næsta skipti, sem mamma
kom í heimsókn sagði ég henni,
að ef hún vildi sjá mig aftur
lifandi yrði hún að ná mér út af
þessum stað. Ég held, að hún
hafi séð, að mér var alvara. Að
minnsta kosti fengu þau afi lög-
stóreflis körfu fulla af hænsna-
fræðing. Einhver ríkur, hvítur
maður, sem hún vann fyrir
hjálpaði henni. Eftir því, sem
dómarinn sagði, átti ég að dúsa
þarna þangað til ég yrði tuttugu
og eins árs eða dæi. En þeim
tókst að ná mér út.
Ég kom þangað aftur mörgum
árum seinna, þegar ég þarfnað-
ist gagna til að sanna, að ég
hefði fæðst í Baltimore til að
geta fengið vegabréf til að fara
úr landi.
Ég hafði sagt starfsmönnum
hins opinbera, að ég væri fædd
á spítala í Baltimore,' þar sem
mamma hafði skúrað gólf og
borið vatn, þegar hún var aðeins
þrettán ára gömul, en mér var
ekki trúað. Saroa forstöðukonan
var þarna og þrjátíu árum áður.
Ég skoðaði staðinn, þar sem ég
hafði sofið, skírð, fermd, og þar
sem ég hafði barið hendur mín-
ar til blóðs þegar ég hafði ver-
ið lokuð inni með líkinu af
dauðri stelpu.
f
2
Illar minninffar
Sumarið 1927, þegar ég fór
ein frá Baltimore til New York
voru allir að tala um flug Lind-
berghs til Parísar.
Yið mamma vorum búnar að
fá okkur fullsaddar af Baltimore
daginn, sem ég kom út af ka-
þólska hælinu. Eftir þetta tilfelli
með Hr. Dick var ekki lengur
um leigjendur að ræða. Það var
ekki um annað að ræða fyrir
mömmu en að fara aftur að
þræla sem innistúlka. í Balti-
| more gat hún ekki fengið hálf
laun á við það, sem hún fékk
norðar. Þessvegna fór ég aftur
að dragnast með burstann minn
og fötuna hús úr húsi til að
reyna að vinna mér inn það, sem
á vantaði til að við gætum verið
saman.
Kvöld eitt kom ég heim í
myrkri með aðeins þrjátíu kall
eftir heils dags vinnu. Mamma
leit á mig og fór að gráta, svo
uppgefin var ég. Ég reyndi að
hugga hana og segja henni að
allt yrði £ lagi morgiminn eftir,
en hún hélt bara áfram að gráta
og segja „Það hlýtur að vera
eitthvað betra til en þetta.“ Við
vissum báðar, að það væri ekki
í Baltimore við yrðum að halda
norður á bóginn.
Hún fór norður. Ég fór aftur
til Idu frænku, mannsins henn-
ar, ömmu, afa, Henrys litla
frænda og Elsie — til að bíða
eftir þeim degi, er mamma gæti
sent eftir mér til að koraa til
New York.
Ævi mín hjá Idu frænku varð
hin sama og áður. Ég gat varla
beðið eftir því að henni lyki, og
samt fannst mér hún ekki eiga
að eins og raun varð á. Ida var
einhver sú versta svarta dækja,
sem guð hefur skapað, en hún
átti ekki að deyja eins og raun
varð á. Stækkaðir skjaldkirtlar
voru í ætt mömmu. Mamma var
svona, en Ida var verst. Skjald-
kirtillinn í henni var ofboðslega
stór og ógeðslegur, hann hékk
henni niður á bringu. Svo var
það dag nokkurn að hún var að
köfnun komin, og enginn var í
húsinu til að hjálpa henni nema
eiginmaður hennar, og hann lá
afvelta og ofurölvi. Hún dó eins
og hundur, á fjórum fótum í bar
áttu við að anda. Læknirinn
sagði, að hefði maður hennar
rankað við sér, þó ekki væri
nema til að opna glugga, hefði
það getað bjargað henni. En
hann var meira að segja of
slompaður til þess. Þó að hún
væri slæm, var mér ógeðfellt að
hún skyldi deyja á þennan hátt.
Á þessum árum var vani að
láta greftrunina bíða í hálfan
mánuð svo að ættingjarnir gætu
vakað og syrgt yfir líkinu. Ida
frænka og maður hennar voru
baptistar, og voru alltaf að
hnýta í okkur mömmu af því að
við vorum kaþólskar. Við vorum
alltaf ásakaðar um að álíta okk-
ur betri en baptistana. Þau hædd
ust að mömmu þegar hún fór til
kirkju til að brenna kertum og
biðjast fyrir. Svo þegar ég neit-
aði að fara að horfa á líkið af
Idu frænku héldu þau, að það
væri af trúarástæðum. Ég fékk
ekki að vera í friði. Loks tók
einhver mig með valdi og dró
mig að kistunni og neyddi mig
til að horfa á líkið. Ég kastaði
upp.
Þegar Ida frænka var dauð
var enginn til að líta eftir Elsie
og Henry, hvað þá heldur mér,
svo að mamma bað mig að koma
til New York. Ég var búin með
tólf ára bekk og um leið og
skólanum lauk setti afi stórt
spjald um hálsinn á mér. Á því
stóð hver ég væri og hvert ég
væri að fara. Amma gaf mér
steik og ' harðsoðnum eggjum.
Það hefði verið nóg fyrir Lind-
bergh yfir Atlantshafið. Afi
fylgai mér til stöðvarinnar. Ég
var með farseðil til Long
Branch, en þar átti mamma að
taka á móti mér. Jafnskjótt og
ég var orðin ein í lestinni sagði
— . . . og hérna höfum við svo rúmgóðan og bjartan kjall-
ara. Hátt til lofts, finnst ykkur ekki?
Mér þykir leitt með dýrin, [
Markús. Við verðum áreiðanlega
ó varðbergi fyrir þig, og látum
þig vita ef vð sjáum eitthvað.
Heyrðu, hversvegna ferðu ekki
upp í turninn og svipast um?
Svo vildi ég gjarnan kynna þig
fyrir Ruth konu minni.
Þið sjáið sannarlega alla Týndu
skóga héðan.
Já, Markús. Við getum fylgst
með öllu, sem skeður þarna
niðri.
ég við sjálfa mig. Til fjandans
með Long Branch, ég ætla að
sjá Harlem í leiðinni. Svo tók
ég af mér stóra spjaldið og á-
kvað að stíga af lestinni í New
York og fara með neðanjarðar-
brautinnj til að skemmta mér
rækilega og leita mömmu svo
uppi.
Ég var ekki nema þrettán ára,
en ég þóttist vera hasarskutla.
Ég hafði lítinn farangur, nema
kjúklingakörfuna, en ég var þó
á ferðalagi. Þegar ég kom á
Pennsylvania Station í New
York hafði ég aldrei séð svo
stór húsakynni. Ég ráfaði um og
skoðaði allt, sem mig langaði tifll
Það hlýtur að hafa verið sjón að
sjá mig rölta um, gapandi af
undrun með litlu töskxma í ann-
arri hendinni, en kjúklinga-
körfuna í hinni. Að minnsta
kosti sá þessi velgjörðakona
mig, og var ekkj í nokkrum vafa
um að ég væri týnd.
Nú var orðið dimrnt. Konan
var hvít, en eins alúðleg og mað
ur gat óskað sér. Hún spurðil
mig hvaðan ég kæmi, hvert ég
værj að fara, og hvað ég héti.
En ég vildi ekkert segja henni,
ekki einu sinni hvað ég héti.
Enginn skyld: hindra mig í að
komast til Harlem. Það kom $
ljós, að þessi kona var frá Barna
verndunarfélaginu. Hún ætlaði
að fara með mig í hús sem
það hafði til umráða, en nú
var orðið alltof framorðið,
aiíltvarpiö
Þriðjudagur 15. ágúst
8:00 Morgunútvarp (Bæn. — 8:05 Tón
leikar. — 8:30 Fréttir. — 8:35
Tónleikar. — 10:10 Veðurfr.).
12:00 Hádegisútvarp (Tónleikar.
12:25 Fréttir og tilkynningar). (
12:55 ,,Við vinnuna": Tónleikar.
15:00 Miðdegisútvarp (Fréttir. — 15:05
Tónleikar. — 16:00 Fréttir og til-k.
16:05 Tónleikar. — 16: 30 Veður-
fregnir).
18:30 Tónleikar: Þjóðlög frá ýmsum
löndum.
18:55 Tilkynningar. — 19:20 Veðurfr.
19:30 Fréttir.
20:00 Tónleikar: Konsert fyrir píanó
og hljómsveit eftir Pavel Borko-
vec. — Antonin Jemelik og tékk
neska fílharmoníuhljómsveitin
leika. Alios Klima stjómar.
20:20 Erindi: „Ef starfinu linnir, e&
hjartanu hætt“ (Hannes J. Mag-
nússon skólastjóri).
20:50 Tónleikar: Frá söngmóti Kirkju-
kórasambands Suður-Þingeyjar-
prófastsdæmis. Fjórir kórar
syngja. Söngstjórar: Páll H. Jón-
son, Þóroddur Jónasson, Sigurða
ur Hallmarsson og Sigfús Hall-
grímsson.
21:10 tJr ýmsum áttum (Ævar R.
Kvaran leikari).
21:30 Roger Wagner-kórinn syngur
brezk þjóðlög.
21:45 íþróttir (Sigurður Sigurðsson)4
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22:10 Lög unga fólksins (Jakob Möller)
23:00 Dagskrárlok.
Miðvikudagur 16. ágúst \
8:00 Morgunútvarp (Bæn. — 8:05 Tón
leikar. — 8:30 Fréttir. — 8:35
Tónleikar. — 10:10 Veðurfr.).
12:00 Hádegisútvarp (Tónleikar. —
12:25 Fréttir og tilkynningar),
12:55 ,,Við vinnuna”: Tónleikar.
15:00 Miðdegisútvarp (Fréttir. — 15:09
Tónleikar. — 16:00 Fréttir og tilk,
16:05 Tónleikar. — 16: 30 Veður-
fregnir).
18:30 Tónleikar: Öperettulög.
18:55 Tilkynningar. — 19:20 Veðurfr,
19:30 Fréttir.
20:00 Tónleikar: Píanósónata nr. 11 fl
B-dúr op. 22 eftir Beethoven. —
Wilhelm Kempff leikur.
20:25 Frásöguþáttur: Kvöld í Arnar-
firði (Hallgrímur Jónasson kenn-
ari).
20:45 Léttir kvöldtónleikar:
a) Hilde Gúden syngur óperettu-
lög með kór og hljómsveit
Híkisóperunnar í Vínarborg.
b) I>rjú stutt hljómsveitarverle
eftir Stravinskij:
1) Sirkus-polki og Flugeldar.
fantasía. — Fílharmoníu-
hljómsfveitin í New Yorlc
leikur; höf. stj.
2) „Ibenholt-konsert". —
Woody Herman leikur á
klarínettu ásamt hljóm-
sveit sinni; höf. stj.
21:20 Um slysavarnamál — síðara erw
indi (Garðar Viborg erindreki).
21ý40 Tónleikar: Strengjakvarttett fl
D-dúr op. 64 nr. 5 („Lævirkja-
kvartettinn") eftir Haydn.
Janacek-kvartettinn leikur.
22:00 Fréttir og veðurfregnir.
22:10 Kvöldsagan: „Osýnilegi maður
inn“ H. G. Wells; XVI. (Indriði
G. Þorsteinsson rithöfundur).
22:30 „Stefnumót í Stokkhólmi": Nor-
rænir skemmtikraftar flytja göm
ul og »ý lög.
23:00 Dagskrárlok.