Morgunblaðið - 03.09.1961, Side 6

6
MonnvTsnj/AÐitt
Sunnudagur 3. sept. 1961
Hvaða takmarki
vill Krúsjeff ná
NIKITA KRÚSJEFF, forsætisráð
herra Sovétríkjanna lýsti því yf
ir í veizlunni miklu í Kreml, sem
haldin var til heiðurs Titov geim
fara, er hann kom til Moskvu eft
ir geimflugið, að rússneskir vís-
indamenn teldu sig geta smíðað
vetnissprengju sem jafngilti
hundrað milljón lestum af TNT
sprengiefni.
í tilefni af þessari yfirlýsngu
sovézka forsætsráðherrans sendi
bandaríski blaðamaðurinn Joseph
Alsop frá sér nokkrar greinar um
vopnabúnað stórveldanna, Og
stefnur þeirra í hermálum, — en
Alsop hefur tíðum fjallað um
þau efni í skrifum sínum.
Hér á eftir verður rakinn meg-
inþráður greina Alsops, þar sem
hann ræðir um hina nýju
sprengju og ný langdræg flug-
skeyti, sem Rússar hafa gert til
raunir með.
og var því örlagarík stjórnmála-
ákvörðun.
Hið sama er að segja um það, er
McNamara hafnaði — með sömu
rökum og Eisenhower — áætlun
bandaríska flughersins um að
gera það átak er þyrfti, til þess
að ná aftur þessari fyrri aðstöðu.
Það mætti nú gera með þvi að not
færa sér þær framfarir, sem urðu
með smíði Minuteman-eldflaugar
innar.
Samkvæmt áætlun flughersins
hefði þurft að smíða fjölmörg
flugskeyti álíka Og Minuteman
eða Polaris, til þess að þurrka út
McNamara.
alla vetnisorku andstæðingsins
með því að verða fyrri til. Hins
vegar gerði McNamara áætlun
pm vopn, sem ekki yrði útrýmt í
jfyrstu árás andstæðingsins og
gætu því orðið til svars á eftir.
Hefur þannig verið lögð áherzla
á möguleikann til þess að geta
svarað árás í stað þess að vera I
fær um að hefja árás.
Kjarni áætlunar McNamara eru
600 Minuteman-flugskeyti. Þann-
ig verði um geymslur þeirra búið,
að ekkert geti grandað þeim utan
öflugustu sprengjur Sovétríkj-
anna — hitti þær beint. Með hlið
sjón af þeim sprengjum, sem Rúss
ar hafa til þessa átt, ættu alltaf
að vera til nægilega mörg flug-
skeyti ósködduð til þess að unnt
yrði að svara mögulegri fyrstu ár
ás, — ætti það því að halda aftur
af Rússum um að hefja slíka árás.
Geri hinsvegar Krúsjeff tilraun
ir með þá nýju sprengju, er hann
hefur skýrt frá, verða Bandaríkja
menn að endurskoða þessa áætl
un. Minuteman geymslur þola
10 megantonna sprengjur en þola
ekki 100 megatonna sprengjur.
Jafnframt þurfa Rússar færri
sprengjur til þess að ná öflugust
um árangri.
♦----
Sérfræðingar í Pentagon eru
eins og venjulega skiptra skoðana
um, hvort köstir hinna stóru
sprengju muni í augum Rússa
verða þyngri á metunum en ókost
irnir. Hinn gífurlegi kostnaður
við smíði 100-megatonna sprengju
svo og eldflaugar til að bera slíka
sprengju eru augljósir vankant
ar. Því telja margir að þótt Rúss
ar geri tilraunir með slíkar
sprengjur verði það fyrst og
fremst til að sýnast. — En aðrir
eru hreint ekki á sama máli.
Umræður um málið fara frarn
fyrir luktum dyrum og þær fara
fram á algerlega tæknilegum
grundvelli — nauðsynlegur, en ó
aðlaðandi grundvöllur að fjalla
um slík vandamál lífs og dauða.
En slíkt er eðli vopna, því miður,
og hefur verið frá örófi alda.
Væri óneitanlegra æskilegra að
breytingar í vopnabúnaði væru
ekki alveg svona örar.
+— Krúsjeff „siðferðiiega"
búinn
Þá hafa Rússar nú gert til
raunir með nýja gerð langdrægra
eldflauga, sem hefur marga kosti
umfram fyrri eldflaugar þeirra.
Þær eru léttari og auðveldari í
notkun en fyrri eldflaugar þeirra,
aðeins verður kostnaðarminna að
skjóta þeim á loft og ef til vill
auðveldara að dulbúa þær.
Eldflaugar þessar kunna, eins
ag hin aflmikla sprengja, að
verða Rússum nytsamlegt vopn
samkvæmt hernaðarstefnu þeirra
Framhald á bls. 11
með hinni nýju sprengju?
♦— Nýr þáttur að hef jast
Nýr þáttur er að hefjast í
framleiðslu nútímavopna. Nikita
Krúsjeff hefur státað af því, að
Rússar geti framleitt 100 mega
tonna vetnissprengjur. Við verð
um því að vera því viðbúnir, að
Rússar reyni slíkar sprengjur.
Tæknilegar framfarir við gerð
slíkrar sprengju eru tiltölulega
litlar, en búast má við, að Krús-
jeff muni notfæra sér slíkar til-
raunir til þess að auka mönnum
ótta.
Bandarískir vísindamenn geta
gert hliðstæðar sprengjur, hve-
nær sem bandaríska kjarnorku-
málanefndin fer þess á leit, en ó-
líklegt er að til þess komi — þær
vetnissprengjur, sem Bandaríkja
menn eiga stærstar (20 megatonna
sprengjur) hafa meir en nægileg
an eyðingarmátt. Samkvæmt
henni væri þeim ónauðsynlegt að
gera svo aflmikla sprengju.
Vandamálið er hins vegar,
að það þarf ekki að vera ónauð
synlegt Rússum. Því kann slík
sprengja að kollvarpa þeirri skoð
im Bandaríkjamanna, að þeim sé
í sjálfsvald sett hvernig þeir svari
mögulegum árásum Rússa, —
nema gagnráðstafanir komi til.
Fyrrgreindri skoðun Banda-
ríkjamanna hefur Robert Mc
Namara, landvarnarráðherra,
komið á sem opinberri stefnu
bandarísku stjórnarinnar. Er það
dæmi um hversu bandarísku þjóð
inni er lítt kunnugt um ýmsar á-
kvarðanir, sem hafa víðtæk
áihrif á stöðu hennar. Þannig var
með Eisenhower forseta, þegar
hann ákvað með mestu rósemi að
— vegna fjárhagsörðugleika —
hætta við að viðhalda möguleik
um Bandaríkjamanna til þess að
að verða fyrri til að beita atóm-
vopnum í styrjöld. Eisenhower
byggði ákvörðun sina á því, að
sem lýðræðisríki myndu Banda-
ríkin aldrei verða fyrri til.
Engu að síður hefur þessi á-
kvörðun orsakað mikla breytingu
á afstöðu okkar til Sovétríkjanna
Velvakandi leggur í dag eft-
irfarandi spurningu fyrir
Magnús Víglundsson ræðis-
mann: Hversvegna safnið þér
ljóðabókum? Eins og kunnugt
er, þá er Magnús mikill ljóða-
vinur. Hann á mjög stórt safn
Ijóðabóka og er formaður út-
gáfufélagsins Braga, sem vinn
ur að kynningu og útgáfu á
verkum Einars Benediktsson-
ar. Svar Magnúsar fer hér á
eftir.
• Ljós um langa nótt:
Ég held að áhugi minn fyrir
ljóðum hafi vaknað fyrir al-
vöru þegar ég var lítill dreng-
ur, og naut á æskuheimilinu
samvista við ömmu mína, Hall
dóru Snorradóttur, en hún
hafði misst sjónina á miðjum
aldri. Halldóra kunni mikið af
ljóðum og vísum, og við kváð-
umst oft á í rökkrinu okkur
til dægrastyttingar. Ég hlakk
aði mjög til þessarra rökkur-
stunda, en þótt ég legði mig
allan fram um að læra og hafa
á hraðbergi allar þær vísur,
sem kostur var, fór þó oftast
svo, að asnma mín kvað mig í
kútinn.
Löngu seinna skildi. ég, að
sálmarnir, ljóðin og lausa-
vísurnar sem amma mín hafði
lært á bernskuárunum, var
það ljós, er æfinlega lýsti fyr-
ir hugarsjónum hennar, þótt
hún væri blind í nærri þrjátíu
ár.
• „Skólaljóðin“ og
„Svanhvíta
Síðar fékk ég svo í hendur
„Skóíaljóðin“, sem Þórhallur
biskup Bjamarson hafði tekið
saman, en Bókaverzlun Sig-
fúsar Eymundssonar gefið út.
Þessi bók er ekki stór í sníð-
um, aðeins 141 bls. í litlu broti,
en hefur þó að geyma ijóð eft-
ir 22 skáld, frá Eggert Ólafs-
syni til Einars Benediktssonar,
og eru kvæðin tekin úr Ijóða-
bókum útgefnum á tímabilinu
1832 til 1913. Auk þess hefur
bókin að geyma æfiágrip höf-
unda ljóðanna og orðaskýring-
ar, er Þórhallur biskup ritaði,
svo og efnisskrá.
Ég lít svo á, að „Skólaljóð“
Þórhallar biskups sé ein merk-
asta sýnisbók íslenzkra ljóða,
sem út hefur komið á íslandi.
Þessi litla bók hefur haft stór-
felld og næsta ótrúleg áhrif
til að vekja og viðhalda áhuga
íslendinga fyrir fögrum og
sígildum ljóðum.
Svo kom „Svanhvít" á
heimilið, kærkominn gestur
sem varð þar heimilisfastur.
í þessari bók birtist, sem
kunnugt er, dálítið safn úr-
valsljóða eftir ýmis af höfuð-
skáldum álfunnar, þeirra á
meðal Schiller, Goethe, Burns,
Longfellow, Byron, Bjöm-
stjerne Bjömsson, Gerok og
að ógleymdu söguljóðaskáld-
inu Runeberg. Kvæði þessi
þýddu á íslenzku hin andríku
og hálærðu skáld, Steingrím-
ur Thorsteinsson og Matthías
Jochumsson, og eru þýðing-
arnar frábærlega vel gerðar,
svo sem alkunna er. Ég las
„Svanhvít" aftur og aftur, og
hefi vist lært flest kvæðin,
sem þar er að finna. Get ég
fúslega tekið undir með próf.
Guðmundi Finnbogasyni, er
hann segir svo í formála fyrir
2. útgáfu: „Eins og margir
aðrir á ég Svanhvít allt frá
æsku margar yndisstundir að
þakka“.
•Góðar barnabækur
skortir
Er ég minnist nú þeirra
bóka, sem ég las í bernsku og
tel mig eiga mikið að þakka,
get ég ekki látið niður falla
að láta í ljós þá skoðun, að
um afturför sé að ræða hjá
okkur, að því er tekur til út-
gáfu barnabóka. Þær barna-
og unglingabækur, sem nú
eru gefnar út, virðast mér
yfirleitt aðeins spennandi og
misjafnlega samsett lestrar-
efni, dægradvöl, sem lætur
engin eða lítil holl og varan-
leg áhrif eftir í huga hins
unga lesanda að lestri lokn-
um.
í þessum efnum er umbóta
brýn þörf, og væri slík um-
bótastarfsemi verðugt verk-
efni fyrir Almenna Bókafélag
ið, og önnur þau bókaútgáfu-
félög, sem hafa stóran hóp
lesenda og stuðningsmanna að
bakhjalli. Mætti margt um
þetta málefni segja, þótt hér
☆ FERDIIMAND ☆
rw—• r’ L >Z*r'C't rj,Cr- ~ r^s M f 0/ \ |H4r /fe iiáj; GRRp
verði staðar numið að sinni,
í ljóðasafni mínu munu vera
um 1200 eintök, frumsamin
ljóð og þýdd, í öllum útgáf-
um, sem ég hefi náð til, en
þetta eru nú ekki allt stórar
bækur. Ég hefi einkum lagt
mig eftir söfnun ljóðabóka út-
gefinna allt frá 1874 og til
þessa dags.
• „Ljóð er það eina,
sem lifir allt“
wammmmmmmmmmmmmm
Þér spyrjið hver sé tilgang-
ur minn með ljóðasöfnuninni.
Eins og ég sagði í upphafi
þessara orða, þá hefi ég allt
frá bernskudögum haft mikið
yndi af ljóðum. Og mér hefur
þótt eftirsóknarvert að kynna
mér eftir föngum hversu hinni
ljóðelsku og skáldmæltu ís-
lenzku þjóð hefur famast
undanfama tíma í glímunni
við stuðla og höfuðstafi, þess-
ari göfugu íþrótt sem hefur
þróast í ríkum mæli með ís-
lendingum frá upphafi vega.
Auk þess held ég að ekki verði
um það deilt, að merkilegt
lærdómsefni eða djúpsett
spekimál sé líklegra til lang-
lífis og áhrifa þegar það er
sett fram í formfögru og orð-
snjöllu ljóði.
En ef til vill býr þó um-
fram allt að baki viðleitni
minnar til ljóðasöfnunar ósk-
in um hlutdeild í varanlegum
verðmætum, leit að birtu frá
Ijósinu sem aldrei fölskvaðist
fyrir innri sjónum ömmu
minnar, jafnt þótt blind uagu
hennar næðu ekki að greina
hið ytra Ijós.
Og myndi ekki sannleika —
ef ekki allan, þá nokkurn —
vera að finna í þessum orðum
Einars Benediktssonar:
„Ljóð er það eina, sem lifir
iallt hitt líður og týnist þús-
undfalt —