Morgunblaðið - 14.09.1961, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 14. sept. 1961
■mk jy || II !■ ^ F I H^HHHHSEgr ^ "—mmr’ “" >*' -yr^
Dr. Sigurour Nordal 7 5 ara i dag ■ —-
DR. SIGURÐUR Nordal er 75 ára
í dag. Hann er fæddur 14. sept-
ember 1886 á Eyjólfsstöðum í
Vatnsdal. Foreldrar hans voru
Jóhannes Nordal, síðar íshússtjóri
í Reykjavík, og Björg J. Sigurð-
ardóttir. Sigurður varð stúdent
úr Latínuskóla 1906, las íslenzk
fræði við Háskólann í Kaup-
mannahöfn, varð mag. art. 1912,
og varði þar doktorsritgerð um
„Ólafs sögu helga“ 1914. Eftir
stutta dvöl í Þýzkalandi og Ox-
ford, þar sem hann las sálarfræði
og heimspeki, fór hann heim til
íslands og tók við prófessorsem-
bætti í íslenzkum bókmenntum
við Háskóla íslands 1918. Hefur
hann gegnt því starfi síðan, þegar
frá eru talin árin 1951—1956, en
þá var hann sendiherra íslands í
Kaupmannahöfn.
Dr. Sigurður Nordal hefur lát-
ið mjög að sér kveða í íslenzkum
menningarmálum frá því hann
kom heirn frá námi fyrr meira
en 40 árum. Má segja að enginn
íslendingur hafi sett jafnsterkan
svip á menningu þessa skeiðs í
heild, enda hefur dr. Sigurður
ekki aðeins verið afburðafræði-
maður, sem getið hefur sér frægð
arorð víða um heim, heldur hef-
ur hann líka þjónað skáldagyðj-
unni og skilað henni nokkrum
verkum, sem reynast munu líf-
vænleg í bókmenntunum. Merk-
ast þeirra og sérkennilegast er
sennilega smásagnasafnið „Forn-
ar ástir“ (1919), en leikritið „Upp
stigning“ (1946) og leikþátturinn
„Á Alþingi 984“, sem sýndur var
í Þjóðleikhúsinu við komu 'Ólafs
konungs Hákonarsonar á liðnu
vori, munu einnig þykja merki-
leg framlög til íslenzkrar leik-
menntar.
bækur hans og kenningar vakið
athygli fræðimanna víða um
heim, en einnig valdið deilum
eins og títt er um fruimlegar
skoðanir. Bækur hans á ungum
aldri um „Snorra Sturluson“
(1920) og„Völuspá“ (1923) sýndu
hvað í manninum bjó og greinar
hans þóttu svo snjallar, að brezki
bókmenntafræðingurinn W. P.
Ker bar þær saman við greinar
franska snillingsins Sainte-Beuve.
Varð Sigurður og brátt eftirsóttur
fyrirlesari á Norðurlöndum, í
Ameríku og Bretlandi. T.d.
kenndi hann um eins árs skeið
(1931—32) við hinn kunna Har-
vard-háskóla í Bandaríkjunum.
Hér heima varð hann líka kunn-
ur meðal alþjóðar fyrir andríka
fyrirlestra, einkurn eftir að hann
flutti Hannesar Árnasonar fyrir-
lestrana um „Einlyndi og marg-
lyndi“ 1918.
Auk þeirra rita, sem nefnd
hafa verið hér að framan, liggja
eftir dr. Sigurð Nordal fjölmörg
rit önnur um íslenzkar bókmennt
ir og meriningu. Meðal þeirra ber
fyrsta bindið af „íslenzkri menn
ingu“ (1942) hæst, en framhald
þess er ókomið. Sama ár gaf hann
líka út „íslenzka lestrarbók 1750
—1930“, sem þótti kjörgripur. —
Löngu áður hafði hann gefið út
„íslenzka lestrarbók 1400—1900“
(1924) og skrifað í hana inngang
um „Samhengið í íslenzkum bók-
menntum“, sem seint mun fyrn-
ast. Þá hefur dr. Sigurður skrif-
að marga ýtarlega formála í út-
gáfubækur „fslenzkra fornrita“,
en það mikla og gagnmerka fyr-
irtæki hvíldi lengi framan af
einkum á hans herðum. Eru þeg-
ar komin út 15 stór bindi í þessu
vandaða safni.
taka og lenti þá stundum við
hörðum deilum. Kunnust þeirra
var deilan við Einar H. Kvaran,
sem gefin var út 1959 undir nafn-
inu „Skiptar skoðanir". Þá skrif-
aði hann og stórmerkar greinar
um Egil Skallagrímsson, Grím
Thomsen, Þorstein Erlingsson,
Stephan G. Stephansson og aðra.
Ritgerðin um Stephan G. kom út
hjá Helgafelli í bókarformi árið
1959. Öðrum greinum hans var
safnað í ritið „Áfangar“ I-II (1943
—44), en „Líf og dauði“ var
safn útvarpserinda um heim-
speki og trúmál.
Lífsstarf dr. Sigurðar Nordals
er orðið mikið að vöxtum og verð
ur ekki réttilega metið af öðrum
en fræðimönnum í þeim greinum,
sem hann hefur einkum fjallað
um. Hann hefur átt sér öfundar-
menn og andstæðinga, eins og
títt er um mikilhæfa menn, en
hann hefur borið gæfu til að móta
og örva fjöldann allan af þeim
mönnum, sem tekið hafa við starf
inu þegar hann var kallaður til
annarra verkefna. Munu þeir
flestir samdóma um að betri og
uppbyggilegri kennara hafi þeir
ekki átt völ á. Morgunblaðið ósk-
ar dr- Sigurði Nordal hjartanlega
til hamingju með afmælið og
væntir þess, að ísland og íslend-
ingar megi enn um langt skeið
njóta krafta hans og leiðsagnar.
DK. SIGUK.DUR NORDAL
Bókmenntasaga Stefáns
Einarssonar á fstenzku
Mestur hefur vegur dr. Sigurð-
ar hins vegar orðið á vettvangi
vísinda og íslenzkra fræða. Hafa
Dr. Sigurður lét einnig bók-
menntir líðandi stundar eða
næstu kynslóðar á undan til sín
Fiskiskip óskast
Vil taka á leigu fiskibát 80—150 tonn. Þarf að vera
með síldarleitartæki og kraftblökk. Tilboð sendist
Morgunbl. merkt: „Síldarskip — 5343“ fyrir 17. þ.m.
Vöruskemma
ca. 240 ferm. á góðum stað í bænum til sölu. Lyst-
hafendur leggi nöfn sín á afgr. Mbl. fyrir 20. sept.
merkt: „Vöruskemma — 5837“
Skrifs fofuh úsnœ ðf
Til leigu um 80 ferm. húsnæði fyrir skrifstofu í Mið-
bænum. Tilboð sendist afgr. blaðsins fyrir mánu-
dagskvöld merkt: „Skrifstofuhúsnæði — 1572“.
Atvinnurekendur
Ungur vel menntaður maður með reynslu í skrifstofu
störfum og bókhaldi óskar eftir starfi, nú þegar eða
síðar eftir samkomulagi. Þeir atvinnurekendur, sem
vildu sinna þessu leggi tilboð inn á afgreiðslu blaðs-
ins, merkt: „Bókhald — 1571“.
Lokað í dag
vegna jarðarfarar frá kl. 1—4.
Verzlunin Sóla
Laugavegi 54.
Stórt og vandaó rit
í DAG kemur á markaðinn frá
forlagi Snæbjarnar Jónssonar &
Co. h.f. „íslenzk bókmenntasaga
874—1960“, eftir Stefán Einars-
son prófessor við John Hopkins
háskólann í Baltimore í Banda-
ríkjunum. Eins Og kunnugt mun
vera, samdi Stefán Einarsson ís-
ienzka bókmenntasögu á ensku
fyrir nokkrum árum, og kom hún
út í New York árið 1957. Var
sú bók tvívegis endurprentuð í
Bandaríkjunum, enda fyrsta bók-
in sem samin hefur verið um ís-
lenzkar bókmenntir frá upphafi
fram á þennan dag.
Stefán Einarsson hefur nú snú-
ið bókmenntasögu sinni á ís-
lenzku, og jafnframt endurbætt
hana og lengt, þannig að hún
nær fram til ársloka 1960. Til
þessa verks hefur hann hlotið
sérstakan styrk frá The American
Philosophical Society í Fíladelfíu.
Hafa íslendingar þá loks fengið
á eigin tungu einustu bókina
sem til er um bókmenntir þeirra
í heild sinni.
Meginkaflar bókarinnar
Bókin er 519 bls. í stóru broti
Og sérlega vel til útgáfunnar
vandað. Bókmenntasögunni er
skipt í marga kafla og hverjum
kafla aftur í fjölmarga smærri
kafla. Gefa kaflafyrirsagnir
nokkra hugmynd um efnisskipun,
en þær eru þessar: Inngangur,
Eddukvæði, Dróttkvæði, Helgi-
kvæði, Veraldarlegur skáldskap-
ur frá síðmiðöldum, Bókmenntir
klerka, Fyrstu sagnaritarar,
Konunga'sögur, Sögurnar, íslend-
ingasögur, Sturlunga saga, Forn-
aldar sögur, Riddarasögur og
lygisögur, Siðaskipti, fslenzk end
urreisn, Veraldlegur kveðskapur
1550—1750, Upplýsing eða ný-
klassik 1750—1830, Þjóðrækni og
rómantík 1830—1874, Raunsæis-
stefna til ný-rómantíkur 1874—
1918, Erfðir og nýmæli milli
styrjalda 1918—1940, Eftir aðra
heimsstyrjöld 1940—1960, Vestur-
íslenzkir höfundar. — Að lokum
er geysilöng bókaskrá og mjög
ýtarlegt registur, sem nær yfir
a. m. k. 4000 uppsláttar-atriði.
Margvísleg ritstörf
Stefán Einarsson hefur á und-
anförnum árum varið sumarmán-
uðunum til að safna örnefnum á
Austurlandi með styrk frá áður-
nefndum félagsskap, Og er hann
staddur á Austfjörðum um þess-
ar mundir. Stefán er fæddur 9.
Stefán Einarsson
júní 1897 að Höskuldsstöðum í
Breiðdal. Hann lauk gagnfræða-
prófi á Akureyfí 1914 og stú-
dentspróf i í Reykjavík 1917.
Meistaraprófi í norrænum fræð-
um við Háskóla íslands lauk
hann árið 1923, stundaði nám við
háskólann í Helsingfors 1924—’25
Og varð doktor við Oslóar-há-
skóla 1927. Sama ár fluttist hann
vestur um haf og varð kennari
við John Hopkins háskólann í
Baltimore. Síðan 1945 hefur
Stefán verið prófessor í Norður-
landabókmenntum við þann há-
skóla. Hann hefur verið ræðis-
maður íslands í Baltimore síðan
1942.
Ritstörf Stefáns Einarssonar
eru mikil að vöxtum og marg-
vísleg. Árið 1927 gaf hann út í
Osló „Beitráge zur Phonetik der
islándischen Sprache“ (doktors-
rit. önnur helztu rit Stefáns eru:
„Saga Eiríks Magnússonar“
(1933), „Icelandic Grammar,
Texts, Glössary“ (1945), „History
of Icelandic Prose Writing“ (’48),
„Breiðdæla“ (1948), „Skálda-
þing“ (1948), „Linguaphone Ice-
landic Courses“ (3 bindi, 1955) og
svo bókmenntasaga á ensku 1957.
Þá hefur hann gefið út margar
smærri bækur, m. a. tvær Ár-
bækur fyrir Ferðafélag íslands.
Hann hefur ennfremur séð um
útgáfu margra rita Og skrifað for-
mála fyrir þeim. Aragrúi greina
eftir Stefán hefur birzt í blöðum
Og tímaritum á Norðurlöndum, í
Bandaríkjunum og hér á landi.
Stefán Einarsson var sæmdur
riddarakrossi Fálkaorðunnar
1939.
Tileinkuð Sigurði Nordal
fslenzka útgáfan á Bókmennta
sögu Stefáns er tileinkuð Sigurði
Nordal, sem á 75 ára afmæli í
dag. í formála segir höfundur-
inn m. a.: „Nú stendur svo á
að minn fyrsti ög bezti kennari í
norrænum fræðum, Sigurður
Nordal, verður hálfáttræður í
haust. Hefur mig Oft angrað það,
að ég skuli aldrei hafa staðið
fyrir afmælisriti honum til handa,
og með þeim mun glaðara geði
helga ég honum þessa bók. En
hvað þessi bók skuldar honum,
mun auðsætt hverjum er les frá
Agli og Snorra til Einars Bene-
diktssonar og Stephans G.
Stephanssonar. Hitt geta menn
líka þakkað eða kennt Sigurði, að
hann gerði úr mér bókmennta-
sögumann í stað málfræðings,
þótt aldrei gæti ég vænzt þess
að kómast þar með tærnar, sem
meistarinn hafði hælana, þar sem
ég hef verið óvanur því að sjá
heilagan anda ög oft ekki séð
skóginn fyrir trjám.“
I.O.G.T.
Stúkan Frón nr. 227.
Fundur í kvöld kl. 20.30. Rætt
um vetrarstarfið. Fréttir úr sum
arfríinu o.fl. Kaffi eftir fund. —
Mætið vel á fyrsta fundinum.
Æ. t.