Morgunblaðið - 05.10.1961, Blaðsíða 8

8
MORGVJSBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 5. okt. 196*
Ásgeir Sigurðsson ski
Bróðurkveðja
MIG setti hljóðan, þegar ég frétti skipstjómarhæfileika hans, og þá
hið sviplega fráfall Ásgeirs Sig-
urðssonar bróður míns. Kemur
þar til fleira, en okkar nánu ætt-
artengsl, því ég tel að með frá-
giftu sem starfi hans fylgdi að
fleiri orð eru óþörf. En þetta er
ekki nema nokkur hluti af ævi-
starfi hans, og læt ég þvi öðrum
íalli hans hafi íslenzka þjóðin orð eftir að lýsa því betur. Ég hef
ið að sjá á bak eins af sínum
beztu og nýtustu sonum. Einnig
tel ég að íslenzk sjómannasamtök
hafi misst einhvern nýtasta for-
ustumann, sem þau hafa eignast,
er hefur átt góðan þátt og haft
forgöngu um að ryðja úr vegi
margs konar torfærum, sem
hindruðu framgang margs konar
hagsmunamála, framfaramála og
menningarmála sjómannasamtak
anna.
Ásgeir var fæddur 28. nóv.
1894 í Gerðiskoti í Sandvíkur-
hreppi. Fluttist þaðan að Flóa-
gafli í sama hreppi og að Tryggva
hins vegar hugsað mér að snúa
mér að því sem hann hefur látið
í ljós við mig öðrum fremur, því
oft og mörgum sinnum opnaði
hann hug sinn allan fyrir mér á
seinni árum. >að er í sambandi
við landsmálin og félagsmálin,
sem hann lagði mesta áherzlu á.
Eins og öllum fuLltíða mönnum
er- kunnugt, þá var allt á mjög
frumstæðu stigi, þegar aldamóta
kynslóðin var að vaxa úr grasi.
Skólarnir voru bæði fáir og frum
stæðir. Lífskjör hins vinnandi
manns voru það kröpp, að það
nálgaðist þrælakjör á sumum
munamálum, með heill og ham-
ingju íslenzkrar sjómannastéttar,
og allrar íslenzku þjóðarinnar að
höfuðmarkmiði.
Einn af ötulustu forvígsmönn-
um þessarar hugsjónar, úr hópi
íslenzkra skipstjórnarmanna,
var Ásgeir Sigurðsson. Hann afl-
aði þessari hugsjón fylgis á með-
al beztu manna úr hópi starfs-
bræðra sinna. Beztu og framsýn-
ustu menn ’úr hópi vélstjórastétt-
arinnar. stóðu með honum frá
byrjun, með ráðum og dáð. Sama
var að segja um loftskeytamenn.
Árangurinn lét ekki heldur á sér
standa, því á árinu 1937 var
Farmanna- og Fiskimannasam-
band íslands stofnað, sem síðan
hefur starfað og Ásgeir Sigurðs-
son verið forseti þess frá byrjun
til dánardags. Sambandið hefur
á þessu tímabili unnið ómetanleg
skála við Ölfusárbrú, þaðan að. sviðum. Þó var þetta smátt og
Helli í Ölfúsi. Foreldrar hans
voru Sigurður Þorsteinsson,
kenndur við Flóagafl, og Ingi-
björg Þorkelsdóttir frá Óseyrar-
nesi við Ölfusárósa. Voírið 1905
fluttist hann með þeim til Eyrar-
bakka, þá 10 ára gamall. Eyrar-
bakki er hafnlaus útróðrarstöð
fyrir opnum skerjagarðinum,
þaðan var þá rekin mikil útgerð
á opnum róðrarskipum. Brimsúg
ur hinnar æðandi úthafsöldu
Atlantshafsins, haust- og vetrar-
mánuðina. sem allt mylur undir
sig, virðist hafa haft svo mikil
áhrif á harin. að strax á þroska-
árum bernskunnar ákvað hann
að velja sér sjómennskuna að
ævistarfi. Á þessum árum byrj-
aði hann strax sem beitudrengur,
Við róðrabátana á Eyrarbakka,
eftir því sem við varð komið,
vegna barnaskólanámsins. Þetta
athafnasama líf þroskaði hann í
smátt að færast í betra horf á
uppvaxtarárum Ásgeirs.
Hér var því óplægður akur
fyrir fórnfúsa og ötula menn sem
vildu leggja á sig fórnfúst starf,
til að vinna að bættum kjörum
fyrir hinar ört vaxandi atvinnu-
stéttir þjóðarinnar, og jafnframt
berjast fyrir því, að komið væri
upp nauðsynlegum menntastofn-
unum, fyrir þær greinar atvinnu
lífsins, sem sérþekkirig þyrfti til
við, svo menn væru færir um að
taka störfin að sér. Til dæmis
gagnvart sjávarútveginum. skóla
af fullkomnustu gerð vantaði fyr
ir siglingafræði, og allar hliðar-
greinar hennar, fyrir vélfræðina
og loftskeytafræðina og fyrir
matreiðslumenn. En hér var,
einnig jarðvegur fyrir þá. sem
vildu ala á stéttarríg til þess að
ná tökum á mönnum sér til póli-
tíks framdráttar, en markmiðið
þeim ásetningi að verða sjómað-: þá síður það, að fá fram raun-
Það voru kröpp kjör, sem bæði
hann og leikfélagar hans bjuggu
við á þeim árum. Þeir urðu strax ^
og kraftarnir leyfðu að strita fyr' að sögur ná að greina, hafa haft
ir sínu daglega brauði, en það ( algjört einræðisvald á skipunum.
verulegar kjarabætur.
Ein var sú stétt imanna, sem á
skipunum starfaði, sem frá því
þroskaði manndóminn og stælti
viljann. Enda voru sjómennirnir
úr hafnlausu ver töðvunum Aust-
an-Fjalls eftirsóttir fyrir framúr-
skarandi dugnað o ■ karlmennsku.
Haustið 1910 fluttist Ásgeir
með foreldrum okkar til Reykja-
víkur. Þá var lífsstarfið þegar
ákveðið. Hann byrjaði á seglskút
um strax fyrsta veturinn, þá 16
ára að aldri. Hann innritaðist í
Stýrimannaskóla fslands 1912. á
18. aldursári. Að loknu námi fyrri
vetrar réðist hann á togarann
„Ix>ck-Never“ með Þorsteini Þor-
steinssyni í Bakkabúð.. Vorið
1914 útskrifaðist hann úr Stýri-
mannaskólanum, og eftir það
starfaði hann bæði sem háseti og
stýrimaður á togurum og mótor-
bátum þar til í júlí 1917 að hann
réðist sem 2. stýrimaður á „Lag-
arfoss“. Sigiir hann svo sem 1.
og 2. stýrimaður hjá Eimskipa-
félagi íslands, þar til hann réðist
til Skipaútgerðar Ríkisins fyrri
hluta vetrar 1929, sem skipstjóri
á „Esju“, eftir stofnun Skipaút-
gerðarinnar. Hann hefir síðan
Það voru skipstjórnarmennirnir
sem að sjálfsögðu hefur verið
nauðsyn á skálmöldum undan-
gengis tímatals. Þegar kom fram
á 2. tug 20. aldarinnar var kom-
in fram allfjölmenn stétt, i örum
vexti, með sérþekkingu um alla
meðferð þeirra véla, sem í skip-
in voru settar. Þessi stétt var
vélstjórastéttin. í henni voru
margir mikilhæfir dugnaðar-
menn, sem heimtuðu. og töldu
sig eiga, óskoraðan rétt til æðstu
valda gagnvart öllu, sem að með
ferð vélanna laut. Þriðja stéttin'
var og komin til. en samkvæmt
eðli starfssviðs hennar, gætti síð.
ur togstreitu um eðli valdssviðs |
hennar á skipunum. Þetta voru
loftskeytamennirnir. Af þessum
ástæðum var það skoðun margra
bæði í hópi skipsstjórnarmanna
og vélstjórnarmanna að þessir
aðilar gætu ekki átt samleið. um
hagsmunamál sín, en einnig voru
þeir margir, sem litu þannig á,!
að í samræmi við framvindu tím
ans þá væru hagsmunir manna á
skipunum svo samtvinnaðir. þótt
verið í stöðugum strandsigling- j mismunandi starfsgreinar væru,
um í 32 ár sem skipstjóri. Sem að þeim væri nauðsyn að vinna
skipstjóri hefur hann verið mjög | saman, og styðja hverir aðra, í
giftudrjúgur. og hefur honum ( nauðsynlegri og heilbrigðri kjara-
alla tíð auðnast að koma skipi ( baráttu, og sérstaklega þó í því
sinu heilu í höfn. Ekki minnist J ag berjast fyrir því að Alþingi
ég þess heldur, að nokkur maður i hæfist handa um fjárframlög og
hafi týnt lífi vegna slyss á skipi löggjöf til að koma upp nauðsyn
hans, eða maður hafi farið í sjó-1 iegri menntastofnun x fyrir þau
inn. Ei^ þegar haft er í huga að störf, sem nauðsyn var á sérþekk
í strandferðunum verður að jngu til, og á öllum sviðum menn
halda nokkuð ströngum áætlun-1 jngarmálanna. Þessir aðilar ættu
um, þrátt fyrir alla vetrarbyljina! því að stofna eitt allsherjar lands
og önnur harðviðri og þokur með j samband, sem störfuðu á ópóli-
ströndum landsins, þá er það svo tískum grundvelli, að þessum
óhrekjanlegur vitrnsburður um, sameiginlegu áhuga- og hags-
störf til heilla og hamingju fyrir
sjómannastéttina og íslenzku þjóð
ina. Nægir í því sambandi að (
benda á hina glæsilegu mennta-
stofnun sjómannastéttarinnar, en
að hún er risin á grunni í þeirri
mynd sem hún er, má þakka
skeleggri baráttu samtakanna„ og
áhrifa þaðan undir öruggri leið-
sögn Ásgeirs Sigurðssonar. Þess-
um aðilum hefur þar auðnazt að
sitja hlið við hlið og vinna sam-
eiginlega að hagsmunamálum sín |
um og menningarmálum, þótt
þeir hafi haft mismunandi sjón-
armið á landsmálunum. Eg held
að ég geri engum rangt til. þótt
ég fullyrði að lipurð og hin heil-
brigðu sjónarmið Ásgeirs, hafi
átt drýgstan þátt í að svo vel
tókst til — Hann var þeirri gáfu
gæddur að geta iagt málin þann-
ig fyrir, að þótt um ágreining
kynni að vera. þá tókst honum
að draga fram kjarna málsins í
fáum orðum, svo menn gerðu sér
strax glögga grein fyrir þeim
og komust oftast að sameigin-
legri niðurstöðu.
Ég gat þess hér á undan að
hin kröppu kjör, sem meiri hluti
þjóðarinnar bjó við fyrir og eftir|
aldamótin, hefðu skilið eftir
óplægðan akur, fyrir athafna-
sama dugnaðarmenn, sem vildu
leggja á sig fórnfúst starf í bar-|
áttu fyrir bætium kjörum þjóð-!
arinnar og framförum j landinu.
En að einnig hefði verið jarðveg- I
ur fyrir óhlutvanda menn til að
ala á öfund og stéttarríg og sundr
ung, á meðal almennings, en þá
minna hugsað um það, þótt eng-
ar raunverulegar kjarabætur
fengjust út úr baráttunni.
Mér er ljúft að geta skýrt frá
þeirri staðreynd, að Ásgeir var
tvímælalaust úr fyrri hópnum,
hann vildi ávallt þræða hinn
gullna meðalveg, og leysa öll
ágreiningsmál í sambandi við
kjarabaráttuna, með samningi,
og án þess að til atvinnustöðv-
unar yrði gripið. Sem dæmi um
fórnfýsi hans, fyrir framfara-
málunum, get ég þess að þrátt
fyrir þá aðstöðu sem hann hafði
innan sjómannasamtakanna sá
hann til þess, að öll þau störf í
þeirra þágu, sem greiðsla kom
fyrir voru eftir hans tillögum
öðrum mönnum falið. en aftur á
móti hlóðust á hann ótalin störf,
ólaunuð, bæði fyrir samtökin og
alþjóð, til dæmis byggingarnefnd
og undirbúningsnefnd að bygg-j
ingu Sjómannaskólans og í Vita-
málanefnd frá stofnun F.F.S.f.'
til dánardægurs.
Hann hélt því hins vegar fram,
að hagsmunum þjóðarinnar væri
bezt borgið með því að sjómanna
stéttin væri það vel launuð, að
ávallt væru úrvalsmenn á skip-
unum. Þar sem sjávarútvegur-
inn legði til gjaldmiðilinn að
meginhluta, yrði afraksturinn
bezt tryggður með úrvalsliði, og
þá mest kaupgetan hjá lands-
mönnum, sem landbúnaðurinn
stendur og fellur með. En til þess
að það væri hægt yrði útvegur-
inn að búa við góð atvinnuskil-
yrði, en mætti ekki vera íþyngt
með óraunhæfum sköttum. Hann \
var hins vegar ávallt mótfallinn'
atvinnustyrkjunum og hélt því
fram að efnahagsmálin yrði að |
taka raunhæfum tökum, til þess
að skapa heilbrigðan rekstrar-!
grundvöll fyrir sjávarútveginn.
Það er augljóst mál, að jafn'
ötull maður og árvakur og með !
jafn brennandi áhuga og Ásgeir
var, fyrir framförum og velferð
islenzku þjóðarinnar, hafi haft
opin augu og huga fyrir sam-
göngumálunum á hinni 32. til 33.
ára skipstjórn sinni, í strandsigl-
ingunum kringum landið. Hann
hafði því öðlazt heilsteypta mynd
af því hvar þörfin var mest, og
hvar væri hagkvæmast að stað-
setja lífhafnirnar í strandhéruð-
unum. Ég ætla hér að nefna
nokkra staði, sem hann lagði til
að lífhafnir yrðu gerðar á.
Hann lagði til að Papaós við
Lónsvíkina yrði gerð að öruggri
höfn, því það væri tiltölulega
aúðvelt, vegna allra staðhátta,
enda gamall verzlunarstaður á
fyrri öldum, og laus við það brim
og strauma. sem gerðu Horna-
fjörð mjög oft algjörlega ófær-
Þá nefndi hann og lagði til að
Nýpisfjörður í Vopnafhði og
Njarðvík við Borgarfjörð eystra,
yrðu gerðir að lífhöfnum og
Fjallahöfn í Axarfirði.
Þetta eru aðeins nokkur sýnis-
horn um þá staði, er hann hafði1
komið auga á, og taldi að væru
betur fallnir en aðrir á þessum
slóðum til að gera á lífhafnir, en(
ennþá hefur sú viðleitni hans og
hinar raunhæfu tillögur ekki bor,
ið þann árangur, að hafizt væri
handa um framkvæmdir. En
ef til vill á framvinda tímans eft-1
ir að snúast á þann veg. að þær;
tillögur verði teknar upp síðar.:
Það er augljóst mál, að slíkur,
maður, með jafn brennandij
áhuga og hann, og jafn raun-!
hæfa þekkingu á bættum skilyrð
um í samgöngumálunum, og
einnig í félagsmálunum, hafði
fullan vilja á að hasla sér völl
á stjórnmálasviðinu, enda komst
hann að sem fyrsti varaþingmað
ur Reykjavíkur fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn árið 1956. Hann fékk
því tækifæri til að sitja á þingi
nokkrum sinnum fram að seinni
kosningunum árið 1959.
En þótt seta hans á þingi yrði
ekki löng, þá varð það sem hress
andi vindblær færi um sali Al-
þingis, þegar hann kvaddi sér
þar hljóðs um hafnarmálin. Hann
, benti réttilega á það, að það mála
myndarkák, sem oft hefði átt sér
stað í sambandi við fjárveitingar
til hafnarmála eða vitamála, skil-
aði engum raunhæfum árangri
til samgöngubóta. Allt of mörg'
dæmi væru til þess að fjárveit-
ingarnar væru svo- litlar, að þær
nægðu ekki til viðgerða á því
sem harðviðri vetrarmánuðanna
eyðilegðu af því sem unnið hefði
verið á undangengnu sumri. Slík
um ölmusugjöfum yrði því að
hætta, en miða fjárveitingarnar
við það að takast mætti að ljúka
verkinu á sem stytztum tíma,
þótt það hefði þær afleiðingar
að ekki yrði byrjað á sumum stöð
um fyrr en öðrum væri lokið.
Þessi ummæli vöktu athygli og
mætti segja um þau, að nú vildu
flestir ,,Lilju kveðið hafa“. Þessi
sjónarmið hafa nú verið opinber-
lega viðurkennd, og samþykktir
gerðar um þau af öðrum þing.
monnum.
Það er augljóst mál, að í landi
með jafn harðsnúna flokka-
pólitík, og er hjá okkur, þá getur
það haft ótrúleg áhrif. þegar for.
ustumenn fyrir jafn fjölmennum
hagsmunasamtökum og sjómanna
sanjtökin eru, og það harðskeytt
ir baráttumenn með jafn brenn-
andi áhuga, fyrir velgengni sam.
taka sinna og Ásgeir hafði, taka
afstöðu með ákveðnum sjónar-
miðum í landsmálunum og eru i
framboði fyrir þau stjórnmála-
samtök, sem hann telur að hafi
tileinkað sér þau sjónarmið, þá
getur það haft hinar örlagarík-
ustu afleiðingar til fylgisauka
fyrir þau samtök. Enda er það
augljóst dæmi, hið mikla fylgi á
meðal sjómanna, sem Sjálfstæð-
isflokkurinn fékk á árinu 1956,
þegar Ásgeir var í framboði fyr-
ir þann flokk.
En hver voru þá sjónarmið
Ásgeirs Sigurðssonar mætti
spyrja. Þau voru þessi: Hann
barðist fyrir öllum menningar-,
og öryggismálum sjómanna, bæði
í ræðu og riti og á allan hátt sem
tiltækilegur var, Hann var mót-
fallinn öllum höftum og bönn.
um á atvinnu- og verzlunarsvið-
inu. Hann var því ákveðinn fylg
ismaður frjálsrar verzlunar, á
öllum sviðum, svo þjóðin hefði
sem mest og bezt vöruúrval.
Hann barðist fyrir sem beztum
kjörum sjómannastéttarinnar. en
sýndi þá ávallt sanngirni og sátt
arvilja í öllum samningum. Hann
taldi að ef hagnaðarvon manna
væri meiri á skipunum, þá yrði
framboð manna til starfa á skip
in svo mikið, að ávalt yrði
mannaúrval á skipunum sem bjóð
in ynni margfaldlega upp aftur l
auknum afköstum. Hann taldi að
útveginum yrði að skapa traus .ari
efnahagsgrundvöll, svo' hann
gæti skilað arði, en þyrfti ekki
að starfa á óraunhæfum grund.
velli með styrkjum. Öll opinber
gjöld mættu ekki vera hærri en
það, að öll fyrirtæki gætu starf-
að við heilbrigðán fjárhag, en
væru ekki sett í greiðslu-þrot,
með óraunhæfum álögum, sömu
leiðis mættu opinber gjöld til
einstaklinga ekki vera svo há, að
mestu aflamennirnir sæju sér
hag í að hætta á miðju aflatíma
bilinu, af því að allt sem þeir
öfluðu til viðbótar væri tekið af
þeim. Hann táldi einnig að öll
fyrirtæki, hvort sem þau væru
einstaklingsfyrirtæki. hlutafélög
eða samvinnufélöp, ættu að vera
jofn fyrir lögum landsins, gagn-
vart skatta- og útsvarslöggjöf-
inni, en allar álögur ættu ekki
að vera hærri en það, að þau
gætu starfað á heilbrigðum
grundvelli og safnað nauðsynleg
um varasjóðum. Hann taldi einn
ig að landbúnaðinum yrði bezt
borgið. ef sjávarútvegurinn Væri
Frh. á bls. 17